‘Ik zie sp.a niet snel herstellen’: Peter Mertens (PVDA) beantwoordt uw vragen

Hoeveel verdient u netto? (Dirk Buys, 55, Gent)

“Ik verdien 2.000 euro netto. 1.800 euro is mijn ‘gewone loon’, en dan krijg ik nog 200 euro voor mijn gsm, laptop en benzine. Bij andere partijvoorzitters tikt het loon aan tot 6.000 euro. Door mijn twee studerende kinderen krijg ik nu wat meer dan vroeger, daar hebben we regels over. Raoul (Hedebouw, red.) krijgt ook meer loon sinds hij een zoontje heeft, zo zijn de afspraken binnen onze partij.

“Een PVDA’er verdient het mediane inkomen: de helft van de bevolking verdient meer, de helft minder. Het is niet altijd makkelijk om deze lage lonen te handhaven, wij hebben daar veel discussies over. Maar als je bij PVDA komt, is dat uit passie, niet om je zakken te vullen. Na mijn studies sociologie ben ik zelf ook twee jaar gaan werken in een fabriek. Eerst perste ik hoedenplanken bij Honda, daarna zat ik bij een kuisfirma.”

Volgens een artikel in De Morgen had PVDA in 2014 een vermogen van 3,5 miljoen euro. Hoeveel is dit nu en hoe beheren jullie dat? (Ivan Jansen, 53, Rumst)

“Ons geld staat op spaarboekjes bij Triodos en vdk bank. De mensen van FairFin hebben dat voor ons bekeken. Eerst zaten wij bij de ASLK, die verpatst is aan Lippens en zijn kliek (in 1988 kon toenmalig Fortis-voorzitter Maurice Lippens de ASLK kopen, volgens critici voor een veel te gunstige prijs, red.), maar daar wilden we niet blijven. Geen enkele grootbank is zuiver op de graat: allemaal zitten ze wel in de olie- of wapen­industrie, of steunen ze de kolonisatie van Palestina.

“Na vijf jaar procederen hebben we eindelijk 1,5 mil­joen euro extra aan federale dotaties gekregen. Die investeren we in de studiedienst en sociale media. Online blijven wij wel kleine eekhoorns tussen de olifanten, bizons en nijlpaarden. N-VA, Groen, sp.a en Vlaams Belang sturen dagelijks honderd gerichte advertenties af op hun mogelijke kiezers. Wij vaak maar twee. Keiveel geld kost dat.”

Wat is uw visie op het dalende niveau in het onderwijs en hoe krik je dat op? (Floris Baeke, 16, Gent)

“Ik geloof niet in de revanchistische N-VA-politiek die het alleen maar heeft over de top die moet excelleren. Het Finse model, daar droom ik van: de klassen moeten kleiner en jongeren moeten hun studiekeuze kunnen uitstellen tot hun zestiende. Dat allochtone kindjes het niveau kelderen, bestrijd ik ten zeerste. Het is net omgekeerd: nergens anders bepaalt sociale afkomst zozeer je onderwijsresultaten als bij ons.

“Het onderwijs moet ook volledig gratis: klas­uitstappen, toneelvoorstellingen en schoolreizen moet de staat betalen. En er moeten weer keukens komen in de scholen, zodat alle kinderen minstens één keer per dag gezond eten. Nu komen sommigen met een zakje chips, koude frieten of een koffiekoek naar school.

“Of dat betaalbaar is? U mag die vraag nog honderd keer stellen tijdens dit interview: onze rekening klopt. Het is vooral onbetaalbaar om voort aan te modderen zoals nu. Wij willen 1,6 miljard euro per jaar geven aan het onderwijs.”

Stapt u in een regering zonder miljonairs­taks? (Jan Roels, 55, Izegem)

“Neen. We moeten investeren, en daarvoor hebben we het geld van de grote vermogens nodig. Op de schijf boven 1,5 miljoen euro betaal je 1 procent, boven de 2 miljoen 2 procent, en alles boven de 3 miljoen 3 procent. Jaarlijks zal dat 8 miljard euro opbrengen. Een deel daarvan gebruiken we voor de opstart van een staatsbank, de ‘Toekomstbank’.”

Hoe wilt u vermijden dat grote vermogens het land ontvluchten als de belasting op grote vermogens er komt? (Johan De Vulder, 54, Dendermonde)

“Uit onderzoek van de Franse senaat blijkt dat 98 procent van de Franse miljonairs ondanks de Impôt de solidarité sur la Fortune (ISF) in Frankrijk gebleven zijn. Die overige 2 procent krijgt bovenmatig veel aandacht omdat ze in Asterix en Obelix meespelen of een saccochen­imperium hebben (Gérard Depardieu en Bernard Arnault, red.).

