Sterven op de bühne

Lof is waardeloos als kritiek verboden is. Het was Marie-Rose Morel zelf die dit citaat van Pierre-Augustin Caron de Beaumarchais op haar website plaatste. Lof is er zeker, voor de dappere manier waarop de Antwerpse ex-politica haar laatste dagen en weken onvervaard bleef vechten voor haar leven. Voor de moed die ze ook lotgenoten bleef inpompen. Voor de onvoorwaardelijke liefde voor haar zoontjes Alexander en Marnix. Heel Vlaanderen kon de saga volgen. Kritiek leveren op Morels doodsstrijd zou onkies zijn, maar hoe je het ook draait of keert: de manier waarop ze publiekelijk haar doodsstrijd beleefde, was ongezien in Vlaanderen.

Sinds mensenheugenis bestaan er twee soorten politici: zij die hun privéleven angstvallig uit de media houden (denk aan sp.a’er Frank Vandenbroucke) en zij die geen probleem hebben - zelfs koketteren - met het in de openbaarheid brengen van hun gezin, hun angsten en kwalen, hun mooiste momenten. Jean-Luc Dehaene (CD&V) was zo iemand, en ook van Freya Van den Bossche (sp.a) weten we meer dan ons lief is.

De grens tussen partijpolitiek en privé is al langer vervaagd, maar toch bleven er nog enkele taboes overeind. De dood bijvoorbeeld. “Sinds een aantal jaren heeft de celebritycultuur ook dat laatste taboe van de westerse samenleving doorbroken”, stelde docent mediacultuur Hilde Van den Bulck daarover al eerder. “Denk maar aan de Britse realityster Jade Goody, ooit een in ongenade gevallen deelneemster van Big Brother, maar wereldberoemd toen ze als terminale kankerpatiënte voor het oog van de camera trouwde met haar vriend. Het is een voorbeeld van hoe we het reilen en zeilen van beroemdheden aangrijpen om niet alleen esthetische maar ook ethische kwesties te bediscussiëren.”

Is het streven naar ‘niet vergeten worden’ geen menselijke reflex? De meesten van ons proberen op een of andere manier een steen te verleggen in de rivier. In het geval van Morel ging het om een aangeboren voorliefde om in de belangstelling te staan. Al als prille tiener was Marie-Rose Morel iemand die graag opviel, graag uitdaagde, geen avontuur uit de weg ging.

Marie-Rose Morel, geboren in 1972 als tweede dochter van Chris Morel en Myriam Van Loon, kiest na haar middelbare school voor de richting geschiedenis aan de universiteit. Daar zal ze niet veel later die andere bekende Antwerpse historicus tegen het lijf lopen: Bart De Wever. Haar elegante verschijning gaat niet onopgemerkt voorbij op de campus. Ze vindt een (lucratief) forum door aan schoonheidswedstrijden deel te nemen. Op 20-jarige leeftijd wordt Morel Aardbeiprinses, een jaar later Miss Vlaanderen, en nog een jaar later, in 1994, waagt ze haar kans als Miss België. Ze grijpt evenwel naast het kroontje, dat dat jaar naar Ilse Demeulemeester gaat.

In 1995 studeert ze af met een thesis over het ‘Nationaal Gedenkteken van het Fort van Breendonk’. Wanneer Knack jaren later, in 2007 om precies te zijn, onthult hoe Morels oorspronkelijke eindverhandeling over ‘Holocaustmemorialen in België’ werd tegengehouden door haar promotor, waarop Morel en haar moeder de prof in kwestie bedreigd zouden hebben, reageert ze met een vlammend recht van antwoord.

“Al sinds mijn vijftiende ben ik bezig met politiek”, zegt Morel meermaals. Pas tijdens haar studentenjaren koopt ze een lidkaart, eerst van de VU en dan van de N-VA. Het is ‘buddy’ Bart De Wever die haar in 2003 overhaalt om op de lijst te gaan staan. Veel overredingskracht moet hij daarbij niet gebruiken. Morel is niet vies van enig engagement - getuige haar zelf opgericht hostessenbureau voor studentes, MoreElle - en legt politiek talent aan de dag. Dat zit haar in het bloed: vader Chris schopte het in zijn tijd tot OCMW-voorzitter...voor de CVP. De keuze voor Morel is in eerste instantie pragmatisch, gezien de N-VA in zeven haasten een vervanger moet vinden voor de in opspraak gekomen Paul Van Keer, de vroegere voorzitter van politievakbond NSPV. Hoewel ze niet verkozen raakt, behaalt ze persoonlijk een behoorlijke score.

