Krijgt Frankrijk een eigen "Trump"? - Sofie Vander Donckt

Sofie Vander Donckt is journaliste bij VRT Nieuws en volgt onder meer Frankrijk.

"De enige echte staatsman, die zich ten dienste wil stellen van de Fransen en van het algemeen belang." In Bordeaux geloven ze wellicht nog meer dan elders in de kansen van hun burgemeester Alain Juppé (71) om het Elysée te veroveren.

De afgelopen twintig jaar blies hij Bordeaux nieuw leven in, maar als zijn ultieme droom in de nadagen van zijn politieke carrière toch nog werkelijkheid wordt, zal hij in schoonheid afscheid kunnen nemen van zijn stad.

Toch zijn de kaarten nog lang niet geschud, want Frankrijk staat de komende maanden voor razend spannende (voor)verkiezingen.
Binnen de partij van Juppé (Les Républicains) en daarbuiten is het voorlopig erg onvoorspelbaar wie als winnaar uit de bus zal komen. 

Van alle mogelijke scenario’s lijkt een tweede ambtstermijn voor de socialistische president Hollande met voorsprong het minst waarschijnlijk. Maar Hollande is een nieuwe kandidatuur nog ernstig aan het overwegen en uiterlijk half december weten we of hij toch nog meedoet aan de voorverkiezingen bij de PS of niet.

Premier Valls staat al ongeduldig te trappelen, maar stelt zich in afwachting van Hollandes beslissing voorlopig nog loyaal op.

Wie al een tijd geen geduld meer heeft, is ex-minister van Economie Emmanuel Macron. Hij rukte zich los uit de regering met een eigen beweging ‘En marche’ en is sinds een paar dagen officieel presidentskandidaat op zijn 38ste.

Voor Juppé is dat mogelijk slecht nieuws omdat ze allebei zullen vissen in de vijver van de ‘centrumkiezers’. Maar de eerste strijd die Juppé nu moet zien te winnen is die met zijn partijgenoten.

De eerste schifting gebeurt nu zondag tijdens de eerste voorverkiezingen. Van de zeven kandidaten gaan er twee door naar de beslissende ronde. Een duel tussen ex-president Nicolas Sarkozy en ex-premier Alain Juppé leek lang voor de hand te liggen. Maar de lachende derde kan nog altijd die andere ex-premier François Fillon worden.

Juppé blijft wel op kop in de peilingen, maar Fillon is aan een steile opmars bezig en zit Sarkozy op de hielen. Met het débacle van de Amerikaanse peilingen nog vers in het geheugen, durven weinigen hun hand in het vuur steken voor de ene of de andere kandidaat. In Bordeaux zijn ze wel overtuigd dat Juppé alles in zijn mars heeft.

Als Bordeaux zich vandaag zelfverzekerd durft te meten met Parijs, dan is Juppé volgens zijn naaste medewerkers de man die dat voor mekaar kreeg. "De stad heeft een echte gedaanteverwisseling ondergaan", zegt adjunct-burgemeester Virginie Calmels. Ze kreeg het roer in handen zodat Juppé zich volledig kan concentreren op zijn campagne voor de presidentsverkiezingen. "Bordeaux had vóór zijn komst natuurlijk al een benijdenswaardig cultureel en historisch patrimonium, maar het was een schone slaapster. Hij heeft de stad wakker geschud en hertekend."

De komst van het tramnetwerk was een grote sprong voorwaarts voor de mobiliteit in de metropool. De rivier Garonne kwam weer tot haar recht en als kers op de taart staat het gloednieuwe ‘belevingscentrum’ Cité du Vin nu te pronken op haar oevers.

Calmels haalt er enkele lijstjes bij. "Bordeaux is de meest geliefde stad om te werken en te investeren. En dé stad om in 2017 te bezoeken volgens Lonely Planet. De dynamiek die Juppé hier teweegbracht is duidelijk zichtbaar en elk jaar krijgen we er inwoners bij in Bordeaux."

Hetzelfde geluid is te horen bij kabinetsdirecteur Ludovic Martinez. "Ik ben hier na mijn studententijd weggevlucht, maar toen ik na vele jaren terugkwam om voor Juppé te werken vond ik een moderne stad terug. Ze had haar nationale en internationale plaats herwonnen."

De verklaring is volgens hem duidelijk: "Juppé is een visionair en tegelijk ook een doener. Projecten alleen zijn niet genoeg, hij voert ze ook uit of laat ze uitvoeren. Met een geweldige efficiëntie. En wat hij voor Bordeaux doet, kan hij volgens mij net zo goed doen voor Frankrijk." Maar niet iedereen is overtuigd.

