Komt die recessie nu, of niet? Zeven signalen die het ergste doen vrezen

De economie laat zich niet voorspellen, zo weten economen als geen ander. Een recessie kan pas worden vastgesteld als er twee kwartalen van negatieve groei zijn geweest, zoals de definitie daarvoor luidt. Op voorhand tast iedereen in het duister, want de economie groeit al jaren uitbundig. “Economische expansie sterft niet door ouderdom”, zo luidt een Amerikaans gezegde. Maar er komt altijd een keerpunt. Zeven signalen die het ergste doen vrezen.

Rente

De rente daalt bijna overal en bereikt nieuwe historische dieptepunten. In ons land dook de rente op tien jaar voor het eerst zelfs onder de nul. Gisteren sloot de rente af op -0,17 procent. Hoe gekunsteld dit volgens sommigen door de acties van centrale banken ook is – “Economische expansie sterft niet door ouderdom, maar kan wel worden vermoord door centrale banken” – het is onmiskenbaar een signaal dat de economie verzwakt omdat er minder vraag is naar geld. Bedrijven investeren minder en consumenten kopen minder op de pof. Daardoor gaat de economische motor pruttelen. 

De economische groei in de VS daalde op jaarbasis  van 3,1 procent in het eerste kwartaal tot 2,1 procent in het tweede. Een van de oorzaken is de handelsoorlog die president Trump uitvecht met de Chinezen. Daardoor worden producten duurder en dat schrikt de consumenten af. Vorige week verlaagde de Fed – de centrale banken in de VS – voor het eerst in tien jaar de officiële rente met een kwart procent. Het is een paardenmiddel om de economie weer op stoom te krijgen. Verwacht wordt dat de ECB binnenkort deze stimulering volgt. De economische groei in het tweede kwartaal in de eurozone bedroeg nog maar 1,1 procent.

Rentecurve

Analisten kijken vooral met angst naar wat de omgekeerde rentecurve wordt genoemd. Terwijl het normaal duurder is om geld te lenen op een wat langere termijn, bijvoorbeeld tien jaar, is het nu duurder om op korte termijn geld te lenen: zes maanden of een jaar. In de VS, Australië, Canada en een aantal andere landen is sprake van zo’n omgekeerde rentecurve. Wie in de VS geld leent voor zes maanden betaalt een rente van 2,036 procent, wie voor tien jaar leent 2,028 procent. Dit betekent dat de financiële markten speculeren op een groeivertraging op langere termijn. Economen noemen de omgekeerde rentecurve wel de beste indicator voor een recessie. Alle recessies in de VS sinds de Tweede Wereldoorlog werden 12 tot 18 maanden daarvoor ingeluid met een omgekeerde rentecurve. In Japan, Duitsland en ook Nederland zijn de rendementen op zowel langlopende staatsobligaties als kortlopend schuldpapier inmiddels negatief.

Banen

Op het eerste gezicht zijn er nooit zo veel banen geweest. Of het nu kwam door het ‘jobs, jobs, jobs’-beleid van de regering-Michel of een aantrekkende economie laten we even in het midden: feit is dat het aantal jobs steeg. Ook in de VS is de banenmarkt in decennia niet zo uitbundig geweest. In juli werden 164.000 nieuwe banen gecreëerd. De werkloosheid is met 3,7 procent op een absoluut minimum. Maar er zijn slechte voortekenen. Het gemiddeld aantal gewerkte uren per week daalde naar 34,3 – de eerste daling sinds 2011. 

 In de Amerikaanse industrie kwamen er maar 16.000 banen bij tegen 157.000 een jaar geleden. “President Trump wil twee vliegen in één klap slaan. Enerzijds wil hij China dwingen met zijn handelsvoorstellen akkoord te gaan en anderzijds de Fed om de rente te verlagen. Dat betekent dat je eerst jezelf in de voet schiet en daarna een morfineshot toedient. Dat kan nooit goed gaan”, zei hoofdeconoom Gregory Daco van Oxford Economics in The New York Times.

