Macron wil af van eliteschool: ‘Hij wil zijn presidentsprogramma herbevestigen’

Vooreerst, professor: hoe groot is de relevantie van de ENA?

“De ENA is opgericht na de Tweede Wereldoorlog, als topkaderschool voor de ambtenaren. Toekomstige politici, bedrijfsleiders en topambtenaren krijgen er een solide vorming op het vlak van bestuurswetenschappen, economie en recht. Waar vindt men de énarques (alumni van de ENA, JD) terug? Bij de Conseil d’État, bij de Cour des Comptes, bij het ministerie van Financiën: instellingen die een zeer grote impact hebben op het bestuur, op de budgetten van andere overheidsorganen.”

Macron – zelf oud-student – zou dit eerbiedwaardig instituut dus willen afschaffen/hervormen?

“We weten nog niet precíés wat hij wil doen, maar het lijkt erop dat hij de ENA wil omvormen tot een bredere school voor mensen die al werken in de administratie en alsnog mikken op een functie als topambtenaar.

“De klassieke kritiek op de ENA luidt dat de afgestudeerden een elite vormen, die elkaar ‘helpen’ – vergeet niet dat er in Frankrijk mensen met overheidsfuncties zijn die 400.000-500.000 euro per jaar verdienen, en dat het heel gewoon is dat de president zijn klasgenoten uit de ENA daarmee bedient. Die kritiek vertelt echter maar het halve verhaal. Het verhaal achter de ENA is het verhaal van de meritocratie: wie werkt, kan er geraken. Er zijn voldoende voorbeelden van mensen die op hun dertigste, veertigste slagen voor het ingangsexamen, gewoon omdat ze goed zijn. 

“Een ander punt van kritiek is dat men er niet veel leert. Dat de cursussen oppervlakkig zijn, dat alles in functie van het eindklassement staat, dat het gewoon een kwaliteitsstempel is – ‘je bent er binnen geraakt’. Maar dat kan men ook zeggen van universiteiten in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, waar mensen een jaar gaan studeren om een stempel te krijgen. Terwijl de ENA toch staat voor een goede kennis van het Franse publiekrecht, de politiek tradities, de instellingen. 

“De vraag lijkt me dus eerder: wat wil Macron hiermee bereiken? Valt hij het traditionele Franse model aan? Of probeert hij zich gewoon te ontdoen van het imago van elitaire bestuurder? En: zou zo’n hervorming echt iets veranderen? Want het land wordt hoe dan ook bestuurd door de elites. Het alternatief zal toch zeer duidelijk moeten aantonen dat het niet arbitrair is. De ENA heeft veel gebreken, maar hangt wel vast aan een meritocratische, egalitaire cultuur, en met die hervorming zou Macron ingaan tegen een essentieel deel van de Franse identiteit.”

Is die hervorming dan misschien niet meer dan een cosmetische ingreep om de gele hesjes gunstig te stemmen?

“De president heeft in le grand débat gehoord: ‘Jullie beslissen in Parijs en wij lokalen hebben niets te zeggen.’ Macron probeert eigenlijk permanent zijn eigen presidentsprogramma te herbevestigen en de mensen aan te praten dat dát hetgeen is dat ze nodig hebben, als antwoord op hun grieven. Daarbij ontwijkt hij telkens weer zijn eigen grootste zwakte: dat er in Frankrijk nooit een groot draagvlak is voor een economisch liberale president.”