Twijfelend Catalonië geeft Madrid moed
Spaans premier Rajoy heeft Catalonië opheldering gevraagd: is de onafhankelijkheid nu uitgeroepen of niet? Als Catalaans premier Puigdemont 'ja' antwoordt, dan wordt het gevreesde grondwetsartikel 155 geactiveerd, dat de overname van het Catalaanse bestuur mogelijk maakt.
Het geduld van de Spaanse regering met Catalonië raakt op. Tot maandag heeft Puigdemont om antwoord te geven, en vervolgens tot de donderdag erop om van gedachten te veranderen. Als Puigdemont vasthoudt aan de onafhankelijkheidsverklaring, opgeschort of niet, dan kan de Spaanse regering het Catalaanse parlement en kabinet ontbinden, verkiezingen uitschrijven en het bestuur van de deelstaat tijdelijk overnemen. Het is een drastische ingreep, waartoe nog nooit werd overgegaan in de moderne Spaanse democratie.
Ook als er geen of een dubbelzinnig antwoord komt, beschouwt de Spaanse regering dat als een onafhankelijkheidsverklaring. De ministerraad van vrijdag 20 oktober besluit welke ingrepen Spanje precies zal doorvoeren. De senaat, waarin regeringspartij PP de absolute meerderheid heeft, moet daarmee instemmen.
Affront
Om 9 uur gisterochtend, "heel erg vroeg" naar het oordeel van de Spaanse media, riep Rajoy zijn ministerraad bijeen. De avond ervoor had de Catalaanse premier Puigdemont de onafhankelijkheid uitgeroepen, om die meteen weer op te schorten. Nu zou de Spaanse regering de verklaring van Puigdemont uitleggen zoals ze wilde, was de verwachting: als een ernstig affront, of als een gebaar van goede wil.
Maar Rajoy, die bekendstaat om zijn weifelachtige houding, koos nog niet. Hij gaf Puigdemont respijt tot begin volgende week, met een "formeel verzoek te bevestigen of de onafhankelijkheid van Catalonië is uitgeroepen".
Rajoy heeft de steun van twee partijen die zijn regering gedogen, het liberale Ciudadanos en de sociaal-democratische PSOE. Die laatste partij zei voor de zomer nog dat ze het inzetten van artikel 155 nooit zou steunen, maar is nu van mening veranderd. In ruil voor haar zegen aan het optreden van Rajoy dwong ze af dat er over een herziening van de grondwet wordt gepraat, waardoor regio's als Catalonië meer autonomie kunnen krijgen.
Volgens de twee grootste partijen is dialoog met Puigdemont niet mogelijk, omdat hij zich buiten de grenzen van de wet begeeft. Hij maakte naar eigen inzicht een referendum- en breukwet, zette zijn referendum door tegen een uitdrukkelijk verbod in, en doet nu alsof die volksraadpleging het recht geeft op onafhankelijkheid. Eerst moet Puigdemont terugkomen van deze 'dwalingen', pas dan kunnen ze met hem om de tafel, vinden deze partijen, die zichzelf 'grondwettelijk' noemen.
Puigdemont vindt op zijn beurt dat de ruim twee miljoen Catalanen die, ondanks tegenwerking van de politie, stemden vóór onafhankelijkheid niet genegeerd mogen worden. Hij hield gisteren vast aan zijn oproep tot dialoog: hij stelde voor dat de Spaanse en Catalaanse regering ieder twee vertegenwoordigers zouden aanwijzen, die samen de opdracht krijgen een bemiddelaar te benoemen.
Catalaanse strubbelingen
Het tekent hoezeer de Madrileense en Barcelonese werkelijkheden van elkaar verschillen. Tussen die werelden bestaat nauwelijks contact: Rajoy en Puigdemont ontmoetten elkaar maar een enkele keer, en voor zover bekend hebben ze elkaar sinds het referendum op 1 oktober niet gesproken.
Ondertussen kampt Puigdemont ook met een 'binnenlands' politiek probleem: de meest radicale afscheidingspartij, de CUP, toont zich ontstemd over het uitstellen van de onafhankelijkheid voor onbepaalde tijd. Dit mag niet langer dan vier weken gaan duren, liet een partijbestuurder weten. In de tussentijd komt de CUP-fractie niet opdagen bij vergaderingen in het parlement, wat Catalonië de facto onbestuurbaar maakt: Puigdemont heeft de CUP-zetels nodig voor een meerderheid.