Wetenschappers leggen ‘superslimme’ kilometerheffing op tafel: ‘Tot 6,66 euro tol per rit en files verdwijnen’

Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) had er jarenlang de mond van vol: de slimme kilometerheffing. Automobilisten betalen daarmee een hogere prijs per kilometer tijdens de spits dan daarbuiten. Ideaal om de files te bestrijden, klonk het. Tot N-VA vlak voor de verkiezingen haar staart introk. In de startnota van Bart De Wever (N-VA) voor de nieuwe Vlaamse regering staat niets over de kilometerheffing, hoewel coalitiepartner CD&V daar gisteren toch weer op aandrong. De heffing moet er op zijn minst komen voor lichte vrachtwagens, klonk het.

Ook transporteconomen Stef Proost (KU Leuven) en Bruno De Borger (UAntwerpen) zijn fan. In een publicatie van de Leuvense universiteit gaan ze nog een stapje verder en pleiten ze voor een ‘superslimme’ kilometerheffing. Daarbij varieert de prijs niet alleen tussen spits en dal, maar ook binnen de spitsuren. De vertrektijden van automobilisten worden dan zodanig gespreid dat alle files verdwijnen, klinkt het. “Als we dit slim aanpakken, is er zelfs geen grote verschuiving naar het openbaar vervoer nodig.”

Stel dat u dagelijks van Leuven naar Brussel pendelt. Net als iedereen komt u allicht het liefst aan rond half negen, maar door de beperkte capaciteit van de snelweg ontstaat er een opstopping bij het binnenrijden van Brussel. Resultaat is dat sommigen te laat aankomen, anderen te vroeg.

53 minuten extra

Uit een theoretisch model van de onderzoekers blijkt de eerste stroom auto’s in Brussel aan te komen om 7.10 uur, de laatste om 9.10 uur. Terwijl de vroegste en laatste pendelaars nauwelijks file ondervinden, stapelen de vertragingen zich daartussen op. Wie exact om half negen probeert aankomt, is het langst onderweg en verliest 53 minuten.

Volgens de wetenschappers betalen pendelaars een prijs voor die chaotische aanpak. Wie te laat komt op het werk, mist bijvoorbeeld een vergadering. Time is money. Ze schatten het verlies op 5 à 10 euro per uur. Waarom dat geld niet meteen in een tolheffing stoppen, zodat ze zonder file op hun werk geraken?

“Door een tol op te leggen die varieert binnen de spits, stimuleren we mensen om hun vertrektijd aan te passen”, zegt Proost. “Ideaal zou zijn dat de prijs per vijf minuten verandert.” Wie vanuit Leuven precies om half negen wil aankomen, betaalt het meest: 6,66 euro per rit. Wie vroeger of later aankomt, betaalt minder. Het gemiddelde bedraagt 3,33 euro per rit.

Achilleshiel 

De veronderstelling dat automobilisten zich zo makkelijk laten sturen, is wel meteen de achilleshiel van dit model. Wat als iedereen toch gewoon op zijn vertrouwde uur wil aankomen? Bovendien roept het vragen op over de sociale wenselijkheid. Wat met minder kapitaalkrachtige mensen die absoluut om half negen moeten aankomen? Zij hoeven niet per se de volle pot te betalen, luidt de repliek van de onderzoekers. Zij werkten ook een light-versie uit. Bij een halvering van de tol zou de file nog steeds met driekwart dalen.

Hoe dan ook blijft de kans klein dat de heffing wordt opgepikt door de Vlaamse onderhandelaars. Al is het maar omdat de automobilisten nu al op hun achterste poten staan. Gisteren haalde sectorfederatie Febiac scherp uit naar de startnota van Bart De Wever, die melding maakt van een aangepaste autofiscaliteit. Volgens Febiac zal de automobilist fors moeten bijbetalen, iets wat N-VA met klem ontkent.