Wat met CD&V na het historische dieptepunt? We vroegen het aan burgemeesters en parlementsleden

De neergang bij CD&V is geen recent fenomeen, de partij verliest al enkele verkiezingen op rij stemmen. Na de electorale opdoffer in 1999 – toenmalig premier Jean-Luc Dehaene kreeg de rekening gepresenteerd voor de dioxinecrisis – en de naschok in 2003 – toen de vernieuwingsoperatie van Stefaan De Clerck op een koude steen viel bij de Vlaamse kiezer – klommen de christendemocraten midden jaren 2000 uit het dal door het kartel met de N-VA. Maar na de breuk van dat kartel deed CD&V het bij elke nationale verkiezing weer minder goed.

De gemeenteraads- en provincieraadsverkiezingen brachten eind vorig jaar enige hoop dat beterschap in zicht was, dat het tij aan het keren was, maar afgelopen zondag volgde een koude douche. De partij zakte tot een historisch dieptepunt en kan amper 15 procent van de kiezers bekoren. Waar liep het fout?

It’s the communication. Zo zouden we het kunnen samenvatten nadat we ons oor te luisteren hebben gelegd bij verschillende CD&V-burgemeesters en nationale mandatarissen. CD&V heeft wel degelijk het juiste verhaal gebracht, is de algemene vaststelling, maar is er niet in geslaagd om dat verhaal op de juiste manier bij de kiezer te brengen.

"Ik denk dat het verhaal dat CD&V vertelt een beetje weggeblazen is in het verbale geweld van andere partijen", zegt Piet Buyse, burgemeester van Dendermonde. "Ons verhaal van de redelijkheid en de levenskwaliteit, een verhaal dat werkt, heeft moeilijk stand gehouden in de communicatie van andere partijen die misschien scherper en in elk geval harder was, waardoor zij meer gehoord zijn." Buyse benadrukt dat het "moeilijk is om een complexe boodschap, een boodschap met nuances, in oneliners te brengen, maar we zullen toch de juiste taal moeten vinden om de mensen aan te spreken."

Ook Kamerlid Jef Van den Bergh is ervan overtuigd "dat CD&V een heel sterk verhaal en programma heeft, dat ook erg realistisch is". Maar, denkt Van den Bergh, "mogelijk hebben we op de sociale media te genuanceerde boodschappen gegeven. Zwartwitstellingen werken beter op die sociale media. Dergelijke stellingen behoren niet tot het DNA van onze partij. We zullen daar toch een manier in moeten vinden om ons verhaal van de redelijkheid radicaler te verwoorden. We moeten wellicht durven om af en toe de nuance, het rekening houden met iedereen, achterwege te laten."

Jongerenvoorzitter Sammy Mahdi erkent dat de "duidelijkheid niet altijd aanwezig" was. "We zullen moeten kijken naar de manier waarop we ons verhaal brengen." CD&V zal ook beter moeten omgaan met sociale media, stelt Mahdi vast. "We moeten op communicatief vlak meegaan met de sociale media zoals de extreme partijen dat goed gedaan hebben. Daar moeten we echt een sterke cel voor uitbouwen. De communicatiemiddelen van vandaag zijn niet die van de 20e eeuw. Daarnaast moeten we veel sterker in de markt zetten waar CD&V voor staat."

Want die "vastheid en zekerheid", daar zijn de mensen wel degelijk naar op zoek, zegt ook Tinne Rombouts, Vlaams Parlementslid en tot vorig jaar burgemeester van Hoogstraten. "Ik heb alleen het gevoel dat dat verhaal onvoldoende tot bij de mensen raakt. Daar ligt dan ook de uitdaging voor de partij, maar ook voor de samenleving, om de mensen in dat complexe verhaal mee te krijgen."