“Onze miljonairs­taks is niet radicaal. Wij pleiten niet voor onteigeningen of een belastingsschaal van 70 procent, die tot in de jaren 70 bestond in de VS. Mocht ik vandaag zoiets voorstellen, was ik meteen ‘een Sovjet’.”

Wat zijn uw drie breekpunten bij regerings­onderhandelingen? (Jean-Claude Lemahieu, 74, Gits)

“Naast de vermogensbelasting willen wij dat de maximale pensioenleeftijd terug naar 65 gaat, en dat een minimumpensioen 1.500 euro bedraagt. Ten derde willen we een verlaging van de btw op elektriciteit van 21 naar 6 procent. Dat Groen tegen die verlaging is, is ronduit elitair. Zij schermen met het argument dat dit ecologisch niet verantwoord is, en dat klinkt natuurlijk hip. Maar voor mensen die 1.500 euro hebben, en 600 euro huur betalen, maakt het een keigroot verschil of ze een elektriciteitsfactuur hebben van 60 of 120 euro.

“Over de Turteltaks zeiden sommige politici ook: ‘Peter, dat is maar 100 euro.’ In de upper middle class, waar het Open Vld-publiek én een deel van het groene publiek zit, kan dat kloppen, maar buiten die bubbel van mensen die 3.000 euro netto per maand verdienen, is dat veel geld.”

Hoe groot bent u? (Kobe Vos, 19, Mechelen)

“1 meter 94, en mijn moeder denkt dat ik nog altijd aan het groeien ben. Al denk ik eerder dat zij gekrompen is.” (lacht)

Waarom zou een kiezer die vooral bezorgd is om het klimaat voor PVDA moeten stemmen, en niet voor Groen? (Bram Jacobs, 30, Vosselaar)

“Groen is een veel te fervent aanhanger van de markt. Wij daarentegen, wij geloven niet dat de vrije markt de klimaatverandering gaat oplossen. Het allerbelangrijkste is dat we uit het systeem van de emissiehandel, de ETS, stappen. Dat heeft ons 15 jaar niks opgeleverd, behalve een gigantische koehandel in virtuele camions met schone lucht. Wordt de lucht op Linkeroever daar schoner van?

“Ik hoor nu enkel ecologische voorstellen voor de gezinnen, alsof de grote bedrijven buiten elke planetaire wet staan. Driehonderd bedrijven in ons land zijn verantwoordelijk voor 60 procent van de uitstoot. In de eerste plaats moeten we hen bindende normen opleggen.

“Voor de gezinnen zijn wij voor een grootscheeps isolatieplan via een derde-betalerssysteem. Wijk per wijk moet de staat in kaart brengen welke huizen slecht geïsoleerd zijn. Daarna moeten we van deur tot deur gaan om de mensen uit te leggen hoe ze van deze regeling gebruik kunnen maken. Sp.a stelt hetzelfde voor, ja, maar wij waren eerst.”

Het zijn vooral de lage inkomens die de gezond­heidsgevolgen van luchtvervuiling dragen. Hoe kan een partij, die zegt op te komen voor de zwaksten, dan pleiten voor lagere accijnzen en tegen rekeningrijden? (Thomas Salaets, 30, Aarschot)

“Omdat we het openbaar vervoer totaal willen herdenken. In de Antwerpse petrochemie en haven werkt er 60.000 man, er liggen sporen naar die bedrijven, maar daar rijdt nooit een personentrein op.

“Dat is ook waarom we tegen rekening­rijden zijn. Die arbeiders uit de chemie en haven worden terecht kwaad als ze twee tot drie keer meer zullen moeten betalen voor hun rit naar het werk. Als er een alternatief is, met beter openbaar vervoer, pas dan kun je verwachten dat zij hun gedrag aanpassen. Over twintig, dertig jaar denk ik dat auto’s, zoals we ze nu kennen, verdwenen zullen zijn. Gedragsverandering is moeilijk, maar niet onmogelijk. En ik kan het weten: ik ben opgegroeid met nicotine, diesel en alcohol. In de Kempen dan nog, wat misschien wel de meest verzwarende factor is.” (lacht luid)

Stel dat u moet kiezen, gaat u dan voor gratis of voor goed openbaar vervoer? (Victor Soenens, 21, Schoten) 

“Als je niet op je bestemming raakt, maakt het niet uit of je ticket duur of gratis is. Eerst moet er dus meer collectief vervoer komen, op termijn moet het gratis worden. Ik ben een fervent openbaarvervoergebruiker, maar ik kan er ook zwaar op vloeken. Collectief vloeken is de permanente sociale actie op de trein geworden.”

