Scheiden doet lijden, samenblijven soms meer

Inke Hutse (36) was net zwanger toen zij en haar vriend uit elkaar gingen. Een jaar waren ze gelukkig geweest samen. Maar hun karakters botsten steeds vaker. Op het einde was er gewoon te veel ruzie, te veel verwijten. Toen hun zoon werd geboren, woonden ze al apart.

Ze heeft de gevolgen van de breuk onderschat. "Het was de hel. Emotioneel, fysiek, financieel. Gedoe met advocaten om de verblijfsregeling, amper slapen omdat er 's nachts niemand is om mee op te staan voor je kind. Verdriet en schuldgevoelens omdat je de relatie niet kon doen slagen."

Maar ook: geen nieuwe schoenen, zelfs geen ticketje voor de Efteling kunnen kopen omdat je plots eten, huur, rekeningen en crèche moet betalen met één inkomen. "Mijn ex en ik hebben het al vaak tegen elkaar gezegd: als we met tweeën in één huis zouden wonen, zouden al onze financiële problemen opgelost zijn."

Op het eerste gezicht lijkt Inkes verhaal een perfect voorbeeld voor het betoog van Bart De Wever, afgelopen weekend in De Standaard. "We gaan betrekkelijk achteloos om met de maatschappelijke en economische prijs die onze samenleving betaalt voor het toenemend aantal gebroken gezinnen", stelde de N-VA-voorzitter.

Collateral damage

Eén op de vijf huwelijken in ons land strandt na acht jaar, bij samenwonende koppels is het zelfs één op de drie. Breuken die volgens De Wever heel wat collateral damage veroorzaken: van alleenstaande ouders in geldnood tot kinderen die in "pedagogische, culturele en emotionele armoede leven".

Eigenlijk ging De Wevers essay over schrijver Willem Elsschot. Maar wat bleef hangen was toch zijn visie op het huwelijk van Elsschot. De meesten zouden dat huwelijk, getekend door overspel, jaren van naast elkaar leven en archaïsche ideeën over de man als kostwinnaar en de vrouw aan de haard, als verre van ideaal omschrijven. Ook al groeide het echtpaar op hun oude dag weer naar elkaar toe.

Maar volgens De Wever kunnen koppels vandaag nog iets van Elsschots relatie - "een loyaal gebracht twee-offer" - leren. "Het strekt eerder tot aanbeveling dan het vrijheid-blijheid dat sinds mei '68 de norm is geworden".

Dat het stijgend aantal relatiebreuken met een hoge kostprijs gepaard gaat, daar zijn ook sociologen, pedagogen en relatiedeskundigen het over eens. Net als het feit dat de slinger soms lijkt doorgeslagen nu de katholieke huwelijksmoraal naar de achtergrond is verdrongen, scheiden makkelijker is en minder taboe.

Onze verwachtingen van het huwelijk of een relatie zijn niet alleen hoog, maar vaak onrealistisch. We willen én passie, én vriendschap, een partner die mee geld binnenbrengt, maar ook thuis de stofzuiger vastpakt. Iemand die goed voor de kinderen is, maar ook romantisch. Elke dag van de week.

Het gevolg van emancipatie en een doorgedreven individualisme, zegt psychiater Dirk De Wachter. "Individuele vrijheid en geluk wint het meer en meer van het collectieve." Ook spiegelen we ons te vaak aan het schijnbaar ideale liefdesplaatje dat we zo vaak op televisie en sociale media voorgeschoteld krijgen.

Mijmeren is nutteloos

Ja, we gaan losser om met relaties. Vroeger was misbruik, overspel of verslaving een geldige reden om uit elkaar te gaan, nu volstaat dat de liefde op is. Maar is dat slecht?

"Iedereen stelt voor zichzelf waar de grens ligt. Maar dat wil niet zeggen dat koppels nu geen waarde meer hechten aan het huwelijk of relaties", zegt professor Dimitri Mortelmans (UA), die veel onderzoek doet naar scheidingen.

"Het heeft ook volstrekt geen zin om te mijmeren over het verleden, en vroeger was het zogezegd beter. De maatschappij evolueert nu eenmaal en die evoluties kun je niet terugdraaien. Dat vrouwen nu mee uit werken gaan, heeft ook maatschappelijke kosten en implicaties. Maar we gaan toch ook niet 'mijmeren' over de tijd dat vrouwen aan de haard zaten?"

Bovendien kun je de redenering ook omkeren: ligt onze huidige maatschappij met zijn scheef werk/vrije tijd-evenwicht zelf niet mee aan de basis van heel wat relatiebreuken?

Ook De Wachter huivert bij een pleidooi voor een terugkeer naar voor mei '68. Naar façades van proper gewassen gezinnen waar vaak veel hypocrisie, ongeluk en misbruik achter schuilging. "Die maatschappelijke en individuele prijs is in veel gevallen nog veel groter. Elke tijd heeft zijn miserie. Het komt er in deze tijd op aan om na te denken over die evoluties, en op zoek te gaan naar goede, nieuwe evenwichten. Niet naar de oude."

Kinderen zijn volgens pedagogen vaak beter af bij gescheiden ouders die goede afspraken maken en hun kroost vooropstellen, dan bij een koppel dat enkel voor de kinderen krampachtig samenblijft. Voor Inke Hutse is dat nu een credo geworden. Haar zoon is inmiddels vijf en brengt evenveel tijd bij mama als bij papa door.

"Als papa ziek is met griep gaan we nu samen bij hem op bezoek om soep voor hem te maken. Het heeft ons wat tijd en moeite gekost om op die manier overeen te komen. Als ik zie hoe we nu rationeel met elkaar om kunnen gaan voor ons kind, denk ik soms wel: we hadden dit misschien ook onder één dak gekund. Uit elkaar gaan was oorspronkelijk ook niet mijn keuze. Ik heb keihard voor mijn relatie gevochten. Maar je kunt niemand dwingen je graag te zien.

En niets slechter voor een kind, zegt Inke, dan opgroeien in oorlogsgebied. "Ruzie maken voor de ogen van je kind is not done. Dat hebben we ook nooit gedaan. Maar zelfs als wij gewoon niet hartelijk met elkaar omgingen, voelde onze zoon dat al aan. Dan werd hij extreem aanhankelijk of net opstandig. Daar wil ik niet naar terug. Welk kind zet ik dan in de maatschappij?"