De verkiezingsnederlaag moet echter niet alleen in de manier van communiceren gezocht worden, zeggen verschillende CD&V'ers. Piet Buyse wijst er ook op dat er sinds de gemeenteraadsverkiezingen "het een en ander gebeurd is". "De regering heeft geen stand gehouden, de taal is verhard, de toon is scherper geworden en dat heeft de kiezers waarschijnlijk wel beïnvloed." "De voorbije jaren waren inderdaad geen reclame voor de politiek", zegt ook Sammy Mahdi, "er was iedere dag ruzie en als er toch goede dingen gedaan werden, werd ook over het goede beleid geruzied. Dat is ook wel een deel van de verklaring."

Bovendien, zo krijgen we dikwijls te horen, hebben de kiezers duidelijk aangegeven dat ze bij nationale verkiezingen een andere keuze maken dan bij lokale verkiezingen. De redelijk goede score voor CD&V eind vorig jaar was dus zeker geen graadmeter voor aankomend succes bij de nationale verkiezingen. "Mensen kiezen bewust: wie hebben we waar nodig?", zegt Buyse. Volgens Jef Van den Bergh "is nabijheid duidelijk een troef voor CD&V" en heeft dat tot enig succes geleid bij de lokale verkiezingen, maar "kan de partij dat moeilijk vertalen naar een anoniemere nationale campagne die zich veelal in de media afspeelt".

De Vlaamse kiezer stemde zondag rechts, voor minister van staat Miet Smet het signaal dat ook haar partij misschien beter wat naar rechts zou opschuiven. Jan Vermeulen, burgemeester van Deinze, is het daar niet mee eens. "Ik denk dat CD&V het best een centrumpartij blijft, dat is het DNA van onze partij." Ook Van den Bergh vindt dat CD&V niet moet opschuiven: "Een partij die met de wind draait, kan geen geloofwaardigheid opbouwen. Maar de profilering van onze eigenheid, weg van de artificiële opdeling van onze samenleving in twee hokjes (links en rechts), die moet wellicht scherper."

Mahdi: "Het verhaal zit goed, je moet niet aan het verhaal prutsen. Het is niet omdat mensen op extreemrechtse of extreemlinkse partijen stemmen, dat uw verhaal die richting uit moet gaan." Volgens Mahdi is de kiezer zondag overigens niet opgeschoven naar rechts. "De bevolking is opgeschoven naar een antipolitieke richting, ze is teleurgesteld. Onze herbronning moet ideologisch gebeuren. We moeten zien dat we zo dicht mogelijk aanleunen bij de ideologie waarvoor we staan: de christendemocratie. De oplossingen die we aanreiken moeten gebaseerd zijn op onze ideologie."

"We moeten weer vintage CD&V zijn", vindt Mahdi, "of misschien wel teruggaan naar de CVP van weleer, de volkspartij die we toen waren. We moeten niet CD&C zijn, we moeten geen Chinees praten, maar Vlaams. Het verhaal dat we brengen moet verstaanbaar zijn. We moeten veel dichter bij de bevolking gaan staan, want de bevolking heeft zondag duidelijk gemaakt dat ze de politiek van vandaag niet meer begrijpt."

Dat is volgens Jan Vermeulen, burgemeester van Deinze, ook een van de oorzaken van de verkiezingsnederlaag: "We zijn nationaal geen volkspartij meer. We brengen lokaal de stemmen binnen met een kruiwagen en nationaal worden ze buiten gevoerd met de vrachtwagen." Vermeulen wijst erop dat de structuur van de partij niet meer goed zit. "De burgemeesters zouden de verdediging van de partij moeten zijn", zegt hij. Kortom: meer gewicht voor hen in de partij dus. "Want zij hebben de meeste voeling met de kiezers. Blijkbaar is er toch iets met die stolp in de Wetstraat waar iedereen onder zit."    

Volgens Vermeulen moet CD&V een partij worden "die oplossingen biedt". "We moeten opnieuw een partij worden die de Vlaming kan helpen om zijn droom te verwezenlijken". "Daarvoor doe je toch aan politiek, om dromen van mensen te realiseren? We zijn te veel een intellectuele partij geworden. We moeten weer die volkspartij worden."

Welke positie moet CD&V innemen op korte termijn? Verschillende CD&V'ers wijzen naar de toespraak van voorzitter Wouter Beke, waarin hij aangaf dat CD&V nu vooral "nederig" moet zijn.

