Enorme dreun: Erdogans AK-partij verliest slag om Istanbul

President Recep Tayyip Erdogan is door dit resultaat in zijn eigen zwaard gevallen. Hij had de kiesraad onder druk gezet om de uitkomst van de burgemeestersverkiezingen van 31 maart in Istanbul, toen Imamoglu won met een verschil van slechts 13 duizend stemmen, ongeldig te verklaren. Die strategie pakte verkeerd uit voor de AKP: het verlies werd er alleen maar groter op. Imamoglu kreeg nu ruim 54 procent van de stemmen, Yildirim 45,1 procent.

De oud-premier gaf al aan het begin van de avond zijn nederlaag toe. “Ik feliciteer mijn rivaal en wens hem alle geluk”, zei Yildirim. “Ik hoop dat hij goed voor Istanbul gaat zorgen.” Later kwam ook Erdogan met felicitaties. De stembusgang bewijst opnieuw dat de autoritaire president niet naar believen verkiezingen naar zijn hand kan zetten.

Er lijkt dus geen sprake van dat de regeringspartij de uitslag weer gaat aanvechten. Hooguit kan actie worden ondernomen tegen Imamoglu zelf. Erdogan, die zich in de campagne aanvankelijk gedeisd had gehouden, haalde dinsdag opeens fel uit naar Imamoglu, die hij een ‘gülenist’ noemde. Duizenden in Turkije zitten gevangen op grond van dat stigma. Ook dreigde Erdogan de CHP-kandidaat met juridische stappen en ontzetting uit het burgemeestersambt, omdat hij een AKP-gouverneur zou hebben beledigd.

Maar ongetwijfeld zou de reactie van de oppositie op zo’n stap furieus zijn, met alle – ongewisse – gevolgen van dien. Het is zeer de vraag of Erdogan zoveel maatschappelijke onrust wil riskeren, nu door het verkiezingsdebacle zijn politieke positie is aangetast en de Turkse economie in een recessie verkeert.

In de campagnes, vooral die van Imamoglu, speelden de economische problemen een belangrijke rol. Verder benadrukte de CHP-kandidaat dat deze verkiezingen, hoewel lokaal, ook een ‘slag om de democratie’ in Turkije waren. “Als de democratie in Istanbul zegeviert, straalt dat uit naar het hele land”, zei Imamoglu.

Het feit dat de CHP de overwinning op dubieuze gronden ontstolen werd, heeft de partij en haar kandidaat kennelijk veel sympathiestemmen opgeleverd. Ook een deel van degenen die de eerste keer voor Yildirim stemden heeft, waarschijnlijk om die reden, een switch gemaakt naar de CHP.

De 49-jarige Imamoglu heeft zich in korte tijd ontpopt als de nieuwe sensatie van de Turkse politiek. De stembusobstructie door de AKP heeft hem en zijn partij in de tweede ronde alleen maar vleugels gegeven. Niet eerder spreidde de CHP zoveel elan ten toon.

Het resultaat is dat Erdogan en zijn AKP de grootste nederlaag hebben geleden in de zeventien jaar dat ze in Turkije aan de macht zijn. De oppositie daarentegen heeft een stoot energie gekregen.

De vraag is hoe ze dat nieuwe zelfvertrouwen in de praktijk kan verzilveren. Erdogan heeft nog altijd stevig de touwtjes in handen, met zijn presidentieel systeem. Verkiezingen voor het parlement en het presidentschap staan pas voor 2023 op de agenda. De uitslag in Istanbul vergroot echter de kans op vervroegde verkiezingen.

Tegen die tijd kan Erdogan daarbij waarschijnlijk rekenen op een geduchte tegenstander: Ekrem Imamoglu. De man die tot voor kort zelfs in Istanbul nauwelijks bekendheid genoot, is uitgegroeid tot de hoop van de oppositie in moeilijke dagen.

Maar dan zal Imamoglu eerst de bestuurdersklus in Istanbul moeten klaren. Doet hij dat succesvol, dan kan zijn statuur verder groeien, zoals Erdogan bewees in de jaren (1994-1998) dat hij burgemeester van de metropool was.

Ook kan hij vanuit het stadhuis de AKP te kijk zetten. In de achttien dagen in april dat hij al in functie was, heeft Imamoglu – zei hij – tal van bewijzen gevonden van verspilling en cliëntelisme. In andere gemeenten die eerst door de AKP werden bestuurd, hebben nieuwe CHP-burgemeesters honderden ‘ATM-ambtenaren’ ontslagen, wier enige inspanning bestond uit het innen van hun salaris.