Beurskoersen

De beurs is een traditionele barometer van de economie. De Bel 20, de korf van de twintig grootste bedrijven op de Belgische beurs, daalde van april (3.868 punten) tot nu (3.539 punten) consequent. De Nikkei-index van de beurs van Japan – van 21.500 naar 20.200 – en de Shanghai Compositie – van 3.250 naar 2.870 – zijn op de weg terug. De Standard & Poor’s Index van de beurs van New York klapte van een recordstand van 3.025 op 26 juli naar 2.875 punten bij de opening maandag. Vooral cyclische fondsen – bedrijven zoals de staalindustrie die erg gevoelig zijn voor de economische conjunctuur – maken een diepe val. Het aandeel ArcelorMittal zakte van 15,89 naar 12,75 euro in nog geen week. Beleggers vluchten uit aandelen en kiezen voor veilige havens. Een van de bekendste is goud. De goudprijs is in twee maanden opgelopen van 1.250 naar 1.460 dollar per troy ounce – het hoogste punt in zes jaar. Ook cryptovaluta zijn populair. De koers van de bitcoin is dit jaar alweer verdrievoudigd. Maandag was een bitcoin 10.500 dollar (9.383 euro) waard.

Vrachttarieven

Hoe goed gaat het met de wereldeconomie? Analisten kijken daarbij ook naar de vrachttarieven die de reders in rekening brengen om de spullen over de wereldzeeën te transporteren. Als het goed gaat stijgen die onmiddellijk. Het is in goede tijden nu eenmaal veel gemakkelijker om smartphones en auto’s te produceren dan nieuwe schepen te bouwen.

De wereldhandel daalde vorig jaar met 3 procent en stagneert tot nu toe dit jaar. Maar de prijzen voor het charteren van scheepsruimte stegen de laatste maanden niettemin fors. Een deel kon worden verklaard doordat China zijn ijzererts nu vooral importeert uit Brazilië in plaats van Australië, en die route is drie keer zo lang. Ook werden meer containers verstuurd naar Europa in plaats van de VS, wat ook een langere route is. Analisten zijn er niet gerust in, omdat de beursindex voor vervoersbedrijven in de afgelopen maanden juist daalt. De afgelopen vijf handelsdagen is de index voor vrachttarieven, de zogenoemde Baltic Dry Index, wel elke dag een stukje gedaald.

Inkoopindicator

Beleggers proberen vooral de glazen bol te doorgronden met de zogenoemde PMI – Purchasing Managers Index – waarmee de inkooporders van de industrie worden gemeten. Als die boven de 50 staat, groeit het aantal orders. Als die daaronder staat is het een signaal dat de industrie krimpt. In de eurozone daalde de PMI voor de industrie in juli van 47,6 naar 46,5. Dit is het slechtste cijfer sinds december 2012. De oorzaak ligt vooral in Duitsland, waar het al enige tijd niet goed gaat met de maakindustrie. Onderzoeksbureau IHS Markit spreekt van een dashboard van “rode lichten die wijzen op onheil voor de maakindustrie in Europa”.

Huizenmarkt

Sinds 2008 weet iedereen hoe belangrijk de huizenmarkt is voor het wel en wee van de economie. De ineenstorting van de huizenmarkt was toen de oorzaak van de kredietcrisis en de daaropvolgende Grote Recessie. Op dit moment zet de stijging van de huizenprijzen nog door, ook in ons land. Volgens de Federatie van het Notariaat (Fednot) steeg de gemiddelde prijs van een woonhuis de afgelopen vijf jaar met 13,2 procent. Gecontroleerd naar inflatie steeg de prijs in reële waarde met 5 procent. Volgens Fednot komt dat neer op een prijsverschil van 30.000 euro voor een huis en 26.000 euro voor een appartement. Ook in de VS is de stijging van de huizenprijzen vrijwel tot stilstand gekomen. In juni bedroeg de gemiddelde stijging nog maar 0,1 procent.