Gedwongen huwelijk? Handleiding doet het ambtenaren herkennen

Ziet ze er ongelukkig uit? Mag ze van haar man het woord nemen? Hoe zit het met de familieleden? Zijn die er om in de vreugde te delen of lijken ze vooral te controleren?

Dit soort vragen moeten ambtenaren van de burgerlijke stand zich vaker stellen, als een koppel aangifte komt doen van een huwelijk. Zeker als zo’n koppel zich tijdens een schoolvakantie meldt, een van de partijen geen wettelijke verblijfsvergunning heeft of veel jonger of ouder is dan de ander. Dat zijn volgens de nieuwe handleiding die het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen opstelde, enkele van de risicofactoren die kunnen wijzen op een gedwongen huwelijk.

Topje van ijsberg

Zo’n huwelijk onder dwang vindt niet alleen plaats in landen als Pakistan, India of Syrië. Ook bij ons worden ze, hoewel ze strafbaar zijn, soms afgesloten. De parketten in België ontvingen er de afgelopen vier jaar 82 aangiftes over. “Ze vormen het topje van de ijsberg”, zegt Marijke Weewauters van de cel geweld van het Instituut. “Vzw’s die met slachtoffers in contact komen spreken over tot 30 situaties per jaar.” Het taboe is groot, verklaart ze. “Slachtoffers durven niet voor hun situatie uit te komen, uit angst voor de repercussies. Wie de familie-eer in het gedrang brengt, kan dat met de dood bekopen.”

Wie gedwongen huwt, moet volgens Weewauters binnen zo’n huwelijk alles onder dwang doen. “Denk aan elke dag verkracht en mishandeld worden. Vaak is er ook geen contact met de buitenwereld meer, mogen slachtoffers ook geen opleiding volgen of gaan werken.”

Dat het Instituut nu met een handleiding komt, heeft te maken met de start van de zomervakantie, die bekend staat als een risicoperiode. 

Steven Roten van de dienst schijn- en afgedwongen huwelijken bij de stad Antwerpen is blij met de handleiding. Hij hoort al langer hoe loketbedienden op de burgerlijke stand worstelen met het probleem. “Dat zijn bedienden die aanvoelen dat er iets niet klopt, maar er hun vinger niet opgelegd krijgen of niet weten hoe ze zoiets moeten aanpakken.” Als ambtenaren een vermoeden hebben van dwang, wordt dat altijd onderzocht. Het huwelijk kan geweigerd worden. 

In huilen uitbarsten

Volgens Roten zijn het vaak overduidelijke cases die bij hem gemeld worden. Bijvoorbeeld: een meisje aan het loket dat in huilen uitbarst en weigert de nodige documenten te ondertekenen. Maar zo duidelijk is het zeker niet altijd, klinkt het bij het Instituut. In de handleiding staat dat er geen prototypes bestaan. Een slachtoffer is niet per se jong. En ook jongens en mannen kunnen gedwongen worden. 

Minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V) maakte afgelopen legislatuur 41.000 euro vrij voor de strijd tegen gedwongen huwelijken. Toch noemt het Instituut de mogelijkheden van de hulpverlening nog altijd te beperkt. “We hebben nood aan een gespecialiseerd en vooral beveiligd centrum waar deze mensen ondergebracht kunnen worden, zoals in Nederland.”

Vandeurzen laten weten in lopende zaken hier niets meer rond te ondernemen. Hij verwijst naar het Nationaal Actieplan Gendergerelateerd Geweld (NAP). “Dat zal worden geëvalueerd en eventueel worden bijgestuurd.”