Voor Jan Vermeulen betekent dat een oppositiekuur. "We moeten consequent zijn met wat de kiezer zegt. Als de kiezer je afstraft, dan moet je niet zeggen dat je nederig moet zijn maar het ook doen, dan moet je gewoon naar de oppositie." Volgens Vermeulen had de partij dat overigens bij de vorige verkiezingen ook moeten doen. "Dat was toen de eerste fout. En de tweede fout was: als ze het dan toch deden, dan hadden ze Kris Peeters nooit mogen opofferen. Ze hadden de premier moeten houden, want dat was een rol waar Kris Peeters wel tot zijn recht zou gekomen zijn.

Volgens Piet Buyse is het zo zwartwit niet. Of CD&V in een regering stapt of naar de oppositiebanken verhuist, hangt van de situatie af. "Ik weet niet of het nu de juiste strategie is om zomaar te zeggen dat we naar de oppositie moeten. Nederig zijn betekent vooral dat we nu een stapje terugzetten en niet het voortouw gaan nemen. Nederig zijn betekent dat je even teruggaat naar de plaats waar de kiezer u gezet heeft."

Ook anderen vinden het nog veel te vroeg om daarover uitspraken te doen. Dat is allemaal voer voor een interne evaluatie, klinkt het. "We gaan bescheiden in op uitnodigingen voor gesprekken en zullen daarna wel een standpunt innemen", reageert Jef Van den Bergh.

En wat met de partijleiding? Los van de verkiezingsuitslag stonden er in de nabije toekomst sowieso nieuwe voorzittersverkiezingen gepland. Beke gaf zelf al aan dat hij zich wellicht niet meer kandidaat zal stellen. Wie moet het dan wel worden? Welk profiel heeft de partij in deze moeilijke tijden nodig? Een nieuweling, zoals Tom Van Grieken bij Vlaams Belang? Of iemand met enige ervaring en nationale bekendheid?

Jan Vermeulen pleit voor een jong iemand. "Het recept van Vlaams Belang met een nieuwe, frisse figuur heeft wel gewerkt. En dat is trouwens niets nieuws he. Wilfried Martens was ook op jonge leeftijd voorzitter van de CVP. Ik denk dat we echt op zoek moeten gaan naar een jonge figuur."

"Het is niet omdat je alles verjongt, dat je dan plotseling de sleutel tot succes hebt", nuanceert Buyse. "Het kan, maar het hangt ervan af of de oudere generatie bereid is om de verantwoordelijkheid aan de jonge generatie te geven. Jonge mensen kunnen ook vermorzeld worden in een partij waar ze niet door iedereen gedragen worden." Buyse vindt dat er vooral nood is aan iemand "waarin de partij zich herkent en die er ook in slaagt om de partij herkenbaar te maken voor de Vlaming". "Een goede communicator, zowel intern als extern."

Welk profiel nu de partij moet leiden, is moeilijk te zeggen, vindt Van den Bergh. "Na de evaluatie van de verkiezingen zal ook een voorzittersprofiel naar boven komen. De nieuwe voorzitter zal in elk geval breed gedragen moeten zijn." Een zelfde geluid bij Tinne Rombouts en Kris Declercq, burgemeester van Roeselare: "We zullen dat intern evalueren." Volgens Steven Matheï, burgemeester van Peer, moet het een "verbindend figuur" zijn en zeker geen "polariserend figuur".

Bekend of minder bekend doet er niet toe, zegt Sammy Mahdi. "De nieuwe voorzitter moet vooral wervend en inspirerend zijn." Hij of zij "moet ons verhaal offensiever kunnen brengen dan het nu gebracht wordt". "Ik kijk ook uit naar iemand die de partijstructuren wil hertekenen, die ze wil uitbouwen tot een moderne partijmachine die verkiezingen kan winnen en een partij volledig kan opbouwen. En iemand die op een passionele manier de christendemocratie kan uitdragen."

Bekijk hieronder het interview met Kris Peeters in "Terzake" onder meer over de nederlaag van zijn partij CD&V: