De rekening van Michel I
De federale regering staat voor een besparingsoperatie van 11,6 miljard euro. Onder meer saneringen in de gezondheidszorg en een indexsprong moeten een smak geld opleveren. De belastingdruk zal met 400 miljoen euro dalen.
136 dagen lang was het het mantra van de partijen die straks Michel I zullen vormen: de koopkracht voor de gezinnen moet omhoog, de economie weer opgang getrokken worden en het gat in de begroting gedicht. In het akkoord dat MR, N-VA, CD&V en Open Vld sloten, zijn al die aspecten aanwezig. Het ene al iets nadrukkelijker dan het andere. In totaal levert de nieuwe regering de komende jaren een inspanning van 11,6 miljard euro. Daarin zitten ongeveer 72 procent besparingen en 28 procent nieuwe inkomsten.
Gezinnen
Wie werkt, moet beloond worden. In eerste instantie zal dat gebeuren via de belastingbrief. Vanaf 2015 krijgt iedere werkende in dit land jaarlijks een cadeautje van 250 euro netto. Dat gebeurt doordat de forfaitaire aftrekpost voor beroepskosten met datzelfde bedrag verhoogd wordt. In totaal kost die geste de overheid 1 miljard euro.
Tegen de tweede helft van de legislatuur moet daar nog een extra tegemoetkoming bijkomen. Alle partijen zijn het erover eens dat de tarieven in de personenbelasting aan herziening toe zijn. De bedoeling is dat men minder snel in een hogere schaal terechtkomt, zodat de belastingdruk kan dalen en de koopkracht gestimuleerd kan worden.
Voor de sociale uitkeringen en laagste lonen is er nog een extra maatregel voorzien. Hun welvaartsenveloppe werd tijdens de regering-Di Rupo nog maar voor 60 procent uitgekeerd. De regering-Michel zet die besparing recht en verhoogt die uitkering opnieuw naar de volle 100 procent. De kost daarvan is 1,2 miljard euro.
Bedrijven
Dat zal ook nodig zijn, aangezien diezelfde koopkracht op een andere manier zwaar onder druk komt. Om het concurrentievermogen kracht bij te zetten, komt er een indexsprong. De laagste uitkeringen worden daarbij gespaard (een sociale correctie ter hoogte van 127 miljoen euro), het salaris van alle andere loontrekkenden wordt eenmalig niet geïndexeerd. Wellicht zal dat al in 2015 gebeuren, zodat de impact op de economie zo snel mogelijk gevoeld zal worden. De maatregel zal maar liefst 2,5 miljard euro opbrengen.
Voor de bedrijven zit er nog veel meer lekkers in de snoepkast. De patronale bijdrages worden verlaagd van 33 naar 25 procent, goed voor een extra 900 miljoen euro. Samen met nog wat kleinere aanpassingen betekent dat een stimulans van de economie voor 3,6 miljard euro.
Belastingen
Geen vermogenswinstbelasting, geen speculatietaks, geen verhoging van de roerende voorheffing. Van de belastingen waar de jongste weken het meest over gesproken werd - en die door CD&V geclaimd werden als grote compensatie voor de indexsprong - is er geen enkele opgenomen in het nieuwe regeerakkoord. Een hele rist andere nieuwe belastingen komen er wel, in totaal goed voor 3,2 miljard euro.
Om CD&V toch enigszins tegemoet te komen, stemden de andere partijen in met enkele minimale ingreepjes op de vermogens. Voor zover er nog veel geld in belastingparadijzen zit, worden offshoreconstructies zwaarder belast. In de plaats van een echte speculatietaks komt er een transactietaks op het verhandelen van aandelen. De banken mogen ook een extra bijdrage leveren. Die maatregelen samen brengen een half miljard euro op. Daarbovenop wordt er gehoopt op 250 miljoen extra uit de strijd tegen fiscale fraude.
De belastingen op vermogens passen in het kader van de 'tax shift': een belastingverschuiving van de lasten op arbeid naar de lasten op vermogen, consumptie en vervuilende producten. Ook de gezinnen zullen dus een duit in het zakje moeten doen.
Een verhoging van de btw-tarieven komt er niet, gemorreld aan een 'bredere belastbare basis' wordt er wel. Zo worden de tarieven in de horeca geharmoniseerd, wat veelal neerkomt op een belastingverhoging. De taksen op doodskisten stijgen, die op buitenlandse e-commerce eveneens. Plastische chirurgie wordt ook zwaarder belast: het tarief daarop stijgt naar 21 procent.
Het gros van de accijnzen wordt naar boven bijgesteld. Die op diesel in de eerste plaats. De bedoeling is om de dieselprijzen gespreid over drie jaar te laten stijgen tot het niveau van de prijzen in Nederland. De accijnzen op tabak gaan licht de hoogte in, net als die op sterke drank. Bier blijft buiten schot.
Een grote brok nieuwe inkomsten wordt verwacht uit de liquidatiebonus. Die wordt niet verder uitgevoerd zoals gepland onder de regering-Di Rupo, maar blijft steken in zijn overgangsfase. Ondernemers die hun bedrijf opheffen blijven dus 10 procent belastingen betalen op die liquidatie in plaats van 25 procent, met extra notaris- en revisorkosten. Die beslissing brengt 500 miljoen euro op.
Bij de bedrijven komt er daarnaast nog een vennootschapsbelasting op intercommunales. Daarbij lachen vooral MR en N-VA in hun vuistje. De intercommunales, denk aan het Waalse Tecteo, zijn een regelrecht socialistisch bastion bezuiden de taalgrens. De maatregel wordt nu al niet voor niets de PS-belasting genoemd.
Besparingen
De grootste inlevering komt van de gezondheidszorg. De uitgaven worden daar zodanig bijgesteld dat deze besparing 2 miljard euro moet opleveren. Dat wil niet zeggen dat er de komende jaren minder uitgegeven zal worden aan gezondheidszorg, de uitgaven zullen enkel minder snel stijgen als gepland. Het gros van de bezuiniging moet komen van efficiëntiewinsten.
De overige 6,4 miljard moet komen van andere hervormingen. Zoals die van de arbeidsmarkt. Zo wordt de wachtuitkering verstrengd en moet een doorgedreven activeringsbeleid een ferme duit in het laatje brengen. Hoe meer mensen aan het werk, hoe minder werkloosheidsuitkeringen betaald moeten worden.
De meest ingrijpende hervorming van de nieuwe regering is ongetwijfeld de pensioenhervorming. Die begint echter pas na 2019 te renderen, aangezien de ommekeer op lange termijn plaatsvindt.
Totaalplaatje
Met al deze maatregelen zou Michel I de financiën tegen 2018 op orde moeten krijgen. Dat is twee jaar later dan afgesproken was met Europa. De keuze voor een uitgesteld evenwicht kwam er omdat de regering zichzelf zo de ademruimte gunt om de eerste jaren al geld in de economie te kunnen pompen.
Vraag is alleen of de Europese Commissie een lakser traject door de vingers zal zien. De onderhandelaars maken zich sterk van wel, omdat ze een keur van structurele hervormingen als pasmunt kunnen voorleggen. De verwachting is dat de nieuwe Commissie daar oor naar zal hebben, al is dat nog niet zeker. Vanaf volgende woensdag kunnen ze erover oordelen, dan moet ze het Belgische cijferwerk hebben.