Ik wil graag ondernemen. Zou de PVDA me begraven onder een berg belastingen? (Nick Vranken, 22, Lommel)

“Nee. Onze tegenstander op fiscaal gebied is niet de zelfstandige ondernemer, maar de multinational. Wij vinden zelfstandigen en kmo’s belangrijk. Daarom willen we een verschillende vennootschapsbelasting invoeren voor grote en kleine bedrijven. Anders krijg je dode wijken, zoals de Luchtbal in Antwerpen, waar er amper een winkel, bakker of wassalon te vinden is.”

Waarin verschilt PVDA van sp.a? (Wim Van Lierde, 35, Zottegem)

“In de daden. Dertig jaar hebben ze mee het neo­liberale beleid opgezet. De hoogste belastingsschalen zijn gedaald onder sp.a. De brugpensioenen zijn ingeperkt door Frank Vandenbroucke. En dan de verwevenheid met de banken van papa Van den Bossche. Pff. Ik wens sp.a een spoedig herstel, maar ik zie deze zieke patiënt er nog niet meteen bovenop komen.

“Te hunner verdediging: het was niet alleen in Vlaanderen zo. De hamburger­jobs zijn in de VS door Clinton, in het VK door Blair en in Duitsland door Schröder ingevoerd. Die flexi-jobs moeten totaal verdwijnen. Ik geloof niet dat ze mensen kunnen emanciperen. Idem voor de degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen. De meeste mensen willen echt wel werken, daar ben ik van overtuigd.

“Over concrete zaken willen we wel samenwerken met sp.a, maar Monica De Coninck was bijvoorbeeld niet tegen die flexi-jobs. Voor een btw-verlaging kunnen we wél een links front vormen.”

Stel, u wint 1 miljoen euro. Wat doet u met dat geld? (Renaat Sys, 64, Varsenare)

“Ik zou eens goed gaan eten, een grote reis maken naar Vietnam of Brazilië en een beetje geld opzij zetten voor mijn kinderen. De rest schenk ik weg aan de partij. Dat zeg ik als niet-politicus: ik ben geen haan die op een berg geld moet zitten kraaien om gelukkig te zijn. Zo zijn er al genoeg.”

Hoe kan PVDA zo tolerant zijn tegenover de hoofddoek en de islam, terwijl een wijze mar­xist ooit zei dat geloof opium van het volk is? (Heroen Huysman, 44, Ronse)

“Die wijze marxist had Karl als voornaam. (glimlacht) Marx was zelf niet gelovig, maar erkende dat religie verdovend kan werken voor mensen die in de miserie zitten. In die zin bedoelde hij het niet zo negatief als nu vaak wordt beweerd. Zelf ben ik overtuigd vrijzinnig, maar wij hebben moslims, christenen, boeddhisten en sikhs met reusachtige tulbanden bij PVDA. Zij staan volledig achter ons programma, maar zoeken tegelijk naar iets hogers om betekenis te geven aan de wereld. Dat mag, zolang ze de scheiding van kerk en staat accepteren.

“Of iemand een hoofddoek draagt of niet, staat daar los van. Een vrouw mag van ons met haar hoofddoek voor de klas staan of achter het loket zitten. Wij zijn voor uniformen voor publieke functies, het keppeltje of de hoofddoek kunnen daar dan een onderdeel van worden, zoals in Engeland het geval is.”

Hoeveel nieuwe migranten kan ons land aan met uw plan om de sociale zekerheid te verbeteren? (Adam Schotte, 26, Roeselare)

“Dat weet ik niet. Ik vind dat je de Conventie van Genève moet volgen, en dat humanitaire corridors mogelijk moeten zijn. Maar dan geen Francken-filière waarbij je zijn vrienden moet betalen om naar hier te komen.

“De grote vraag is waarom al die mensen naar hier komen. Het stoort mij dat die oorzaken afwezig zijn in het debat. Het Vlaams Blok (sic) steunt in de Kamer alle oorlogsinterventies, ontkent de klimaatproblemen en negeert fair trade. Maar als je iets wil doen aan de vluchtelingen, moet je net daar wat aan veranderen. Of dat een naïef open­grenzen­beleid is? Ik geloof oprecht dat de meeste mensen op deze planeet hun toekomst willen opbouwen op de plaats waar ze geboren zijn.”

