De luchtvaart zit in de problemen: deze plagen steken de kop op
Stijgende olieprijzen, een overvloed aan stoelen en een moordende tarievenslag – problemen te over voor de luchtvaart. Eén ding is zeker: de vliegmaatschappijen gaan zware maanden tegemoet. Wéér.
Het kan dus nóg goedkoper. Milan Passchier, een Nederlandse student business innovation, vloog dit jaar voor 4,97 euro van Eindhoven naar Londen en voor 1,64 van Londen naar Oslo. De komma’s in deze bedragen staan op de juiste plek. Passchier legde in de media uit hoe hij een methode uitknobbelde om zoekmachines voor vliegtickets te manipuleren en de moeder aller bodemprijzen op te vissen.
Dat heeft gevolgen. In de eerste vijf maanden gingen er wereldwijd al dertien luchtvaartmaatschappijen bankroet, van klein tot fors als Jet Airways in India. Dat zijn al evenveel faillissementen als in heel 2018, constateert Miquel Ros, een Spaanse luchtvaartconsultant. Voor het eind van dit jaar verdwijnen nog eens vier middelgrote luchtvaartondernemingen in Europa, voorspelt het vakblad Aerotime News.
De gevolgen van de race naar de bodem werden de afgelopen maanden zichtbaar. Een hele trits vliegbedrijven, waaronder Europese krachtpatsers als Air France-KLM en Lufthansa, schreef rode cijfers. Ryanair, Europa’s grootste, sloot zijn boekjaar af met een derde minder winst dan in 2017. De gezamenlijke winst van de IATA-leden duikelde van 37,7 miljard dollar naar 32,3 miljard en staat ook dit jaar onder druk, waarschuwde directeur-generaal Alexandre de Juniac.
Problemen te over voor de luchtvaart, zelfs als een langetermijnkwestie als de opwarming van de aarde buiten beschouwing wordt gehouden. Waarvan liggen de duizend overige IATA-gangers ‘s nachts wakker?
1. Dure brandstof
Schrale troost voor de luchtvaartbonzen: de kerosineprijs was niet eens zo heel lang geleden nog veel hoger. In 2013 kostte een vat vliegtuigbrandstof 124 dollar en korte tijd zelfs even 140 dollar. De IATA verwacht dat de prijs dit jaar zakt tot ruim 81 dollar, 6 dollar lager dan vorig jaar.
De olieprijs is een factor waarop luchtvaart geen grip heeft. Wie weet welke oliekraan de Amerikaanse president Donald Trump laat dichtdraaien na die van Venezuela en Iran? Vorig jaar bepaalde de olieprijs een kwart van de prijs van een vliegticket. In 2013 was dat een derde. Luchtvaartmaatschappijen kunnen zich op de termijnmarkt indekken tegen stijgingen, door toekomstige leveringen via een vooraf afgesproken prijs vast te leggen. Maar als ze te veel hedgen lopen ze prijsdalingen mis.
Duurdere olie treft iedereen. Zelfs Emirates, het vliegbedrijf uit Dubai, het emiraat dat zijn rijkdom aan olie dankt. Emirates sloot zijn jaarrekening vorige maand af met de hoogste brandstofrekening uit zijn 34-jarige geschiedenis.
2. Stoelenovervloed
Meer mensen dan ooit namen vorig jaar het vliegtuig: 4,588 miljard. Dat was zowel de zakelijke frequent flyer die zich drie keer per week naar Schiphol begeeft als de 90-jarige Chinees die zijn luchtdoop beleeft. Toch meldden diverse luchtvaartmaatschappijen dat ze minder omzet boekten door ‘een lager dan verwachte passagiersvraag’. Lees: een vraag naar vliegtuigstoelen.