Het bekendste verwijt aan het adres van Juppé is dat hij te slap en te gematigd zou zijn. "Een rechtse Hollande kunnen we nu wel missen", luidt het. "Juppé heeft natuurlijk een heel ander temperament dan Sarkozy", zegt Calmels. "Hij wikt en weegt zijn woorden en is er niet op uit om te choqueren. Hij probeert gewoon ideeën over te brengen. Juppé zegt vaak dat gematigd zijn een deugd is, en dat het veel moeilijker is dan een overdreven taalgebruik."

"Sarkozy en Fillon hebben uiteraard hun kwaliteiten, maar geen van beiden is een staatsman als Juppé", vindt Martinez. "Hij wil ten dienste staan van het volk. Ik kan u verzekeren dat hij wel degelijk een man van de actie en de moed is."

Ook buiten Frankrijk kan dat allemaal goed van pas komen, denken ze. "Hij is een overtuigde Europeaan, die wil opbouwen en niet afbreken", aldus Calmels. "Hij zal door zijn ervaring respect afdwingen en zich met zin voor realisme positioneren op het internationale toneel", denkt Martinez.

Toch stond de favorietenrol van Juppé zeker niet in de sterren geschreven. Hij maakte zijn politieke opmars onder de vleugels van oud-president Jacques Chirac, maar botste enkele keren tegen de muur.

In de jaren 90 was hij allesbehalve populair tijdens zijn premierschap. Te arrogant en te weinig voeling met het volk, vonden de Fransen. Massaal straatprotest tegen zijn pensioenhervorming kostte hem zijn kop.

Toch vond Chirac zijn politieke zoon jaren later nog altijd ‘le meilleur d’entre nous’. Hij wilde Juppé klaarstomen om hem op te volgen in 2007, maar dat plan viel helemaal in duigen met zijn veroordeling in een zaak van fictieve jobs bij de stad Parijs. Medewerkers van de partij van Chirac en Juppé werden betaald met geld van de stad en als partijsecretaris was Juppé mee verantwoordelijk voor die illegale financiering. Hij kreeg een voorwaardelijke celstraf en was een jaar onverkiesbaar.

Chirac werd pas na zijn presidentschap veroordeeld, maar voor Juppé leek dit het onherroepelijke einde van zijn politieke carrière. Hij trok zich terug in Québec en ging er een tijd lesgeven.

Maar Juppé keerde terug naar Frankrijk en het idee om president te worden had hem nog altijd niet losgelaten. Dat maakt dat hij zich vandaag wellicht later dan gehoopt schrap zet om zijn droom alsnog waar te maken. Veel Fransen lijken hem die kans te gunnen en zelfs bij de jongeren heeft Juppé een stevige fanbasis.

De jonge aanhangers hebben zich gegroepeerd in ‘Jeunes avec Juppé’. Ze gaan de baan op om zijn kandidatuur te verdedigen en debatten te organiseren, maar ze zijn vooral erg actief op sociale media.

In Bordeaux is Alice Provost, een 23-jarige studente aan Sciences Po, de voortrekster. "Thuis praatten we niet over politiek, maar toen ik hier kwam studeren, raakte ik onder de indruk van het werk van Juppé."

Is een ‘fenomeen’ als Emmanuel Macron dan niet veel aantrekkelijker voor jonge kiezers? "2017 komt veel te vroeg voor hem en zonder echte partij zal het in Frankrijk niet lukken. En trouwens, hij is niet links en niet rechts, zegt hij, maar wat dan eigenlijk wel?"

"Ik engageerde me voor de campagne van Juppé bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 en hij werd in de eerste ronde meteen verkozen met 60 procent van de stemmen, in een regio die eigenlijk veeleer links is. Hij heeft de Bordelais echt verenigd."

Provost apprecieert dat Juppé jonge mensen op zijn kieslijst zette en zich ook nu met jongeren omringt tijdens de campagne. "Hij is zelf inderdaad niet van de jongste, maar ik heb niet de indruk dat ik met mijn opa praat. Hij is helemaal mee en zit met zijn hoofd al lang niet meer in 2016, maar veel verder."

De eerste afspraak met de kiezer heeft Juppé volgende zondag. De uitslag laat zich moeilijk voorspellen, maar de opkomst evenzeer. Het is de allereerste keer dat de kandidaat voor rechts en het centrum via voorverkiezingen kan worden gekozen. En alle kiesgerechtigden mogen meedoen, in principe dus ook kiezers met een ander politiek gedachtegoed.

Wie zich van die linkse en rechtse positionering voorlopig niks hoeft aan te trekken is Marine Le Pen. Zij heeft als enige kandidaat van het Front National een vrijgeleide naar de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 23 april.

Tegen dan zullen twee tegenkandidaten sterk genoeg moeten zijn om haar uit de tweede ronde te houden. En dat ziet Alice niet meteen gebeuren. "De winnaar van deze primaires komt uit tegen Marine Le Pen."