Collega’s over het fenomeen Veerle Baetens: ‘Echt irritant hoe volmaakt ze is’

Met puisten op haar gezicht, een outfit die zelfs haar grootmoeder te oubollig zou vinden, een suffe bril en vettig haar. Zo leerden de meeste Vlamingen Veerle Baetens kennen. Het was 2007, en Baetens, een musicalactrice die in film en tv tot dan toe enkel bijrollen had gespeeld, mocht voor het eerst echt schitteren in Sara, een telenovelle op VTM. En net zoals het lelijke eendje in de reeks een mooie zwaan werd, zo groeide de vrijwel onbekende actrice uit Brasschaat in geen tijd uit tot een van de grootste sterren van Vlaanderen. De lichtvoetige kitsch van Sara liet Baetens snel links liggen, prestigedrama bleek steeds meer haar ware roeping. Van Code 37 ging het gezwind naar het The Broken Circle Breakdown, Cordon, D’Ardennen en Tabula Rasa.

Ook door taal liet Baetens zich niet beperken. Sinds enkele jaren duiken er steeds vaker Franse titels op in haar cv: Un début prometteur bleek effectief een beloftevolle start in Frankrijk. In Des nouvelles de la planète Mars deelde Baetens het scherm met de bijzonder populaire acteur François Damiens. En nu is er Duelles, een Hitchockiaanse sixties-thriller à la wallonne, waarin Baetens haar grootste Franstalige rol tot nog toe speelt. Hoog tijd om het geval-Baetens eens van naderbij te bestuderen: wat maakt haar zo gegeerd, in binnen- én in buitenland?

Lelijk? Leuk!

Regisseur Tim Mielants, tegenwoordig vooral bekend van Engelstalige topseries als Peaky Blinders en Legion, bracht vele weken met Baetens door op de sets van Code 37 en Cordon. Volgens hem heeft Baetens een deel van haar succes aan moeder natuur te danken: “Ze is geboren met een gezicht dat structuur en diepte heeft, waardoor het fotografisch heel interessant is. Hoe je het ook draait of keert, het is altijd mooi om naar te kijken. Veerle pakt waanzinnig goed op beeld.”

Nochtans lijkt Baetens er soms wel een sport van te maken om dat te verbergen: niet alleen leerde het grote publiek haar in Sara op haar seutigst kennen, in D’Ardennen (2015) transformeerde ze zonder verpinken tot een marina eerste klas – bontkraagje en te grote oorringen incluis. “Ook de trashy look van Hannah Maes in Code 37 was Veerles idee”, weet regisseur Jakob Verbruggen (The Alienist, House of Cards). “Het gebleekte haar, de foute tijgerprints... Nee, ijdelheid is wel het laatste waarvan je Veerle zou kunnen verdenken.”

Baetens knikt instemmend wanneer we haar met die uitspraak confronteren. “Dat klopt, ik vind het heel fijn om me lelijk te maken. Als acteur wil je toch verschillende gezichten kunnen tonen? Maar pas op, ik heb wel mijn ijdele momenten, hoor. Als ik de rode loper op moet, bijvoorbeeld. Dan wil ik shinen. Toen we naar de Oscars gingen met The Broken Circle Breakdown, heb ik op de rode loper nog een schaar gevraagd om zelf een stuk van mijn kleed te knippen, dat onderaan was beginnen uit te rafelen. En dan maar hopen dat Brad Pitt niet naar me stond te kijken. (lacht)”

Potlood tussen de tanden

Of Pitt toekeek, zullen we wellicht nooit weten, maar de rest van de wereld zag Baetens alleszins wel schitteren. Op de rode loper, maar vooral in de film. Zeker Frankrijk ging overstag voor Alabama Monroe, zoals The Broken Circle Breakdown daar heette: met bijna 200.000 bezoekers gold het bluegrass-drama van Felix van Groeningen er jarenlang als de best bekeken Vlaamse film aller tijden. Het succes zette de deur naar Frankrijk wagenwijd open voor Baetens, die gelukkig over een bovengemiddeld sterk ontwikkelde talenknobbel beschikt. “Ik ben 2,5 jaar samen geweest met een Franstalige man,” vertelt ze, “dus toen moest ik wel goed Frans leren spreken. Anders verstond hij me gewoon niet. (lacht) Maar als ik nu een Franstalige rol speel, heb ik nog altijd een taalcoach nodig. Het is heel hard werken om de uitspraak helemaal goed te krijgen: een potlood tussen je tanden steken, bijvoorbeeld, en je tekst dan zo hard mogelijk fluisteren. Maar ik denk dat iedereen dat zou kunnen, als hij of zij er maar hard genoeg voor werkt. Oefening baart kunst.”

Die instelling is Veerle Baetens ten voeten uit. Een werkpaard, zeggen haar collega’s in koor. “Veerle is een ongelooflijke doorzetter”, vindt Malin-Sarah Gozin, die samen met Baetens de bejubelde thrillerreeks Tabula Rasa schreef. “Ze durft bijzonder ver en diep te gaan voor haar rollen, om die zo gelaagd en accuraat mogelijk neer te zetten”. Baetens grinnikt als we haar vragen naar een voorbeeld van die uitzonderlijke werkethiek. “Mijn personage in Tabula Rasa is danseres en musicalactrice. We zien haar in de reeks maar drie passen ballet dansen, maar daar heb ik wel een heel jaar lessen voor gevolgd. Ook om de juiste lichaamshouding te kweken. Ik vind dat niet meer dan normaal, hoor.”

