Waarom uw kroost plots Hollands spreekt

“Vanwaar heeft hij dat Nederlandse accent toch?” Joyce Vanderschueren krijgt die vraag wel eens van mensen die Yaro, haar zoon van vijf, horen spreken. Zijn juf bijvoorbeeld. Die vindt het vreemd om de jongen uitdrukkingen als ‘nou zeg’ te horen gebruiken. “Ik denk dat hij al die dingen heeft overgenomen van series op Nickelodeon, zoals Bubble Guppies en Paw Patrol”, zegt zijn moeder.

Yaro blijkt niet de enige te zijn. Een kleine rondvraag onder ouders leert dat er wel meer jonge kinderen rondlopen die het Hollands van tv- en YouTube-series kopiëren. De vierjarige dochter van Kirsten deelt mee dat ze ‘zo’n trek heeft’ en de tweejarige zoon van Amy vraagt tijdens zoektochten naar zijn speelgoed: ‘Waar is ie?’ Bij Jozefien thuis roepen de kinderen om ‘mam’ in plaats van ‘mama’ en willen ze een glas ‘jus d’orange’ in plaats van ‘fruitsap’. Ook zij vermoeden dat het iets te maken heeft met de figuurtjes die ze op het tv- of tabletscherm voorbij zien komen. Denk aan Peppa Pig, Heidi of Dora.

Niet nieuw

“Laten we hen te veel naar YouTube kijken?” “Groeit dat accent er nog uit?” “Kan zoiets kwaad voor hun taalontwikkeling?” Bij MediaNest.be, een website waar ouders terechtkunnen met vragen over mediaopvoeding, kunnen ze niet duiden hoe groot dit fenomeen is. Wel zeggen ze dat er geregeld vragen over gesteld worden. 

“We leggen ouders uit dat dit onschuldig is”, zegt Hadewijch Vanwynsberghe. Het kopieer­gedrag gebeurt volgens haar deels bewust en deels onbewust. “Kinderen kunnen zich heel erg aangetrokken voelen door een bepaald figuurtje en proberen dan zoveel mogelijk te spiegelen wat hij of zij doet.” Maar het heeft ook voor een deel te maken met blootstelling. “Kinderen die vaak bepaalde accenten of uitdrukkingen horen, gaan die automatisch zelf gebruiken.”

Freek Van de Velde, onderzoeksprofessor taalkunde aan de KU Leuven, zegt dat dit verschijnsel niet nieuw is. Hij noemt het een ‘vorm van taalaccommodatie’. “In de jaren 70 en 80 zag je precies hetzelfde. Toen keken heel wat Vlaamse kinderen, door een gebrek aan een Vlaams aanbod, naar programma’s op de Nederlandse openbare omroep. Denk aan Het Jeugdjournaal, Sesamstraat en Bassie en Adriaan. Ook toen hoorde je dat er accenten werden overgenomen en er met ‘jij’ werd gesproken in plaats van ‘gij’.” Met de komst van zenders als Ketnet en VTM is dat verminderd. Maar door het grote aanbod online uit Nederland zie je nu datzelfde verschijnsel weer.” 

Noa, de vierjarige dochter van Linsy De Loecker, doet het ook, ‘Hollands praten’. Ze heeft het niet over een ‘lievelingskleedje’, maar een ‘lievelingsjurk’. En de kat wordt er wel eens aangesproken als ‘malle poes’. “Noa kijkt op de tablet enorm graag naar de familievloggers de Bellinga’s. Dat is een Nederlands gezin met drie kinderen, en mijn dochter is overtuigd geraakt dat dat ook haar vriendjes zijn. Ze praat over hen alsof het kinderen zijn met wie ze in de klas zit.”

Niet elk kind dat naar zulke vloggers kijkt, zal hun woordenschat overnemen, zegt Van de Velde nog. Dat hangt van veel zaken af. “Meisjes gaan gemiddeld gezien beter en sneller variatie overnemen dan jongens. De mate van blootstelling speelt ook een rol. Al moet die ook niet overdreven worden. Eigenlijk is het vooral het prestige en de status die met een bepaald taalgebruik gepaard gaan, die bepalen of iemand het gaat kopiëren of niet.” Je ziet dat ook bij tieners en adolescenten. “Veel van die jongerentaal verdwijnt ook weer op latere leeftijd. ‘Age grading’ noemen we dat in de taalkunde.” Van de Velde denkt aan Engels termen als ‘be right back’ of bijwoorden als ‘massa’s’ of ‘kei’. “Zodra ze op de arbeidsmarkt komen, hoor je dat niet meer.”

Helden

De Leuvense taalkundige Eline Zenner stelt dat taal kopiëren te maken heeft met aansluiting zoeken tot een bepaalde sociale groep. Dat zijn meestal vrienden of personen naar wie je opkijkt, en daar horen ook tv-helden bij. “Die imitaties zijn doorgaans geen bewuste processen.”

Zenner wijst erop dat er al heel wat onderzoek is gevoerd naar media en taal. “Maar het is nog altijd onduidelijk hoe groot de rol is van media bij taalverandering.” Doorgaans wordt die volgens haar wel erg klein ingeschat. Ze wijst naar de praktijk: “Hoeveel mensen die vroeger naar het Nederlandse Klokhuis keken, spreken vandaag nog met een Hollandse tongval?”

“Taal leer je via verschillende kanalen, benadrukt Zenner. “Media zijn er daar maar een van. Er zijn ook de ouders, de vrienden, de klasgenoten, de leerkrachten, de familie, enzovoort, die een belangrijke rol spelen.”

De Loecker maakt zich in elk geval weinig zorgen over de soms vreemd aandoende woordenschat van haar dochter. “Ik ga geen moeite doen om het haar af te leren. Ik heb een zoon van twaalf, en die deed vroeger hetzelfde. Dat is vanzelf afgenomen. Hij kijkt nog steeds naar Nederlandse filmpjes, maar die woorden neemt hij niet meer over.” Dan bedenkt ze dat er misschien toch wel een woordje is blijven hangen na zijn Nederlandse periode. “Quinten zegt nog altijd ‘potje’ in plaats van ‘spelletje’. Maar voor de rest is zijn woordenschat best beschaafd, hoor. Toch nog even.” (lacht)