Dag fotokader, dag koffiekan, dag cakevorm
Het huis leeg, het hoofd leger. Die gedachte wordt ook in Vlaanderen omarmd. Een groeiende groep mensen probeert, al dan niet met de hulp van boeken, groepen en goeroe's, te 'ontspullen'. Maar word je daarvan werkelijk gelukkiger?
Tweehonderd en zes. Zoveel kledingstukken had Hanneke Driezen vorige week. Nu telt ze er nog 102. "Met dank aan Marie Kondo." Marie Kondo is een Japanse opruimgoeroe. Ze heeft de afgelopen jaren een aantal bestsellers geschreven over leren leven met minder spullen. Hanneke, een jonge mama uit Grobbendonk, heeft ze allemaal gelezen. Sindsdien mest ze haar huis, kamer na kamer, uit via de methode 'KonMari'. Dat betekent: alleen de spullen houden waarvan je houdt.
De trui die niet gedragen wordt omdat ze nergens bij past, het lampje dat enkel omwille van het prijskaartje nog in de kast staat, de gsm-oplader die misschien ooit weer van pas komt: volgens Kondo en aanhangers moeten ze de deur uit. Alleen zo zul je orde in de chaos krijgen en meer rust en geluk kunnen ervaren. "In het begin is het even moeilijk, je denkt voortdurend dat je spijt gaat krijgen", zegt Hanneke. "Maar ik doe het al even en ik heb nog niets gemist. Welk merk ik hoe efficiënt dit is, hoeveel tijd ik win."
Het 'ontspullen' leverde Hanneke zo'n goed gevoel op dat ze eind vorig jaar 'MinsGroup' oprichtte: een Facebook-groep gewijd aan 'minimaliseren en organiseren'. Het begon als een klein, besloten groepje van gelijkgezinde mama's die stikten tussen de spullen en een 'opruimchallenge' aangingen. "We brachten 30 dagen lang spullen weg zodat we er op het einde van de maand 496 kwijt waren." Denk aan: brillenetuis, SIS-kaarten, pennen, cakevormen, tupperwaredozen, fotokaders, kaarsenhouders. Vandaag telt de groep honderden leden, en zijn er equivalenten als 'Minimaliseren kun je leren' en 'Ontspullen'. Allemaal zweren ze bij "less is more", "geen kwantiteit, wel kwaliteit", "minder spullen, meer tijd".
Minimaliseercoach
Annelies Mentinck was een van de eerste leden. Omdat het minimaliseren haar zoveel deugd deed, besloot ze een paar maanden geleden een masterclass van James Wallmann te volgen. Hij is een soort van Britse Marie Kondo. Sindsdien is ze Vlaanderens eerste 'minimaliseercoach'. Een tiental vrouwen volgen een traject bij haar, voor 60 euro per uur. "Ik zeg niet wanneer ze afscheid moeten nemen van welke spullen, wel help ik hen stilstaan bij wat ze hebben en hoe vaak ze iets gebruiken." Ze benadrukt dat het heel persoonlijke trajecten zijn. "Het is zeker niet zo dat ze achteraf in een leeg huis zitten of hun bezittingen op een A4'tje kunnen oplijsten."
Liselot Hudders, die als professor aan de UGent onderzoek doet naar materialisme, noemt het ontspullen of consuminderen een waardevol fenomeen. "We worden ons allemaal steeds meer bewust van de hoge druk die ongebreideld consumeren op het milieu legt. We moeten wel zoeken naar manieren om duurzamer met deze planeet om te gaan."
In welke mate het ontspullen ons ook gelukkiger maakt, zoals de opruimers zelf beweren, daarover bestaat minder duidelijkheid. Er zijn vooral studies die de link leggen tussen materialistisch zijn en een negatief geluksgevoel ervaren, zegt ze. In welke mate ontspullen het geluksgevoel verhoogt, is niet onderzocht.
Professor psychologie Mario Pandelaere meent wel te weten dat het de tevredenheid kan verhogen. "Het hangt er allemaal van af hoe extreem het is." Een spartaans leven maakt wellicht niet gelukkig. Zeker niet als daar geen keuze aan te pas komt. "Je moet zelf kunnen uitvissen wat je wel en niet nodig hebt. Dat zal erg variëren. Sommigen zullen perfect zonder tv kunnen, omdat ze liever lezen. Anderen zullen net heel ongelukkig zijn zonder het toestel."
Kan een coach helpen bij het ontspullen? Daarover rijst twijfel. Belangrijker is dat je intrinsiek gemotiveerd bent: verandering moet vertrekken vanuit je eigen behoeften, waarden, interesses. Professor Pandelaere: "Ontspullen zal vooral werken voor mensen die materiële goederen al niet zo heel belangrijk vinden."
Overlevingsstrategie
Rest nog de vraag of je, eenmaal je je huis 'ontspult' en 'geminimaliseerd' hebt, niet hopeloos hervalt. Want, zo zegt gedragsbioloog Mark Nelissen, "de mens is een verzamelaar. Dat is hij diep vanbinnen altijd geweest en dat zal hij diep vanbinnen altijd zijn." Het bijhouden van werktuigen en voedsel was honderdduizend jaar geleden een belangrijke overlevingsstrategie. "Nu is er zo'n overdaad dat het absurd is, irrationeels zelfs om alles bij te houden. Het kost gewoon te veel energie."
Puur rationeel gezien is 'ontspullen' een logisch gevolg, meent Nelissen. Maar hij twijfelt eraan of het ooit meer zal worden dan een tijdelijke trend. "Ons gedrag wordt maar een klein deel aangestuurd door ons verstand. Overheersend is wat aangeboren is, wat van nature in ons zit."
Hanneke Driezen zelf meent dat het wel mee valt met dat herval. "Sinds ik mezelf dwing om bewust te zijn van wat ik in huis heb en wat ik kan gebruiken, reflecteer ik ook veel meer tijdens het shoppen. En, als ik dat even vergeet, dat herinnert mijn Facebook-groep mij eraan om dat te doen."