Koen Peeters haalt dubbel binnen met Congo-roman
Koen Peeters krijgt eindelijk waar hij al lang recht op heeft: een forse literaire onderscheiding. Voor zijn onorthodoxe Congo-roman De mensengenezer is de Vlaamse auteur in Den Haag bekroond met de ECI Literatuurprijs, goed voor 50.000 euro. Ook de Lezersprijs viel hem in de schoot.
Niemand zal Koen Peeters (°1959) deze klapper misgunnen. De aimabele Leuvenaar - met steeds een ironische monkellach om de lippen - heeft zich sluipenderwijs een plaats veroverd in de voorste linies van de Nederlandstalige literatuur. Naar zijn grote voorbeeld Willem Elsschot werkt hij bij dag in de zakenwereld (meer bepaald bij KBC) en bij avond en nacht aan zijn literaire oeuvre. Die ijver mondde uit in intense en intelligente boeken.
Dat heeft hij opnieuw bewezen met het vernuftig gecomponeerde De mensengenezer (De Bezige Bij). In de roman reconstrueert hij het leven van Remi, een West-Vlaamse boerenzoon die het ouderlijke huis ontvlucht om zich bij de jezuïeten te voegen. Om vervolgens bevangen te raken door een onhoudbare hunkering naar Congo. Daar wil hij 'mensen genezen'. Overduidelijk herkennen we in Remi's belevenissen het parcours van KU Leuven-professor en antropoloog Renaat Devisch. Peeters mocht met zijn levensloop 'in volledige vrijheid zijn gang gaan'.
Verdiend
Veel moeite kostte het de ECI-jury (met als twee Vlaamse vertegenwoordigers Jelle van Riet en Sofie Gielis) niet om uit te maken dat Peeters het beste Nederlandstalige boek van het voorbije jaar had afgeleverd. "De jury kiest voor een helder geschreven boek dat het anekdotische overstijgt, een boek dat raakt aan het onzegbare en ons leert dat we niet moeten zoeken naar de waarheid, maar naar de bron", zei juryvoorzitter Thom de Graaf tijdens de uitreiking in het Theater aan het Spui in Den Haag. Nogmaals is bewezen dat romans die pendelen tussen fictie en non-fictie tegenwoordig een streepje voor hebben bij boekenjury's.
De dolgelukkige Peeters ontving de prijs uit handen van Martin Michael Driessen, winnaar van de ECI Literatuurprijs 2016. De bekroning - voortzetting van de AKO Literatuurprijs - bestaat uit 50.000 euro en een sculptuur en garandeert florissante verkoopcijfers. Eerder op de avond was de bankrekening van Peeters ook al gespekt, want de Lezersjury gunde hem de extra cheque van 10.000 euro. Peeters is daarmee de zesde Vlaamse laureaat van de ECI-AKO na Brigitte Raskin (1989), Erwin Mortier (2009), David Van Reybrouck (2010), Peter Terrin (2012) alsook Stefan Hertmans (2014).
Peeters haalde het van de Nederlandse favoriete Marijke Schermer (met Noodweer) en van twee andere Vlaamse auteurs: Annelies Verbeke met Hallelujah, eenverhalenbundel, en Peter Terrin met de grimmige roman Yucca. Voor de rest bestond de ietwat verrassend ogende shortlist uit Daniël Rovers (De waren) en Huub Beurskens (Eindeloos eiland).
Onbetwist hoogtepunt
Peeters figureerde eerder op prestigieuze shortlists en kreeg in 2012 al eens de F. Bordewijkprijs. Maar dit is onbetwistbaar het moment suprême van zijn literaire loopbaan. "Aan het einde van mijn carrière wil ik vijftien boeken op de teller hebben", verklaarde Peeters ooit in De Morgen.
Toch trad er de laatste jaren een kentering op in zijn rijkgeschakeerde oeuvre. De volbloed ironicus en speelse verteller van debuut Conversaties met K. (1988), Acacialaan (2001) of Grote Europese roman (2007) ruimde plaats in voor méér ernst. De spanning tussen de stugge dorpse ziel en het uitbreken naar de wijde wereld werden overheersende thema's. Na zijn averechtse Kempense familieroman De bloemen (2009) richtte hij zich in Duizend heuvels (2012) op Rwanda.
In het ook door de kritiek warm omarmde De mensengenezer begeven we ons van de Westhoek via Drongen en Heverlee naar de binnenlanden van Congo (én terug). Peeters zet gretig de Congo-roman naar zijn hand, "dat onbenullige genre, met avonturen van paters, jagers en ambtenaren, soms kinderlijk geïllustreerd, vol koloniale daadkracht en de hooggestemde roeping."
Koen Peeters toont zich in De mensengenezer een onvermoeibare verhalenverzamelaar, een zorgvuldige amateur-antropoloog. Gravend in de mystiek van geestesverhuizingen, fetisjisme, trancesessies, duivelsinspraak en soms beangstigende rituelen. Niet voor niets beschouwt Koen Peeters zich als een seismograaf of een klankentapper. "Mijn schrijven lijkt mij soms (...) een vorm van meditatie. (...) Flakkerend als een oude film, maar stilaan, stap voor stap, zie ik mijn personages zelf converseren en hoef ik alleen nog hun lippen te lezen."