Diplomatie triomfeert in Wenen
In een tijd waarin wapens op vele plekken de boventoon voeren, is het Iraanse akkoord een triomf voor de diplomatie. President Obama hoopt dat dit de kiem zal vormen voor een nieuw Iran.
Vijfendertig jaar lang stonden Amerika en Iran onverzoenlijk en verbitterd tegenover elkaar. Nu hebben ze elkaar de hand gereikt. Twintig maanden hebben ze met elkaar gepraat, tot ze er bijna bij neervielen. Het wantrouwen blijft hardnekkig. Maar ze werden het eens. Misschien is dit het begin van een ommekeer, waarbij het Midden-Oosten zich los wurmt uit de huidige spiraal van vernietigend geweld.
"Vandaag hebben we de verspreiding van nucleaire wapens in deze regio een halt toegeroepen", zei president Obama dinsdagochtend. Voor Iran is "elk pad naar een kernwapen afgesneden". Niet alleen wordt zijn nucleaire programma aan banden gelegd, maar ook zullen inspecteurs erop toezien dat het zich aan de afspraken houdt. "Het akkoord zorgt ervoor dat Iran ten minste tien jaar lang niet de hoeveelheid uranium en plutonium kan produceren die nodig is voor het maken van een kernwapen", aldus Obama.
Er wordt gesproken van een historische dag. Eerst was er de opening naar Cuba, nu naar Iran - Obama blijkt een specialist in het opruimen van overjarige vijandschappen. Met terugwerkende kracht is hij bezig legitimiteit te verlenen aan het voorbarige besluit van de Noren hem in 2009 de Nobelprijs voor de Vrede toe te kennen.
Toch was hij zelf de eerste die in de vroege Amerikaanse ochtend erop wees dat het akkoord niet alle meningsverschillen wegneemt. Amerika en Iran komen van ver. Niet alles kan in één klap worden opgelost. Dit is een eerste stap, een begin, al weet niemand waarvan precies.
Ook Obama niet. Hij heeft met de overeenkomst tijd gekocht. Een periode van ten minste tien jaar waarin internationale inspecties het bewind in Teheran dwingen tot een zekere mate van openheid en samenwerking. Dit moet, hoopt de president, het begin worden van proces waarbij Iran geleidelijk zijn gedrag matigt. Niet alleen op nucleair gebied, maar ook op het Arabisch schiereiland.
Stilletjes droomt Obama ervan dat hij met het akkoord de kiem heeft gelegd voor een wisseling van regime onder druk van een nieuwe generatie jonge en moderne Iraniërs die andere prioriteiten heeft dan het levend houden van de idealen uit de Islamitische Revolutie van 1979. De president gokt erop dat als na tien tot vijftien jaar de beperkingen op het kernprogramma worden opgeheven, er helemaal geen beperkingen meer nodig zullen zijn.
Hij zet al zijn kaarten op het verstrijken van de tijd. In zijn verklaring vanuit het Witte Huis zei hij dat Iran kan veranderen. Het kan een land worden dat kiest voor tolerantie, vreedzame oplossing van conflicten en integratie in de wereldeconomie. Uiteindelijk wil het volk, daarvan is Obama overtuigd, boter in plaats van kanonnen.
Maar de tijd is een onzekere en ongrijpbare bondgenoot. Israël, de Arabieren en Obama's tegenstanders in het Amerikaanse Congres hanteren een heel andere, aardsere blik. Zij gokken liever niet op zoiets vluchtigs als de tijd. Zij staren gefixeerd naar de kaart van het Midden-Oosten met de harde werkelijkheid van een sjiitisch Iran dat zijn invloed uitbreidt.
In naam van de eeuwigheid
Dat het akkoord de Iraniërs dwingt hun nucleaire activiteiten te beperken, maakt weinig indruk op de tegenkrachten. Na die periode van tien tot vijftien jaar is Teheran vrij alsnog een kernwapen te ontwikkelen. Dat geduld moet op te brengen te zijn voor een theocratisch regime dat handelt in naam van de eeuwigheid. Ondertussen zullen de sancties geleidelijk worden opgeheven. Binnen een jaar kan de olie weer gaan stromen. Dat levert het geld op dat het regime in staat zal stellen het lot van de bevolking te verbeteren, zijn machtsbasis te versterken en zijn buitenlandse avonturen te financieren. Uiteindelijk, weten de tegenstanders van de overeenkomst zeker, zal Iran beschikken over boter én kanonnen.
De Israëlische premier Benjamin Netanyahu voert het verzet aan. Hij nam dinsdag ook het woord 'historisch' in de mond, maar dan in combinatie met 'vergissing'. In Amerika sprak de Republikeinse presidentskandidaat Lindsey Graham zelfs van een 'doodvonnis' voor Israël als de overeenkomst niet tegengehouden wordt.
Het Congres in Washington heeft nu zestig dagen de tijd om het akkoord te bespreken. Obama heeft gezegd dat hij zijn veto zal uitspreken over elke poging de deal te blokkeren. Er is een tweederdemeerderheid nodig om dat veto ongedaan te maken.
Obama weet dat het akkoord een eerste, onzekere stap is. Niemand weet hoe de afspraken in de praktijk gaan uitpakken. Maar die eerste stap is noodzakelijk om te kunnen uittesten of het Iraanse nucleaire probleem vreedzaam kan worden opgelost. Hij wil niet nog "nog meer oorlog in het Midden-Oosten". Vandaar de gok.