Direct naar artikelinhoud
Iran

Aanslagen op olietankers bij Iran: hoe hard wil Trump het spelen?

Een marineschip blust vuur op een van de olietankers.Beeld AFP

Na de aanslagen op olietankers in de Golfregio staat de olietoevoer onder druk. De Verenigde Staten wijzen naar Iran, maar volgens Teheran zou Saudi-Arabië erachter zitten. Hoe hard wil president Trump het spelen?

Een reeks aanslagen op olietankers bij de Straat van Hormoez heeft de vrees gewekt dat de olietoevoer vanuit de Golfregio in gevaar zal komen als gevolg van een conflict tussen de Verenigde Staten en Iran. Een derde van alle olie die per zee wordt vervoerd, gaat via de smalle zeestraat tussen Iran en Oman.

Het is nog steeds niet helemaal duidelijk wie er achter de aanslagen zat op de twee tankers die donderdag werden getroffen. De VS gaven vrijdag een video vrij waarop te zien is hoe mannen in een patrouilleboot een niet-ontplofte kleefmijn weghalen van de scheepswand van een van de tankers. Volgens Washington zou het om leden van de Iraanse Revolutionaire Garde gaan die kennelijk bewijsmateriaal wilden verdoezelen.

Iran ontkent iedere betrokkenheid bij de aanslagen. Volgens de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Javad Zarif was het ook onlogisch dat zijn land uitgerekend op het moment dat de Japanse premier Shinzo Abe in Iran aankwam met een boodschap van president Trump dergelijke acties zou ondernemen, en dan ook nog tegen een Japanse olietanker. Teheran suggereert dat de aanslagen het werk zijn van Saudi-Arabië, dat op die manier zou proberen een conflict tussen de VS en Iran uit te lokken.

De Amerikanen wijzen op de dreigende taal die te horen viel uit Iran sinds de regering-Trump Irans voornaamste afnemers onder druk zette om de invoer van olie uit Iran te staken. Een commandant van de Revolutionaire Garde dreigde alle olie­tran­sporten via de Straat van Hormoez stil te leggen, als Iran zijn olie niet meer kan uitvoeren. Maar of hij daarmee ook de opvatting van president Hassan Rouhani vertolkte, is de vraag: mogelijk probeert de Revolutionaire Garde de gematigde krachten met dat spierballenvertoon juist de pas af te snijden.

Iraans minister van Buitenlandse Zaken Javad Zarif ontkent elke betrokkenheid van zijn land bij de aanslagen.Beeld AP

Gevoelig

In ieder geval is de zeestraat altijd een gevoelig knelpunt geweest: slechts 39 kilometer breed, terwijl de vaargeulen voor het verkeer van en naar de Golf maar drie kilometer breed zijn. Dat maakt de schepen uiterst kwetsbaar voor aanvallen met snelle bootjes van de Revolutionaire Garde, ook al zijn de schepen van de Amerikaanse Vijfde Vloot in Bahrein nooit ver weg.

Om de Straat van Hormoez te omzeilen hebben Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten pijpleidingen over land aangelegd, maar de capaciteit daarvan is lang niet genoeg om aan de vraag naar olie uit de Golf te voldoen.

Tijdens de oorlog tussen Iran en Irak in de jaren 80 stuurden de westerse landen ook oorlogsschepen naar de Golf om de olietoevoer veilig te stellen nadat Iran was begonnen olietankers aan te vallen. Het kwam zelfs even tot een rechtstreekse militaire confrontatie, toen in 1988 een Amerikaans fregat bijna zonk nadat het op een Iraanse zeemijn was gelopen. Vier dagen later sloegen de VS terug met een aanval waarbij ze twee Iraanse olieplatformen verwoestten en een Iraans oorlogsschip tot zinken brachten.

Als waarschuwing aan Iran heeft de Amerikaanse regering de laatste tijd extra oorlogsschepen en bommenwerpers naar de regio gedirigeerd, maar het is de vraag of de twee landen het zullen laten aankomen op een rechtstreeks conflict dat de hele regio in de brand zal kunnen zetten. Iran kan terugslaan via bevriende milities in Irak en Libanon, zoals de sjiitische Hezbollah-beweging. President Trump verzekerde vrijdag in een interview met Fox News dat de Straat van Hormoez niet zal worden gesloten of in ieder geval niet voor lange duur, maar hij wilde niet zeggen wat de VS van plan zijn te doen.

Regelrechte oorlog

Het zou niet de eerste keer zijn dat het blokkeren van een cruciale scheepvaartroute uitloopt op regelrechte oorlog. De Zesdaagse Oorlog brak in 1967 uit toen de Egyptische president Nasser de Straat van Tiran tussen de Sinaï en Saudi-Arabië sloot voor ­Israëlische schepen. Eerder had Israël al gewaarschuwd dat het een blokkade, waardoor de belangrijke haven van Eilat onbereikbaar zou worden, als een oorlogsdaad zou opvatten. Nassers gok liep verkeerd af. De blokkade werd het signaal voor de Zesdaagse Oorlog, waarbij Israël de Sinaï en de Westelijke Jordaanoever onder de voet liep.