Blik in een zieke geest
Taferelen van verval, verwrongen lijven, beelden die recht uit het onderbewuste komen: het fotografische en beeldende werk van David Lynch, waaruit de Antwerpse galerie At The Gallery twintig werken heeft gedistilleerd, drijft op precies dezelfde thematische grondlaag als de man zijn bioscoopklassiekers.
Weinig regisseurs hebben individuele shots die nog na decennia op het collectieve netvlies gebrand blijven. Niet zo bij David Lynch, die tegelijkertijd in plaatjes en in gebeurtenissen lijkt te werken. Het afgesneden oor in het grasveldje uit Blue Velvet (1986), het mismaakte wezen op het hoofdkussen in Eraserhead (1977): het zijn beelden uit het niemandsland tussen droom, hallucinatie en realiteit, waar de 70-jarige kunstenaar ook zijn fotografische en beeldende werk uit distilleert.
Een selectie twintig werken die vanaf zaterdag tentoon staan bij At The Gallery in Antwerpen drijft op precies dezelfde visuele thema's als de films. Lynch is bij het brede publiek vooral bekend als cineast, maar zijn films zijn slechts één element in een oeuvre waarin hij, ook met schilderwerken, foto's, meubelstukken en muziek, één verhaal probeert te vertellen.
Zie bijvoorbeeld een tweeluikje van foto's uit de late jaren 90, toen Lynch vooral geobsedeerd was door verlaten fabriekspanden, waarmee meteen na binnenkomst van de galerie al het thema 'verval' wordt binnengekopt. Iets bevreemdender is de Couch Series uit 2008: foto's van naakte vrouwenlichamen - ook al een visueel dada van Lynch - waarin verscheidene beelden over elkaar werden gelegd, zodat hetzelfde tafereel vanuit verscheidene invalshoeken wordt getoond.
Verhakkeld naakt
En in een serie Distorted Nudes uit 1999, digitaal bewerkte erotische prenten uit de negentiende eeuw, is een zweem van zowel de Black Lodge, het duivelse salon uit zijn tv-reeks Twin Peaks, als de 'body horror' van films als Mulholland Drive (2001) te zien: collages van verwrongen lichamen, die putten uit een nachtmerrieachtige duisternis waarvan de meesten van ons alleen maar wegkijken.
De Distorted Nudes leggen ook een belangrijke invloed bloot die Lynch zelf heeft geraakt: het rauwe, eveneens verhakkelde lijven tonende werk van de Britse schilder Francis Bacon (1909-1992). Parallellen daarmee zijn nog duidelijker te zien in Lynch' beeldend werk, waaronder Billy Finds a Book of Riddles in His Own Backyard (1994): een volledig duister horrorverhaal in één enkel schilderij. Maar net als in zijn films, weet Lynch ook erg vaak de ijle grens tussen gruwel en humor te benaderen. In Oh... I Said a Bad Thing (2009), een op bordkarton aangebrachte figuur uit een papje van twijfelachtige materialen, zijn de twee in evenredige mate vertegenwoordigd.
Lach en dreiging
Net als in een serie aquarelprenten uit 2012 die hij als 'kortverhalen' beschouwt, en waarin de lach en de dreiging bijzonder dicht bij elkaar staan. Zoals in Hey I'm Cooking, waarin een figuur naast een brandend huis staat, of in Mighty Mouse and Spider, waarin het cartoonfiguurtje en het beest uit een nachtmerrie evenveel aandacht opeisen.
De expo werd genoemd naar It Was Like Dancing With a Ghost uit 1994, waarnaast het uit dezelfde periode stammende Man as Tree hangt: twee werken die zo diep in het onderbewuste boren dat alleen iemand die niet David Lynch heet er niet ongemakkelijk van zou worden. Maar de pièce de résistance is Shadow of a Twisted Hand Across My House uit 1988, een tijd waarin ook zijn filmische oeuvre nog in volle bloei was, en waarin alle kenmerkende visuele invloeden al vertegenwoordigd leken. Duisternis, dreiging, ledematen, en de zonevreemde invloed van de industrie op de menselijke psyche: meer David Lynch kon het eigenlijk niet meer worden.