Wanneer de N-VA haar een jaar later, in 2004, geen verkiesbare plaats kan garanderen, loopt Morel over naar het Vlaams Belang - op dat moment nog Vlaams Blok. Ze praat ook met de VLD en vaders connectie Wivina Demeester (CD&V), maar verbindt haar lot uiteindelijk aan het VB van Filip Dewinter, Gerolf Annemans en Frank Vanhecke. “Uit onvrede met het Valentijnskartel”, zegt ze zelf.

“Mijn overstap naar het Blok was ingrijpender dan mijn huwelijk”, zal ze later zeggen. Maar ook: “Over mijn overstap heb ik niet lang moeten nadenken: ik heb uit nijd en woede ‘ja’ gezegd, omdat het hypocriete gedoe van het cordon sanitaire mij woest maakt.” “Opportunisme is van alle tijden en alle partijen”, reageert de Schotense burgemeester Harrie Hendrickx (CD&V). “Misschien zou ze lid zijn gebleven van de N-VA als men haar een verkiesbare plaats had aangeboden. Maar ik wil niet gezegd hebben dat ze louter voor de postjes is overgelopen. Want het is toch ook raar voor iemand die zo ambitieus is als zij, om je aan te sluiten bij een partij die wellicht nooit aan de macht zou komen?” Maar op dat moment gelooft Morel werkelijk dat het cordon op sterven na dood is.

Aan het VB-firmament groeit haar ster. Ze mag dan de ‘verbreding’ van de partij symboliseren, haar e-mails sluit ze steevast af met de zinsnede ‘met Vlaamse en strijdvaardige groet’. Haar buurman Filip Dewinter - beiden wonen op dat moment in dezelfde villawijk in Ekeren - is blij met zijn goudhaantje, maar het duurt niet lang alvorens Morel zich ontpopt tot “een intrigante eerste klas”. Het begint met een verkeerd gestuurde sms van Frank Vanhecke met de boodschap dat “ze nog zouden lachen met de manier waarop Dewinter zijn tanden zou stukbijten op Morel”. Er duiken steeds meer verhalen op van slinkse maneuvers van Morel, steeds vaker in duo met Vanhecke, om de ‘hardliners’ Dewinter en Annemans buitenspel te zetten. De bijnamen vliegen haar om de oren: Mata Hari, de Yoko Ono van de politiek, het ‘monster’ van Bart De Wever, Cleopatra, Lady MacBeth of Jeanne d’Arc. “Het enige wat me daaraan stoort, is dat het met de meesten van die dames slecht is afgelopen”, countert Morel laconiek.

Voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 verhuist Morel van Ekeren naar Schoten. Haar streefdoel is niet min: de eerste VB-burgemeester van het land worden. De ambitie is Morel ten voeten uit. “Zij kwam hier aanwaaien met een horde pers in haar kielzog, zelfs internationale media! Zelfs al had ik gewild, ik kon niet naast mijn zelfverklaarde uitdaagster kijken”, herinnert de Schotense burgemeester Hendrickx zich. “Zoiets draait automatisch uit op een soort van tweespalt, en dat was ook zo.” Maar: “Ze mocht dan een politiek beest zijn, haar probleem was dat ze Schoten niet kende en Schoten kende haar niet.”

De stembusgang wordt beslecht in het voordeel van Hendrickx, die een coalitie sluit met de veel kleinere partijen Open Vld en sp.a. Ook al is de christendemocratische burgervader een notoir tegenstander van het cordon sanitaire, hij verbant het VB naar de oppositiebanken. Het leidt tot zure oprispingen bij de mondige Morel. Hendrickx: “Het VB opnemen in mijn meerderheid was op dat moment mathematisch niet nodig én niet aan de orde. Bovendien wist ik dat een coalitie met Morel niet gemakkelijk zou zijn, want ze kon zich bijzonder dominant opstellen in discussies.”