Zeggen dat Veerle Baetens graag voorbereid aan de start komt, is een understatement. Voor de camera begint te rollen, kamt ze ook als een bezetene de psyche van haar personages uit. Geen plekje blijft onverkend. Robin Pront, regisseur van D’Ardennen, mocht er de vruchten van plukken: “Veerle zei me dat ze even over haar personage ging nadenken. Toen ik haar de volgende keer zag, had ze een biografie van – ik lieg niet – twintig bladzijden geschreven. (lacht) Daarin stonden allerlei zaken waaraan ik zelf nog niet had gedacht. Eigenlijk kende zij het personage beter dan ik. Daar heb je als regisseur ongelooflijk veel aan.”

Niets bijzonders, relativeert Baetens. “Ik schrijf eigenlijk altijd zo’n biografie. De ene keer is die al wat langer dan de andere, zolang er maar niets vaag blijft. Want vaagheid kun je niet spelen. Ik wil precies weten wie mijn personage is.” Daarvoor hanteert Baetens de meest verscheidene methodes: “Ik onderwerp mijn personages aan allerlei psychoanalytische tests – de ene al wat meer maatschappelijk aanvaard dan de andere. (lacht) De karakterpsychologie van Jung, de Myers-Briggs test, het enneagram... Noem maar op. Ook astrologie kan van pas komen. Het kan interessant zijn om bijvoorbeeld te kunnen zeggen dat mijn personage eerder een perfectionistische maagd is dan een dromerige vis. Niet dat ik in die dingen geloof, maar het is wel een handig instrument om mensen te beschrijven.”

Ferrari

Niet alleen in haar voorbereiding, maar ook op de set is Baetens haast onvermoeibaar, zegt Tim Mielants. “Als je Veerle mag regisseren, is het alsof je de sleutels van een Ferrari in handen krijgt. Dan wil je soms wel eens heel stevig op het gaspedaal drukken. Echt extreem gaan, want je weet dat ze dat aankan.” Baetens aarzelt: “Ja, op het moment zelf kan ik dat aan, maar achteraf niet meer. Na elk stevig project – vooral na tv-series, want die zijn het heftigst – heb ik een lichamelijke terugslag. Dat komt voornamelijk omdat ik de emoties die ik constant moet oproepen terwijl ik acteer, via mijn lichaam opwek. Als ik bang moet zijn, ga ik bijvoorbeeld veel koffie drinken, zodat mijn lichaam alvast onder de adrenaline zit. Dat werkt heel goed, maar als je het dag in, dag uit doet, put je jezelf uit. Ik moet mijn lichaam echt resetten na elk project. Misschien moet ik toch maar eens een minder slopende methode zoeken...”

Baetens vraagt veel van zichzelf, maar is ook streng voor anderen. “Je kunt het je bij haar nooit permitteren om even lui te zijn en op automatische piloot te werken”, zegt Robin Pront. “Veerle komt niet gewoon voor haar paycheck, ze stelt voortdurend alles in vraag. Ze is met veel meer bezig dan haar vertolking alleen.” Dat wordt haar niet altijd in dank afgenomen, weet Baetens zelf: “Op de set van Sara heb ik ooit een stuk behangpapier afgewezen, omdat ik vond dat het absoluut niet bij het personage paste. Aangezien ik toen nog geen gevestigde waarde was, vonden sommigen dat ik naast mijn schoenen liep, omdat ik zulke dingen durfde te zeggen. Maar ik doe dat enkel en alleen omdat ik oprecht geloof dat dat het eindproduct beter zal maken. Al betekent dat niet altijd dat ik gelijk heb. (lacht) Soms kan ik er ook ferm naast zitten.”

Tom Barman

Voor een actrice die zo betrokken is bij de constructie van haar personages, was zelf schrijven en regisseren een logische volgende stap. Sinds 2016 broedt Baetens op een verfilming van Het smelt, de bestseller van Lize Spit. Zowel scenario als regie neemt ze voor haar rekening. Dat ze nog nooit eerder een film geregisseerd heeft, baart producent Bart Van Langendonck (Rundskop) geen zorgen. “Veerle is zo iemand die alles wat ze probeert ook tot een goed einde brengt. Je kunt het een beetje vergelijken met Tom Barman. En nog belangrijker: ze blijft met beide voeten op de grond. In Hollywood gebeurt het weleens dat bekende acteurs vanuit een soort grootheidswaanzin denken dat ze kunnen regisseren, maar in feite niet geïnteresseerd zijn in wat een regisseur precies moet doen. Dat is bij Veerle zeker niet zo.” Baetens ging er zelfs terug voor naar school, zegt ze: “Ik ben een maand naar Engeland gegaan om een cursus filmmaken te volgen. Ik vind het heel belangrijk dat ik blijf zoeken naar de regisseur in mij.”

Zingen, acteren – in verschillende talen dan nog –, schrijven, regisseren... Is er dan werkelijk niets dat Veerle Baetens níét kan? Bij de meesten blijft het stil wanneer we die vraag stellen. “Nee,” lacht Tim Mielants, “dat is nu net het irritante aan Veerle: ze is redelijk volmaakt. Echt heel vervelend.” Jakob Verbruggen doet er nog een schepje bovenop: “Ze heeft zelfs nog een verborgen talent: ze kan heel goed Michael Jackson nadoen!” Enkel Robin Pront weet na lang peinzen een gebrek te bedenken: “Haar telefoon opnemen, dat kan ze niet. (lacht) Nee, ze is niet altijd even bereikbaar. Ze woont niet voor niets in Wallonië, he.” (lacht)

‘Duelles’ speelt vanaf 24/04 in de bioscoop.