Had het communisme ook positieve aspecten? (Willy Van Driessche, 69, Merelbeke)

“Zeker. De communisten hebben de Eerste Wereld­oorlog mee helpen stoppen. In het feodale Rusland hebben ze de gezondheidszorg, het arbeids­recht en de alfabetisering op poten gezet. Oorspronkelijk was dat een goede poging om iets anders op te bouwen dan het bestaande kapitalisme en het imperialisme. Daarna is het communisme verzand in een totalitaire staats­economie waarin creativiteit heel weinig plaats kreeg. Ga ik daarom zeggen dat alles slecht was? Neen. Ik huil niet mee met de wolven in het bos.”

Dat u deze ideologie uitdraagt, is toch pijnlijk voor mensen die onder communistische regimes hebben geleden? (Guy Mathieu-Soki, 33, Melle)

“Iedereen die een onrecht ondergaat, kan op de steun van PVDA rekenen. Maar net omdat er vandaag miljarden mensen met minder dan een dollar per dag moeten rondkomen, gaan wij het buiten het vrije­markt­denken en het kapitalisme blijven zoeken.

“Iedereen die mij kent, weet dat ik niet extremistisch ben. Communist betekent ‘gemeenschappelijk’, en an sich is dat een nobel woord, maar ik noem mezelf liever een marxist. Al heb ik alle illusies laten varen: de Rik Torfsen en andere moderne papen zullen altijd dat etiket van ‘extremist’ op ons blijven kleven.”

Op een schaal van 1 tot 10: hoe hard bent u beïnvloedbaar door bedrijven? (Tom Verlinden, 44, Antwerpen)

“Nul. (lacht) Ik zat ooit in de raad van bestuur van de haven van Antwerpen. Een van de eerste dossiers waarmee ik geconfronteerd werd, ging over miljoenenboetes voor containermultinationals. Op dat moment kreeg ik meteen telefoon uit Dubai en Singapore. Of ik zin had om op hun kosten naar daar te komen of eens lekker te eten? Ik heb geweigerd, natuurlijk, als een van de enigen. Ze hebben mij dan ook uit die bestuurs­raad geflikkerd, samen met Wouter Van Besien (Groen) en Filip Dewinter (VB). De sp.a heeft haar zitje mogen houden. En wie zit er nu met N-VA in het Antwerps bestuur?”

Mocht u, los van elk standpunt, een politicus uit een andere Vlaamse partij mogen kiezen om op een PVDA-lijst te staan, wie zou dat dan zijn? (Florian Monsecour, 26, Merelbeke)

“Spontaan denk ik aan Yasmine Kherbache (sp.a). Onze meningen verschillen vaak, maar ik heb het gevoel dat ze gedreven is en minder ‘achter­kamerig’ dan anderen. Ik vertrouw haar. Dat ze nog kabinets­chef is geweest van Elio Di Rupo (PS)? Dat weet ik. Vandaar dat ik nog een beetje twijfel. Er zouden nog kosten aan zijn voordat ze bij PVDA terecht­kan.” (lacht)

Vindt u, als extreem­linkse partij, het cordon sanitaire rond Vlaams Belang eerlijk? (Josse Libbrecht, 20, Heuvelland)

“Eerlijk is dat niet, een partij uitsluiten. Maar die uitsluiting had een reden: het Vlaams Blok (sic) roept systematisch op tot racisme. Vergeet ook niet dat die partij veroordeeld werd voor racisme.

“In veel volkswijken is het Vlaams Belang nu onze grootste concurrent. Tegenwoordig kunnen ze zich niet links genoeg voordoen. Hun sociaal programma lijkt wel copy-paste van het onze. Maar in het parlement stemmen ze wél voor het blokkeren van de lonen, voor de jacht op langdurig werklozen en voor de afbraak van de pensioenen. Dat extreem­rechts sujet Van Grieken noemt me nu ook heel de tijd Peter. Daar word ik ongemakkelijk van.

“Als PVDA’ers hebben we de taak om in gesprek te gaan met de mensen die misleid worden door Vlaams Belang. We mogen hen niet rechts laten liggen. Vlaams Belang maakt de scheeps­werkers hier in Antwerpen wijs dat de buitenlanders hun werk afnemen. Wij brengen hen samen en zeggen: voer samen strijd voor gelijke lonen en gelijke sociale bescherming.”

Zou u een bootvluchteling levens­lang in huis halen of vijf jaar 1.000 euro storten voor de heropbouw van de Notre-Dame? (Jozef Peeters, 67, Turnhout)

“Het eerste. Uiteraard. Of ik dat niet moet overleggen met mijn vrouw? Maar ik luister al constant naar haar.” (lacht)

Volgende week: Wouter Beke. U hebt een vraag voor de CD&V-voorzitter? Stel ze hier.