Catalaans voorleesuurtje mag niet meer te stereotiep. voorlezen
Catalonië haalt ‘seksistische’ kinderboeken uit de rekken, ook veel Vlaamse boekjes ‘te stereotiep’
Roodkapje en de boze wolf en de te heldhaftige jager
Een Catalaanse school haalt een derde van de kinderboeken uit de rekken van de bibliotheek. De reden: de jongens en meisjes in de verhalen zijn te stereotiep en “dat draagt op lange termijn bij tot seksisme”. De Vlaamse boekenwereld lanceerde pas een charter voor meer diversiteit, “maar boekjes weghalen is erover”.
Een gevaarlijke wolf (een ‘hij’) die een weerloos meisje en haar al even weerloze grootmoeder opslokt. En een heldhaftige jager (ook een ‘hij’) die hen weer bevrijdt. Veel te stereotiep, vindt de Táber-school in Barcelona, die afhangt van de Catalaanse overheid. En dus verdwijnt Roodkapje uit de rekken van de schoolbibliotheek. Samen met Doornroosje en nog tweehonderd andere kinderboeken. Andere publieke kleuterscholen in Catalonië nemen het genderproject vanaf volgend schooljaar over.
Zorgzame vrouwen, dappere mannen
Van de zeshonderd kinderboeken in de schoolbibliotheek bleek maar 10 procent vanuit een genderperspectief geschreven. In alle andere boeken hadden vrouwelijke personages eerder ondergeschikte en zorgende rollen, terwijl de mannelijke personages de dappere hoofdpersonages zijn. 30 procent verdwijnt uit de bib wegens ronduit schadelijk. “Het is in die boeken altijd de man die geweld pleegt op de vrouw. Zelfs bij onschuldige streken is het de jongen die het meisje knijpt, niet omgekeerd”, zegt de ouderraad die de boeken controleerde. “Zo riskeer je de basis te leggen voor gendergeweld op latere leeftijd.”
Jong geleerd is oud gedaan
Dat jongens en meisjes al op heel jonge leeftijd leren hoe ze zich moeten gedragen uit wat ze te zien krijgen, is al uitvoerig uit onderzoek gebleken. Aandacht voor genderrollen is daarom ook bij kleuters al belangrijk. Maar dat kan ook zonder de boeken te verstoppen, vinden Vlaamse experts. “Het is beter de context uit te leggen dan om ze weg te halen”, zegt directeur Koen Van Bockstal van het Vlaams Fonds voor de Letteren, dat Vlaamse auteurs subsidieert.
Ook in Vlaanderen
Bieke Purnelle genderexperte RoSa Het is slimmer om als ouder of kleuterleider variatie te brengen in wat je aanbiedt en er gesprekken aan te koppelen
Ook in veel Vlaamse kinderboeken duiken nog veel stereotypen op. “In boeken uit de jaren vijftig is dat logisch, omdat ze de tijdsgeest weergeven. Maar ook in hedendaagse boeken sluipt het erin”, zegt directeur Bieke Purnelle van RoSa vzw, het Vlaams kenniscentrum voor genderbewustzijn. “Het is slim om als ouder of kleuterleider variatie te brengen in wat je aanbiedt en er gesprekken aan te koppelen, zodat kleuters de verschillende mogelijkheden zien.”
De Vlaamse boekenwereld lanceerde eerder deze maand een charter om meer diversiteit in de literatuur te krijgen. “Met positieve stimulansen”, benadrukt Koen Van Bockstal. “Wij koppelen aan de subsidies geen dwingende voorwaarden rond de inhoud. Want het is geen goed idee om literatuur te instrumentaliseren voor maatschappelijke doelstellingen.”
Zo kan het ook: ‘Held op sokken’.
Deze boeken doen het wél goed
Om ouders en leerkrachten te inspireren maakte RoSa vzw een speciale website met een lijst van kinderboeken die de stereotypen tegengaan. “Kinderen leren uit wat ze zien, ook in het echte leven”, zegt Bieke Purnelle. “Als ze papa zien koken en weten dat mama werkt, dragen ze dat mee.”
- Vader Zeepaard van Eric Carle (vanaf 3 jaar). Waarin het zeepaard met zijn buidel vol eitjes ook andere vaders tegenkomt die het druk hebben met hun kroost. Een stekelbaars, een tilapia en een naaldvis, bijvoorbeeld. “Ook in de onderwaterwereld zijn zorgende papa’s de gewoonste zaak van de wereld”, oordeelt RoSa.
- Held op sokken van Bette Westra en Thé Tjong-Khing (vanaf 4 jaar). Een jonkvrouw komt dineren in een middeleeuws kasteel waar de ridders opscheppen hoe ze een draak hadden gevangen en gedood. De jonkvrouw trouwt uiteindelijk met die ene ridder die er gehaktballen van maakte, ‘met verse peterselie en een scheutje drakenbloed’. Volgens RoSa een ‘roldoorbrekend ridderverhaal waarbij de macho-ridders het moeten afleggen tegen de zachtaardige anti-held’.
- Ronja de roversdochter van Astrid Lindgren (vanaf 11 jaar), waarin de roverskinderen Ronja en Birk hun rivaliserende roversbendes dichter bij elkaar brengen. “De vrouwen in het verhaal zijn al net zo stoer als de mannen. Het meisje en de jongen zijn evenwaardig”, is het oordeel.
