Tom Sauer Hoe Iran ook stemt, kernwapens komen er

vandaag mogen de 75 miljoen Iraniërs via de stembus bepalen wie president Ahmadinejad opvolgt. De hoop in de rest van de wereld, of in ieder geval in het Westen, is dat dit het einde van het Iraanse nucleaire programma betekent, ook al omdat de economische sancties beginnen te nijpen. De kans op een koerswijziging is echter klein. Het politiek systeem in Iran is erg gefragmenteerd. Zo is de macht van de Iraanse president relatief beperkt, ook op vlak van buitenlands beleid, en nog meer wat het nucleaire programma betreft.

Ahmadinejad die in het Westen als een gevaarlijke boeman werd afgeschilderd, was meer een bliksemafleider. Diegenen die achter de schermen aan de touwtjes trekken, ook betreffende het nucleaire programma, zijn de Opperste Leider Ayatollah Khamenei en zijn getrouwen. Zij floten President Ahmadinejad terug toen deze laatste enkele jaren geleden een nucleaire deal met de VS wou sluiten. Dat het niet steeds boterde tussen Ahmadinejad en Khamenei is bekend.

Het gezag van Khamenei lijkt min of meer hersteld na de mislukte Groene Revolutie volgend op de vorige presidentsverkiezingen in 2009. Min of meer, aangezien Khamenei met de huidige verkiezingen weinig risico wil lopen, en de verkiezing van een einzelgänger als Ahmadinejad kost wat kost wil voorkomen. De politieke bandbreedte van de acht presidentskandidaten - waarvan twee zich de afgelopen dagen hebben teruggetrokken - is relatief smal. Niet alle kleuren van de regenboog zijn van de partij. Eén van de ontbrekende kleuren is groen (niets van doen met Groen bij ons). Mousavi en Karoubi, de leiders van de Groene Revolutie, staan nog steeds onder huisarrest. Ayatollah Khamenei besliste ook dat oud-president Rafsanjani, die de Groene Revolutie niet geheel ongenegen was, zich niet opnieuw mocht kandidaat stellen.

Groenteverkoper

Op het eerste zicht zal het dan ook minder waarschijnlijk zijn dat de Groene Revolutie zich zal herhalen. Komt daarbij dat de regimegetrouwen ongetwijfeld lessen getrokken hebben, en de regie strak in de hand zullen houden. De grote meerderheid van de bevolking staat sowieso niet te springen om op straat te komen. De Arabische Lentes hebben ook nog niet zo heel veel opgeleverd en zetten dus ook niet meteen aan tot verzet.

Anderzijds is de Iraanse middenklasse al jaren het theocratische regime beu, en verslechtert de economische situatie zienderogen. Voor sommigen onder hen zijn de Arabische Revoluties misschien juist wel een voorbeeld. Niemand kan voorspellen hoe dit op korte termijn evolueert. Veel hangt ook af van op het eerste zicht onbelangrijke zaken, zoals het zichzelf in brand steken van een gefrustreerde groenteverkoper. Als een dergelijk nieuwsfeit door velen wordt gepercipieerd als de druppel die de emmer doet overlopen, kan dat protesten ontketenen waarvan de gevolgen niet te overzien zijn. Zoals in Tunesië. Zoals in Sarajevo honderd jaar geleden. Op middellange en lange termijn lijken autocratische regimes, zoals in Iran, zeker gedoemd te verdwijnen. Niemand wordt graag permanent de mond gesnoerd.

Maar zelfs een democratisch Iran - wat nog niet voor morgen zal zijn - zal niet geneigd zijn om het nucleaire programma op te geven, zolang het zich in de regio onveilig voelt. Dat is een ijzeren wet in de internationale politiek. Zolang Israël als enige in de regio vasthoudt aan kernwapens (en dus zolang het Arabisch-Israëlische dispuut niet verdwijnt), en zolang kernwapenstaten en allianties (zoals de NAVO en dus ook ons land) doen alsof kernwapens belangrijk zijn voor hun veiligheid, zo lang zullen ook andere staten de neiging hebben om ook kernwapens aan te maken. Iran is hoogstwaarschijnlijk de volgende in het rijtje. Daar zal het verkiezen van een andere president dan Ahmadinejad, of zelfs de dood van een Khamenei, weinig of niets aan veranderen.