Uit berekeningen van IATA blijkt dat het aantal verkochte stoelen wereldwijd elk jaar stijgt. De bezettingsgraad van vliegtuigen ging van gemiddeld 79,6 procent in 2013 naar 81,9 procent vorig jaar. Dat betekent dat op elke vijf stoelen er gemiddeld één zonder passagier de lucht ingaat. Voor het lopende jaar verwacht de sector slechts een stijging van de bezettingsgraad van 0,3 procentpunt. Er is domweg te veel aanbod, zeggen analisten. Voor het opzetten van een luchtvaartmaatschappij is dan ook nauwelijks iets nodig. De wet lease is in opmars: dan huurt de ondernemer niet alleen het toestel, maar ook de bemanning, het onderhoud en de verzekering.
3. Boeings boete
Al dik drie maanden staan wereldwijd vierhonderd Boeings 737 Max 8 aan de grond. Ze kregen een vliegverbod opgelegd na de ramp met een Ethiopisch toestel van dit type. Logistiek blijkt dat geen probleem. De Max 8 vormt 1 procent van de mondiale vloot. Er is genoeg vervangend materiaal.
De uitval zadelt de luchtvaartmaatschappijen wel op met hoge kosten. Alleen al een touroperator als TUI rekent op een strop van 300 miljoen euro.
Compensatie van klanten zal Boeing de kop niet kosten. Ook miljardenclaims van nabestaanden niet, hoewel het bedrijf probeert te voorkomen dat rechtszaken worden gevoerd in de VS, waar jury’s doorgaans niet mals zijn in schadeloosstellingen. Boeing kampt wel met orders voor de Max 8 die zijn geschrapt, van de overigens 4.000 in de boeken, en klanten die zich tot de concurrent Airbus wenden. Een sterk verzwakt Boeing kan de luchtvaart slecht gebruiken. Het is maar één van de twee ‘hofleveranciers’ van de branche.
4. Rivaal op rails
‘Reistijd wordt kwali-tijd’. Met die leus lokken de Nederlandse Spoorwegen zakenreiziger de trein in, voor bestemmingen over de grens. In drie uur kun je heel wat werk verzetten, is de gedachte. Op een stoel, niet in de rij voor de douane.
De trein is geen alternatief voor een trip naar Tenerife. Maar wel voor binnenlandse vluchten in grote landen. Zo maakte Air France recent bekend dat het 465 banen schrapt, vooral bij regiodochter Hop!. Die ondervindt concurrentie van de TGV. Sinds 2013 legde Air France 717 miljoen euro toe op Hop!.
In China is het spoor uitgegroeid tot een geduchte concurrent van de luchtvaart. Eind 2018 kreeg Hongkong er een aansluiting bij op het hsl-netwerk van het land, met een halte midden in de stad. De bullet train levert de reiziger sneller af op zijn bestemming. Niet omdat de treinen rapper gaan, maar omdat ze geen veiligheidscontroles kennen en de drukte in het Chinese luchtruim steeds vaker tot lange vertragingen leidt.
5. Tarievenoorlog
De luchtvaart zet zich schrap voor een ‘hete’ zomer. Niet omdat het kwik buitensporig stijgt. Maar omdat de tarieven voor tickets nog verder zullen dalen, zelfs tot een ‘historisch dieptepunt’, constateert Hayley Berg, een analist van de Amerikaanse marktonderzoeker Hopper Consumer Travel. In mei waren de prijzen gemiddeld 7 procent lager dan twee jaar terug. Ryanair-baas Michael O’Leary denkt dat de ‘kunstmatig lage tarieven’ dit jaar nog wel aanhouden. Een kaartje bij de prijsvechter kostte vorig jaar gemiddeld 37 euro, 6 procent minder dan in 2017. Een ticket, denkt O’Leary , wordt dit jaar nog eens 2 procent goedkoper .
Dat klinkt als goed nieuws voor de reiziger. Hij vliegt nog goedkoper de wereld rond. Maar er is een schaduwkant. De vakantieganger loopt ook meer kans om te stranden op Schiphol of in Palma de Mallorca, omdat de budgetmaatschappij waarmee hij zou vliegen kopje-onder is gegaan. Staar je bij het boeken niet blind op de tickettarieven, zeggen deskundigen. Let ook op de olieprijs.