Op de vergaderingen van de gemeenteraad is het Morel die leven in de brouwerij brengt. “Zodra ze wegbleef van de zittingen omwille van haar gezondheidstoestand, viel het kartel VB/VLOTT uit elkaar. Ze moest dan wel het laatste woord hebben, maar het was nooit saai met haar erbij”, besluit de burgervader. Hij heeft haar nog een kaart met “veel beterschap” gestuurd, “echt gemeend”.

“Marie-Rose is steeds heel mediagericht geweest. Ze smeerde haar echtscheiding, kinderen en dus ook haar ziekte breed uit in de actualiteit”, besluit Harrie Hendrickx. “Qua aandacht trekken had ze van niemand lessen te leren. Is dat een verdienste of net niet? Ik ga daar geen moreel oordeel over vellen. Ik weet dat het andere mensen in dezelfde situatie enorm tegen de borst kon stuiten, maar zij was van nature geen figurant. ”

Binnen het VB ontstaat er hoe langer hoe meer een splijtzwam tussen de clan-Dewinter en de clan-Vanhecke. Morel zelf wordt gezien als de aanstookster van alles. Wie erin slaagt om ‘bloedbroeders’ Dewinter en Vanhecke uit elkaar te spelen, is niet de minste, beseft men in de schoot van de partij.

Maar ‘vivre caché’ is niets voor Morel. Een kennis van de familie omschrijft het zo: “Morelleke is een dodelijke combinatie voor wie in haar weg loopt: ze heeft het intellect en de koele zakelijkheid van haar vader en tegelijkertijd de overdreven assertiviteit van haar moeder. “Zelden heeft één vrouw in zo’n korte tijd voor zoveel spanningen gezorgd als Morel. De hechte vriendschap tussen Vanhecke en Morel hypothekeerde niet alleen hun persoonlijke politieke carrière. Ze doorprikte ook de mythe van het Vlaams Belang als één monolithisch blok.

Vanaf het moment dat de geoliede sloganmachine van het VB begint te sputteren en de vrije val is ingezet, gaat het er binnen de partij ruwer aan toe. Dewinter en Vanhecke worden afgeschilderd als Kaïn en Abel, elk met hun eigen achterban.In de achterban van Dewinter bevindt zich onder meer ex-politiecommissaris Bart Debie, veroordeeld voor slagen en verwondingen. Debie en vriendin ontlokten eind vorig jaar nog een rel toen ze opmerkingen vol leedvermaak postten op hun Facebookpagina op het moment dat Morels kanker terminaal bleek. Valkeniers greep pas in toen Vanhecke een zaak maakte van de lasterlijke aantijgingen. Morel is op dat moment al uit de partij gestapt.

In juli 2010 gooit Marie-Rose Morel de handdoek in de ring. “Voor sommigen in de partij zal het pas goed zijn als ik onder de grond lig”, besloot ze destijds. En nog: “Ik had niet verwacht dat er een karaktermoord op mij zou worden gepleegd, met Dewinter als brein van het misdrijf en Gerolf Annemans in zijn vaste rol van enthousiaste supporter langs de zijlijn.”

Voor de verkiezingen van 13 juni 2010 kreeg Morel uiteindelijk nog de laatste plaats op de Senaatslijst aangeboden, maar de Antwerpse politica bedankte voor het aanbod. Een maand later kapt ze ermee. “Ik voel me 100 kilo lichter”, zegt Morel. Het politieke beest weet nog niet welke haven ze wil binnenvaren. N-VA-voorzitter Bart De Wever staat alvast niét te springen om de Yoko Ono van de Vlaamse politiek opnieuw te verwelkomen. “We zetten de deur niet open voor iedereen die in ruzie zijn partij verlaat en op zoek is naar een postje. De motivatie moet oprecht en geloofwaardig zijn. Van onze kant is er in elk geval geen interesse.” Maar een nieuwe partij komt er niet: in de tweede helft van 2010 takelt Marie-Rose Morel in sneltempo af.

Aanvankelijk zet Morel haar kanker-dagboek op haar website achter een symbolisch klavertjevier. “Ik wil mijn politieke ‘ik’ niet mixen met mijn zieke ‘ik’”, verantwoordt ze haar keuze. “Vandaar dat de tekst enkel zichtbaar wordt wanneer je op het klavertje klikt. Om te delen, te ontroeren, te laten lachen,... Maar enkel voor die mensen die daar zin in hebben.” Wanneer ze haar nieuwe website opstart, valt die tweedeling weg. Haar intimi blijven erbij dat Morel nooit bewust te koop heeft gelopen met haar ziekte, maar dat ze erin ‘gerold’ is door de vele reacties.

VB-senator Jurgen Ceder: “Marie-Rose is altijd een mediafiguur geweest, maar nooit in overdreven mate. Ze is begonnen met een blog, en geleidelijk aan is ze in een maalstroom terecht gekomen. Daar zit geen bewuste strategie achter. Hoe werkt dat? Mensen stellen veel vragen of reageren, en dan voel je je verplicht om te communiceren en voor je het weet word je door heel Vlaanderen gevolgd.”

“Het klopt dat Marie-Rose op een heel openhartige manier heeft bericht over haar leven, haar ziekte en haar nakende dood, maar toch vind ik haar geenszins vergelijkbaar met de Britse ster Jade Goody. Die laatste verkocht de foto’s van haar huwelijk, liet de camera’s tot op haar ziekbed komen en probeerde financiële deals te sluiten. Marie-Rose had wel haar eigen website en een vaste column in Het Laatste Nieuws, maar koos er bewust voor om de pers niet uit te nodigen op haar huwelijk met Frank Vanhecke. Ook heeft ze zich nooit laten fotograferen op haar ziekbed. Ze trok een welbepaalde lijn.”

Maar: voor haar vechtscheiding geldt die lijn niet. Morel deelt alle pittige en smerige details met Vlaanderen en ze lokt de sympathie van het volk uit. “Ik moet me nergens over schamen”, zegt ze bijvoorbeeld. “Vervangen worden door een jonger exemplaar: het overkomt helaas tienduizenden vrouwen. Moeten toezien hoe een 19-jarig meisje je hele leven probeert over te nemen, ’t is pure horror.”

De aandacht voor haar vechtscheiding verbleekt tegenover de aandacht voor de kanker die in haar lichaam woedt. Volgens Ceder heeft Morel haar ziekte zeker niet ‘gebruikt’ om in de belangstelling te staan, en hij maakt zich sterk dat ze dat verwijt ook niet al te veel te horen kreeg. “Je kon moeilijk jaloers zijn op Marie-Rose, hé?”

Volgens Joris Van Hauthem, woordvoerder van het Vlaams Belang, moet iedereen zelf weten hoe hij omgaat met zo’n ziekte. Hij reageert dan ook liever niet op de laatste weken, dagen, maanden en jaren van Morel. Van Hauthem weet waarover hij praat: hij heeft zelf kanker gehad. Bijna niemand weet dat - “het waren andere tijden, de politiek was lang niet zo gemediatiseerd” -, maar het raakte hem wel toen een Franstalige krant schreef dat het VB “nu ook al skinheads naar het parlement stuurt”. Van Hauthem zag zich gedwongen tijdelijk met een kaal hoofd naar het halfrond te gaan, als gevolg van de chemotherapie.

Op maandag 10 januari verbaast Morel nog een laatste keer, door haar huwelijk met Frank Vanhecke via haar column bekend te maken. In tegenstelling tot haar vechtscheiding, zijn van haar huwelijk weinig details bekend. Er valt ook weinig te zeggen: Morel had net genoeg kracht om 10 minuten uit bed te komen om in de huiskamer van Vanhecke gehuwd te worden. Met de zwarte humor die haar de laatste maanden eigen is, voorspelt ze de kortstondigheid van haar huwelijk. Een maand heeft het jonge koppel nog samen kunnen genieten, maar de toekomst van haar kinderen is verzekerd. Marie-Rose Morel is heengegaan met het laatste woord aan haar zij.