Pinokkiotest. Hebben wij effectief “ongeveer het goedkoopste openbaar vervoer van Europa”?

Prijzen voor openbaar vervoer met elkaar vergelijken, is bijzonder moeilijk. Heel veel hangt bijvoorbeeld af met welke prijzen je rekening houdt: enkel de trein, of ook trams en bussen? Tel je ook taxi’s mee? Of voor trein- en busprijzen: vergelijk je een eenmalig ticket, of een abonnement? Heel veel landen kennen een bijzonder uitgebreid gamma aan prijzen, wat de vergelijking er niet gemakkelijker op maakt.

Uit een studie van Eurostat met prijzen uit 2017 blijkt dat de prijs bij ons voor “transportdiensten” in het algemeen net boven het Europese gemiddelde zit. Het gaat dan niet enkel om bus en trein, maar bijvoorbeeld ook om gemiddelde taxikosten.

België staat in die studie op indexniveau 104, als 100 het Europese gemiddelde zou zijn. België is daarmee wel het op één na goedkoopste land van West-Europa (zie grafiek). Enkel Luxemburg - dat zijn openbaar vervoer vanaf volgend jaar zelfs volledig gratis maakt - is nog goedkoper. Maar de goedkoopste van Europa zijn we zeker niet, al zijn het wel enkel Zuid- en Oost-Europese landen die onder ons staan. Duurste EU-land is Nederland (index 132).

De N-VA verwijst voor de uitspraak zelf naar verschillende studies, waaronder een onderzoek in opdracht van de Europese Commissie naar de prijzen voor treintickets in 22 Europese landen. Dat onderzoek plaatst België afhankelijk van de parameter in de middenmoot, dan wel in de goedkope regionen. 

Zo kost een gewone rit van ongeveer 11 kilometer bij ons ongeveer 25 cent per kilometer. Enkel Denemarken, Ierland, Nederland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk zijn nog duurder. De Belgische prijs zit ongeveer op hetzelfde niveau als de Franse of Duitse. Met een maandabonnement voor dezelfde afstand staan we dan weer op de 13de van de 22 plaatsen.

Hetzelfde patroon zien we bij de iets langere afstanden, genre Antwerpen naar Gent. Hier is België de negende duurste op 22 voor een enkelvoudig ticket (ongeveer 17 cent per kilometer), maar na Luxemburg dan weer de goedkoopste via abonnementen (2 cent per kilometer). En bij afstanden van ongeveer 100 kilometer zijn we daar zelfs de goedkoopste.

De NMBS zelf gaf in 2014 een presentatie waarin het verwees naar een studie van UBS uit 2012. Daaruit moet blijken dat de gemiddelde prijs van een biljet voor tweede klasse de laagste is in West-Europa, met ongeveer 10 cent per reizigerskilometer. Ook KU Leuven-professor Stef Proost bevestigt dat het Belgische spoor zeker in vergelijking met andere West-Europese landen goedkoper is.

Het kabinet van Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) verwijst ook nog naar de abonnementsprijzen van De Lijn. “Die zijn bij de goedkoopste van de ons omliggende landen”, zegt woordvoerder Michaël Devoldere. Een abonnement van De Lijn voor heel Vlaanderen kost 319 euro per jaar. Bij de Brusselse MIVB is dat 499 euro, bij de TEC in Wallonië 580 euro voor het hele net (320 euro voor een abonnement korte zones). In Nederland betaal je zelfs tot 3.000 euro voor een abonnement in het hele land en bijvoorbeeld 2.500 euro voor een jaarkaart in de regio Rotterdam en Den Haag. 

N-VA-woordvoerder Bram Bombeek geeft wel toe dat vergelijkingen moeilijk zijn, omdat “de verschillende producten heel uiteenlopende prijzen en niveaus van kostendekking hebben”. Hij wijst er op dat de kostendekkingsgraad van De Lijn maar op ongeveer 20 procent ligt. "Dat toont aan dat voor bus, tram en metro in Vlaanderen het overgrote deel van de ticket- of abonnementsprijs door de overheid wordt gedragen.”

De partij wil tot slot nog benadrukken dat het openbaar vervoer bij ons volledig wordt terugbetaald door de werkgever en fiscaal voordelig behandeld wordt door de overheid.

TreinTramBus bevestigt dat België en Vlaanderen, zeker in vergelijking met de buurlanden, relatief goedkoop zijn. “We zijn zeker niet de duurste, maar de allergoedkoopste nu ook niet”, zegt coördinator Peter Thoelen. Wel is de vraag wat je ervoor terugkrijgt. “De kwaliteit zal in elk geval moeten verbeteren om mensen uit hun auto te krijgen en de gewenste modal shift te kunnen realiseren.”

Eén algemene conclusie trekken uit de vele prijsvergelijkingen is moeilijk. Eurostat deelt België voor transportdiensten net boven de middenmoot in, maar we horen bij de goedkoopste van heel West-Europa. De Europese Commissie noemt onze treinabonnementen dan weer goedkoop. Daarom beoordelen we de claim dat we “ongeveer het goedkoopste” openbaar vervoer hebben als 'eerder waar’.