'Wie een vrouw vermoordt, vermoordt de wereld'
De Congolese zuster Angélique Namaika hielp 2.000 slachtoffers van krijgsheer Joseph Kony aan een nieuwe toekomst en krijgt daarvoor de prestigieuze Nansen-prijs. 'Een vrouw die voor het eerst sinds lang opnieuw lacht, dat is geweldig. Lachen is leven.'
Als een rockster reist zuster Angélique momenteel door Europa. Vorige week ontmoette ze paus Franciscus en had ze een lang gesprek met Valérie Trierweiler, de vriendin van de Franse president François Hollande. Vandaag is er een ontmoeting met koningin Mathilde en eurocommissaris voor Ontwikkelingssamenwerking Andris Piebalgs. En daarna gaat het via Amsterdam naar Oslo waar ze de Nansen-award in ontvangst zal nemen, een prijs die wordt uitgereikt door de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR en de Noorse regering.
Namaika krijgt deze prijs voor haar humanitaire werk in de regio rond de stad Dungu, in het noordoosten van Congo. Dungu is het oorlogsterrein van de beruchte krijgsheer Joseph Kony die zich met zijn Lord's Resistance Army schuldig maakt aan zware mensenrechtenschendingen. Omdat hij over onvoldoende strijders beschikt, ontvoert Kony jongens en meisjes om ze te gebruiken als kindsoldaten en seksslaven. Tienjarigen worden ingezet om dorpen aan te vallen, te plunderen en mensen te vermoorden. Het LRA is al jaren actief in Oeganda, Soedan, Congo en de Centraal Afrikaanse Republiek en vernietigde de levens van tienduizenden jongeren.
Zuster Angelique: "Ontsnapte meisjes die in mijn centrum terechtkomen, zijn totaal getraumatiseerd. Ze arriveren meestal met een baby in hun armen en één of meerdere kinderen aan hun zijde; allen het resultaat van verkrachting en gebaard in de brousse. De terreur in de LRA-kampen is totaal: kinderen worden gedwongen om andere kinderen de lippen af te snijden of dood te slaan. Velen zijn ziek en verminkt. Echt, het geweld is bijzonder extreem en dat is een doelbewuste strategie. De rebellen vernietigen kinderen en vrouwen en ze weten heel goed dat ze daarmee de hele samenleving en de toekomst van het land vernietigen. Zeker in een land als Congo hebben vrouwen een cruciale rol: ze voeden de kinderen op, werken op het veld, verdienen geld op de markt. Wie een vrouw vermoordt, vermoordt de wereld."
Warme maaltijd
Zuster Angélique zegt dat ze geen spectaculaire oplossing heeft om getraumatiseerde vrouwen en meisjes opnieuw een toekomst te geven. Het gaat om kleine dingen, zal ze meermaals zeggen. "Zeker in het begin moet je hen duidelijk maken dat ze een onderkomen hebben gevonden en dat ze veilig zijn. Het lijkt een detail, maar ik zorg er altijd voor dat er op het moment van aankomst altijd een maaltijd klaar staat. U kunt zich dat misschien niet voorstellen: maar na enkele jaren brousse is een warme, voedzame maaltijd een soort mirakel en een nieuw begin."
Een vak leren
Aanvankelijk hebben de meisjes en jonge vrouwen geen flauw idee over hoe ze weer een normaal leven kunnen leiden. "Nochtans is dat ons einddoel: ervoor zorgen dat die vrouwen opnieuw zelfstandig worden. Daarom leren we hen naast lezen en schrijven ook een vak. Ze kunnen kiezen uit drie cursussen: koken, patisserie of beenhouwerij. Zeker in het begin stelt zo'n praktische cursus hen in staat om hun trauma's even te vergeten. Terwijl ze broodjes bakken, denken ze even niet aan de momenten waarop ze werden mishandeld of een kind verloren. En - ook heel belangrijk - ze beginnen te praten met andere vrouwen en hun ervaringen te delen. En daarna gaat het vaak heel snel. Vrouwen beginnen met hun broodjes wat geld te verdienen, kunnen hun kinderen beter voeden en verzorgen. Zo herwinnen vrouwen hun trots en hun eigenwaarde. Fantastisch is het moment waarop zo'n jonge vrouw plotseling op de cursus opdaagt met een nieuwe look: mooie jurk, maquillage, gelakte nagels. Dan weten we dat het goed komt."
Die laatste zin spreekt zuster Angelique met een prachtige glimlach uit. "Lachen is enorm belangrijk", zegt ze wanneer we haar opmerkzaam maken op haarbig smile."Ik doe er alles aan om mijn meisjes opnieuw te doen glimlachen. Want een glimlach is als een medicijn. Wie lacht, voelt zich goed en gelukkig. Deze meisjes hebben jaren niet kunnen lachen. Wie in een LRA-kamp gevangen zit, leeft met de voortdurende stress dat het leven op elk moment kan stoppen. De willekeur is totaal en hoe je ook je best doet: de commandanten zullen je nooit belonen. Maar een persoon die voor het eerst sinds lang opnieuw lacht, dat is geweldig. En wat later maken ze hun eerst grapje, en nog wat later bakken ze jou een poets. Lachen is leven."