'Ja, vrouwen roddelen meer dan mannen'

Door Sybille Decoo

on't gossip, let him drive' (vrij vertaald: 'hou op met roddelen, laat hem rijden'). Langs Indiase wegen is die slagzin her en der te vinden op verkeersborden. Seksistisch? Jazeker, maar niet fout, volgens Charlotte De Backer.

Zij onderzocht de functies van roddel voor haar doctoraat, waarop ze in september hoopt te promoveren. Ze moest zich daarbij beperken tot bepaalde vormen, want er is roddel en roddel. In de volksmond slaat het enkel op negatieve achterklap, maar wetenschappers denken daar ruimer over. Roddel is voor hen alles wat men over iemand vertelt in diens afwezigheid.

De Backer onderscheidt zestien verschillende vormen van roddel, die volgens haar universeel voorkomen en te vatten zijn in twee categorieën: leerroddel en reputatieroddel. Ze vond de verschillende types ook in interviews met 104 Vlamingen.

Uit de sociale wetenschappen weten we al dat de mens om vier redenen roddelt: om informatie uit te wisselen, anderen te controleren, te manipuleren of te entertainen. Er gaat dan ook duidelijk een effect van uit op ons dagelijks leven. De Backer komt tot het besluit dat we in het eerste geval roddelen omdat dat goedkoop is: "Leren is heel belangrijk in de evolutie van de mens, maar alles alleen achterhalen is een kostelijke aangelegenheid. Leren uit de ervaring van anderen is een snelle en goedkope manier om informatie te vergaren over hoe probleemsituaties best wel en best niet worden aangepakt. We 'leerroddelen' dus om de kosten van het vergaren van ervaringen te verminderen door te profiteren van de successen en tegenslagen van anderen."

Waarom we al roddelend controle uitoefenen, zou volgens bepaalde onderzoekers kunnen te maken hebben met het opsporen van profiteurs en bedriegers, om de sociale cohesie in een groep te bewaren. Samenwerking en elkaar helpen is cruciaal in een sociaal netwerk, maar het principe 'ik help jou als jij mij helpt' kan ondermijnd worden door bedriegers en profiteurs. En omdat mensen in sociale groepen niet met iedereen kunnen interageren en dus niet uit eigen ervaring kunnen weten wie betrouwbaar is en wie niet, slaan we aan het roddelen, zo luidt de veronderstelling.

Een goede reputatie hebben is dan weer belangrijk om toegang te krijgen tot belangrijke bronnen, als voedsel en partners, zo blijkt uit onderzoek naar bestaande jager-verzamelaarsculturen. Hoe beter de reputatie hoe gemakkelijker ze aan voedsel en aan een partner geraken. Het omgekeerde is ook waar: verliest men zijn goede reputatie, dan verliest men ook zijn toegang tot die bronnen.

Eén manier om de eigen reputatie hoog te houden, is die van anderen via geroddel te manipuleren. Het is aangetoond dat we positief roddelen over verwanten, vrienden en bondgenoten en negatief over vijanden en rivalen. Aangezien we met de eersten geassocieerd worden, halen we namelijk reputatiewinst uit hun successen. Omgekeerd verkneukelen we ons over de nederlagen van onze vijanden en rivalen omdat ook dat onze reputatie ten goede komt.

Ten slotte wordt vanuit de evolutionaire psychologie verondersteld dat roddelen voor velen een vorm van entertainment is omdat er voordelen aan verbonden zijn. Zaken die bijdragen tot de overleving en de reproductie van de mens beïnvloeden onze emoties namelijk sterk in positieve zin. Wat in evolutietermen voordelig is, doen we met andere woorden graag.

Als het ons vooral om te leren te doen is, heeft het geen belang over wie het gaat. We hoeven de persoon zelfs niet te kennen. Dat is bijvoorbeeld het geval als we vernemen dat een jongen met een salmonellavergiftiging in het ziekenhuis is beland na het zwemmen in een plaatselijk meer. Anderzijds komen mensen met een hogere status bijzonder goed in aanmerking voor leerroddel vanwege het prestige dat van hen uitgaat. De persoon over wie het gaat kennen is dan weer onmisbaar bij reputatieroddel ('mijn lief is de slimste mens die ik ooit ben tegengekomen'), anders haalt men er geen reputatiewinst uit.

Belangrijke categorieën binnen de leerroddel zijn volgens De Backer gericht op overleven (over de gezondheid bijvoorbeeld), de relatieleerroddel (nuttig voor het zoeken of behouden van een partner) en de sociale leerroddel (om te leren omgaan met anderen).

Bij de reputatieroddel onderscheidt ze die met een relationeel of met een sociaal karakter. In het eerste geval gaat het erom iets te vernemen over de reputaties van potentiële liefdespartners en eventuele kapers op de kust, of om hun reputaties te manipuleren. In het tweede geval zijn de reputaties van vrienden en vijanden het onderwerp van gesprek.

De Backer merkte ook dat jongeren veel minder negatief staan tegenover roddel dan ouderen. Ze roddelen ook het meest over relaties. Volwassenen staan er negatiever tegenover maar doen het wel, vooral over de kinderen en over collega's. In het eerste geval gebruiken ze dan meestal leerroddel, als het over collega's gaat is het vaak om de reputaties te manipuleren en zodoende de eigen reputatie op de werkvloer een zetje te geven. Vooral de bazen en de 'bedriegers' (zij die de regels niet respecteren) zijn het voorwerp van geroddel.

Bejaarden hebben een negatieve kijk op roddel, maar als zij het doen, gaat het vaak over de gezondheid.

Een speciale categorie is de mediaroddel. De reden waarom veel mensen kicken op geroddel over beroemdheden is weer dat men iets kan leren uit hun gedrag, omdat ze 'het gemaakt hebben'.

De Backer heeft ook een hypothese over het feit dat vrouwen meer roddelen dan mannen: omdat ze sociaal actiever zijn. "Aangezien roddelen een sociale omgangsvorm is, is het niet meer dan normaal dat vrouwen meer roddelen", besluit ze. Niet dat mannen niet roddelen. Zij hebben het echter vaker over sportfiguren terwijl vrouwen roddelen om anderen te evalueren. Hun geroddel is ook vaker negatief getint dan dat van mannen.

Maar als de roddel gaat over relaties, seks en het uiterlijk van anderen, dan blijken vrouwen en mannen aan elkaar gewaagd.

'Ervaring van anderen is snelle en goedkope informatiebron'