Jodiumpil: wel nuttig, geen wondermiddel
Elke Belg moet straks jodiumpillen ter beschikking hebben. De juiste beslissing? Een wondermiddel is het niet, maar jodiumpillen kunnen de schade bij een kernramp wel drastisch beperken. En de kost, die valt mee.
Eerst en vooral: het heeft geen zin om nu als een gek jodiumpillen te beginnen slikken uit vrees voor een nucleair armageddon. Ze werken niet preventief. Integendeel, ze zouden de gezondheid schaden. Alleen meteen na een kernramp hebben ze effect - en dan nog in de omgeving van de fall-out.
Een van de gevaren van een kernramp is het vrijkomen van radioactief jodium. Als dat wordt opgenomen door de schildklier, stijgt het risico op kanker aanzienlijk. De bedoeling van jodiumpillen is dat ze in de eerste uren na een ramp worden ingenomen, waardoor de schildklier overvol zit met niet-schadelijk jodium. Net als een spons vol zuiver water geen bezoedeld water meer kan opnemen, slaat de schildklier dan geen radioactief jodium op.
Bij het innemen geldt één gouden regel: tijd is alles. Na de ramp in Tsjernobyl, dertig jaar geleden, kregen veel mensen schildklierkanker omdat de toenmalige Sovjet-autoriteiten te laat alarm sloegen. De dosis verschilt afhankelijk van het gewicht. Eén dosis is normaal wel genoeg, ook tijdens grote rampen. De pillen moeten opgelost worden in een glas water of melk.
Intussen blijft de vraag of het een goed idee is van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) om in heel België jodiumpillen te verdelen? Wat vaststaat: experts in binnen- en buitenland pleiten al lang voor een veel ruimere verdeling. De overheid deelt vandaag pillen uit via apotheken in de omgeving van kerncentrales en nucleaire installaties, binnen een straal van 20 kilometer.
Lodewijk Van Bladel, medisch expert van het FANC: "Een uitbreiding naar 100 kilometer, in casu het hele land, is een goede zaak. 20 kilometer volstaat niet. Al is het niet zo dat we vandaag totaal verloren zijn bij een kernramp. Alle apothekers hebben jodiumpoeder in hun stock. Maar de verdeling is moeilijk. Je moet het in capsules stoppen of in vloeistoffen mengen. Dat duurt een tijdje. Tabletten, want technisch gezien gaat het niet om pillen, zijn eenvoudiger om mee aan de slag te gaan."
Jodiumpillen zijn nuttig, maar opgelet: een wondermiddel is het ook niet. Bij een kernramp komt niet alleen jodium vrij. Dat is maar 40 procent van de uitstoot. Mensen blijven kwetsbaar voor schadelijke stoffen als cesium en strontium, radioactieve deeltjes die onder meer lymfeklierkanker en leukemie veroorzaken.
"De allerbelangrijkste maatregel bij een kernramp is: blijf binnen", vervolgt Van Bladel. "Zo ben je het best beschermd. Ik pleit ervoor dat mensen de pillen thuis bewaren. Zeker voor kinderen en zwangere vrouwen."
40-plussers
Als er een argument tegen een nationale verdeling bestaat, dan is het dat niet iedereen evenveel voordeel heeft van jodiumpillen. Eenmaal de 40 gepasseerd, is het effect klein. Sowieso is de kans op problemen met de schildklier dan sterk gedaald. Nederland besloot vorige maand daarom om jodiumpillen over heel het land te verdelen, maar wel alleen aan jongeren en zwangere vrouwen. Ook De Block benadrukt dat de kwetsbare groepen prioriteit zullen krijgen. Tegen 2017 wil ze een nieuw verdeelsysteem uitwerken.
Het wordt een lastige evenwichtsoefening. Hoe kun je zoveel mogelijk mensen beschermen en het toch allemaal organisatorisch en financieel behapbaar houden? Voor iedere Belg, van De Panne tot Aarlen, pillen voorzien is niet evident en dus ook wat overbodig. Een meevaller is wel dat de kost beperkt blijft. Vandaag betaal je 4 euro voor een doos jodiumpillen. Maar als de overheid een megaorder plaatst, zal dat volgens specialisten dalen tot 50 cent per doos. Bovendien zijn jodiumpillen erg gemakkelijk te maken. Voor farmabedrijven is het een routineklus. Nu zijn er een handvol spelers op de markt, maar als de vraag stijgt, zullen veel andere bedrijven hun kans ruiken en de prijzenslag aangaan.
Al blijft er die knoop: voor echt iedereen of toch vooral voor de kwetsbaren? Van Bladel: "Bezorg een voorraad aan elke crèche en school. En geef zwangere vrouwen een doos mee als ze voor het eerst naar de gynaecoloog gaan. Daar krijgen ze sowieso een heleboel uitleg en letten ze ook op. Als je een 'grote uitdeelronde' houdt is iedereen na een paar jaar vergeten waar die pillen ook alweer voor dienen en waar ze liggen."