Het Songfestival een niet-politiek gebeuren? Deze incidenten vertellen iets anders

In 1968 vond het Eurovisiesongfestival plaats in de prestigieuze Royal Albert Hall in Londen. De gedoodverfde winnaar dat jaar was de Britse zanger Cliff Richard die aantrad met het lied "Congratulations". Ietwat voorbarig, want de overwinning ging nipt naar de Spaanse zangeres Massiel die "La La la" zong.

Vrij snel ging het gerucht de ronde dat de Spaanse dictator Franco enkele Europese vakjury's zou hebben omgekocht. Een Spaanse overwinning op het Eurovisiesongfestival moest het blazoen van zijn dictatuur enigszins oppoetsen. In 2008 zond een Spaanse televisiezender een documentaire uit waarin dat gerucht kracht bij werd gezet.

Hoe dan ook blijft de overwinning tot op de dag van vandaag op naam van Massiel staan. En dat terwijl eigenlijk aanvankelijk Joan Manuel Serrat was uitgekozen om Spanje te vertegenwoordigen. Maar die wou "La la la" (er komen 126 la's voor in het lied) in het Catalaans zingen, wat op een njet van Franco botste. 

1974 is uiteraard het jaar waarin Abba won met "Waterloo".  Italië werd vertegenwoordigd door Gigliola Cinquetti (de winnares uit 1964). Cinquetti eindigde tweede met het lied "si", Italiaans voor "ja". En net die "si" vond de Italiaanse staatszender Rai een probleem.

Een maand later vond in Italië namelijk een referendum plaats over het afschaffen van de wet die het mogelijk maakte om uit de echt te scheiden. Een lied waarin 16 keer "Si" werd gezongen, zou kunnen gezien worden als beïnvloeding, was de redenering. Het lied van Cinquetti werd een tijdlang gebannen en het Songfestival werd zelfs niet live uitgezonden door de Rai. De Italianen stemden uiteindelijk "neen" bij het referendum. 

Dacht u dat België maar één keer het Songfestival heeft gewonnen, namelijk in 1986 met "J'aime la vie"? In Jordanië zult u het allicht anders horen. We moeten daarvoor terug naar het jaar 1978. Ook de Jordaanse televisie zond toen de liedjeswedstrijd uit.

Maar toen tijdens de puntentelling stilaan duidelijk werd dat Israël zou gaan winnen met "Abanibi", lag dat te gevoelig in het Arabische land. De uitzending werd prompt onderbroken en kijkers kregen beelden van narcissen te zien.

En zo komt het dat België, dat in 1978 met "L'amour ça fait chanter la vie" van Jean Vallée tweede werd op het Songfestival, in Jordanië te boek staat als winnaar.

Maar de echte winnaar was dus Israël. En dus trok het liedjescircus in 1979 naar Jeruzalem, waarop Turkije zich bij wijze van boycot terugtrok.  

In 2000 werd Israël vertegenwoordigd door de groep Pingpong, met een liedje over geluk en vrede. Tijdens de repetities haalden de leden van de groep plots Israëlische en Syrische vlagjes boven, om hun boodschap kracht bij te zetten. Meteen kwam er vanuit Israël reactie. Met aandrang werd gevraagd om de vlagjes achterwege te laten op de finaleavond.

Pingpong weigerde. De Israëlische omroepautoriteit liet daarop verstaan dat de groep enkel zichzelf zou vertegenwoordigen op het Songfestivalpodium en niet de omroep en het Israëlische volk. Overigens; hoewel de Israëlische inzending een boodschap van vrede bevatte, waren het lied en de performance vooral een aanslag op de oren. 

Politieke issues kunnen ook subtiel naar voren komen. In 2004 organiseerde Turkije het Eurovisiesongfestival, na de overwinning van Sertab Erener het jaar voordien. Sertab had in 2003 ook punten gekregen van Cyprus. Het was voor het eerst dat er toen punten vanuit Cyprus richting Turkije gingen. Beide landen leven op gespannen voet.

Bij de puntentelling in 2004 moest de Turkse televisie ook live overschakelen naar Cyprus. Bij elk land werd een kaartje getoond... behalve bij Cyprus. Geen toeval. De Turken bezetten sinds 1974 het noordelijke deel van Cyprus. In 1983 stichtten de Turks-Cyprioten de Turkse Republiek van Noord-Cyprus, maar behalve door Turkije wordt die staat door niemand erkend.

Cyprus - zoals de internationale gemeenschap het eiland erkent - op een kaartje tonen tijdens het Songfestival, was er voor Turkije dan ook te veel aan. Overigens, in 2004 gaf Cyprus 4 punten aan Turkije. (U kunt de punten uit Cyprus - zonder kaart - bekijken vanaf minuut 5 in onderstaand filmpje). 

In 2009 mocht Rusland het Songfestival organiseren. Georgië had er niets beters op gevonden om het lied "We don't wanna Put in" naar Moskou te sturen. Een weinig subtiele verwijzing naar de Russische leider Vladimir Poetin. Het jaar voordien waren Rusland en Georgië in een korte oorlog verwikkeld geraakt.

EBU, de organisator van het Songfestival, dwong de Georgiërs om de tekst te wijzigen of een ander lied te kiezen. Maar Georgië opteerde dan maar om niet naar het Songfestival te gaan dat jaar. 

De editie van 2012 veroorzaakte een diplomatieke vete tussen gastland Azerbeidzjan en Iran. Teheran vond het namelijk niet kunnen dat er bij de buren in Azerbeidzjan een "gay parade" werd georganiseerd en beschuldigde het land van anti-islamitisch gedrag. Beide landen riepen elkaars ambassadeurs terug.

Gastland Azerbeidzjan kwam zelf ook onder vuur te liggen omdat verschillende inwoners van de hoofdstad Bakoe haast zonder pardon werden onteigend voor de bouw van de arena waar het Songfestival zou plaatsvinden. Azerbeidzjan staat sowieso niet meteen bekend als een land waar de mensenrechten uitermate gerespecteerd worden.

En dat inspireerde Anke Engelke die op de finaleavond de punten vanuit Duitsland moest presenteren. Fijntjes en met klasse verwoordde ze haar kritiek op het Azerbeidzjaanse regime als volgt: "Vanavond kon niemand voor zijn eigen land stemmen. Maar het is goed om te kunnen stemmen. En het is goed om een keuze te hebben. Veel geluk op je tocht, Azerbeidzjan. Europa houdt jullie in de gaten."

De voorbije jaren veroorzaken de geopolitieke spanningen tussen Rusland en Oekraïne dan weer heel wat controverse. In 2016 won Oekraïne. Jamala zong "1944", een lied over de verdrijving van de Krim-Tataren door de Sovjet-dictator Stalin tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een geladen thema, zeker als je weet dat twee jaar voordien - in 2014 - Russische troepen de Krim annexeerden.

In 2017 vond het Songfestival dus plaats in Oekraïne. Voor Rusland zou Julia Samoilova naar Kiev trekken. Maar dat was buiten de Oekraïense autoriteiten gerekend. Die lieten Samoilova het land niet binnen omdat ze kort daarvoor op de Krim had opgetreden. De EBU stelde nog voor om de Russische kandidate via satelliet te laten zingen, wat een heuse primeur zou geweest zijn. Maar Moskou weigerde.

Oekraïne zal dan weer dit jaar niet deelnemen aan het Eurovisiesongfestival. De Oekraïense kandidate Anna Korsun (27), beter bekend als Maruv, weigerde een contract te ondertekenen waarin stond dat ze niet mocht optreden in Rusland.