Brooddozen, bussen en bibberende knieën: met deze tips verloopt de eerste schooldag helemaal vlekkeloos

Nog vier keer slapen. Dan is het weer tijd voor wekkers, is het gedaan met snoozen en wrijft u de slaap snel uit uw ogen onder de douche. De eerste schooldag vraagt van elk gezin een hele herorganisatie, maar de eerste uitdaging is misschien wel: opstaan. 

“De meeste kinderen blijven langer op in de vakantie en slapen ‘s ochtends uit. Niet echt een schools ritme”, zegt dokter Viki Vanderstraeten, die als kinderneurologe in het slaaplabo van het UZ Brussel werkt. Dat "vakantieritme" aanpassen, duurt eigenlijk langer dan een week. 

“Begin minstens een week op voorhand met jongere kinderen vroeger uit bed te halen”, raadt Vanderstraeten aan. Zo kan het slaapuur elke dag wat opschuiven. “Adolescenten nemen het heft veel meer in eigen handen”, weet de neurologe. “In die eerste schoolweek zijn zij ook laat bezig met huiswerk, of een sportactiviteit. Het kan helpen om hen zelf een deel van de verantwoordelijkheid te geven. Dat kan hun motivatie vergroten.” 

Boosdoener voor alle leeftijden is het ledlicht van tablets en andere schermen. Die houden de aanmaak van het hormoon melatonine tegen, en net dat hormoon regelt ons bioritme. “Vermijd schermen toch twee uur voor het slapen”, beveelt Vanderstraeten aan. “Een filter over het scherm leggen volstaat echt niet.” En ouders, die moeten natuurlijk het goede voorbeeld geven.

Sowieso zal de laatste avond voor school geen zoete nachtrust opleveren. “Die laatste avond zijn veel kinderen onrustig. Maar met een goed en vast ritme zal dat de dagen erop verbeteren”, verzekert Vanderstraeten. 

Midden in die “ochtendrush” moeten heel wat ouders nog eens een gezonde lunch voorzien om met hun kroost mee te geven. Snel, lekker, gezond, het is een beetje jongleren terwijl de motor al staat te draaien. We vroegen het Vlaams Instituut Gezond Leven om vijf ideale brooddozen samen te stellen voor de eerste schoolweek. Dit is het resultaat.

“Een goede lunch zorgt niet alleen voor meer energie en een betere concentratie, maar ook voor een gezonder gebit, een hogere weerstand en kinderen zijn ook gewoon beter gezind”, benadrukt dokter Jolien Plaete, voedingsexperte bij het instituut. “Groenten, volkoren graanproducten, variatie in beleg, dat maakt echt een verschil”, zegt Plaete. 

Tussendoortjes deelt het instituut in volgens drie categorieën. De eerste groep (vers fruit, groentesnacks, yoghurt natuur, noten of een belegde boterham) mag à volonté worden aangemoedigd. "Maar dat is natuurlijk niet hoe het aanbod werkt”, weet Plaete ook.

“De tweede groep, pudding, smoothies, yoghurt met fruit of een granenkoek, moet je niet verbieden en kunnen gerust één keer per week”, klinkt het. Snoep, chocolade of wafels, de derde groep, worden beter voor speciale momenten gehouden. Plaete: “Je moet het jezelf niet moeilijk maken: zet de fruitmand in het zicht en de snoep in de kast.”

Ook voor wie graag een duurzame lunch samenstelt, geeft Plaete nog enkele tips mee. “Meer plantaardig voedsel, restjes gebruiken, een stoffen zak voor brood en water van de kraan, het helpt allemaal kleine beetjes.” Met deze weekplanner kan u handig zien welke groenten elk seizoen beschikbaar zijn. Planning kan die ochtendstress sowieso verlichten. “Je kan bijvoorbeeld de avond voordien wat extra koken, of de brooddoos in de koelkast klaarzetten”, stelt Plaete voor. 

U staat op het voetpad, klaar om te vertrekken, en beseft dan dat uw fietsbanden plat zijn. Ook een nachtmerrie die de laatste week eens passeerde? Wie zijn fiets volgende week voor het eerst in maanden gebruikt, kan met deze checklist handig aan de slag. Voor een grondig nazicht kan u uiteraard terecht bij uw fietsenmaker.  

Een veilige fiets kan levens redden. Dinsdag maakte verkeersinstituut VIAS nog bekend dat er elke schooldag 17 kinderen of jongeren betrokken raken in een verkeersongeval op weg van of naar hun school. In Vlaanderen is dat in de helft van de gevallen (49 procent) als fietser.

“Als een kind zich zekerder voelt met een helm, raden we zeker een helm aan die de slapen goed beschermt”, zegt woordvoerder Wies Callens van de Fietsersbond. Een fluohesje kan u volgens de organisatie beter vervangen door fluorescerende straps.

“Een zone 30 betekent ook geen garantie op veiligheid”, benadrukt Callens. De Fietsersbond raadt aan om vooral te letten op “autodruk”, hoeveel auto’s langs de route passeren. “Probeer drukke steenwegen zeker te vermijden”, klinkt het. Om een veilige route naar school uit te stippelen, kan u ook terecht op deze sites: voor West-Vlaanderen, voor Oost-Vlaanderen, voor Antwerpen, en voor Brussel bestaat een fietskaart. 

Sowieso is het niet verstandig om kinderen onder de 8 jaar alleen naar school te laten fietsen, zeggen de Fietsersbond en VIAS. “Tot en met tien jaar mag een kind wel op het voetpad fietsen, terwijl je als ouder nog op de straat fietst. Dat kan helpen om conflictpunten te vermijden”, zegt Callens.

De Fietserbond raadt ook aan om de route zeker op voorhand te verkennen. “In september zit iedereen weer in die mallemolen en ontstaat er meer verkeersstress aan de schoolpoort. Grijp daarom de komende warme dagen aan om samen de route nog eens af te leggen.”

Dat is ook een goed idee voor wie met de bus of tram naar school gaat, zegt woordvoerder Tom Van de Vreken van De Lijn. "Waarom bijvoorbeeld niet samen met je broer of zus?" Maandag schakelen de bussen en trams ook weer over op de dienstregeling voor de schoolperiode, met meer ritten dan in de vakantie. Dit weekend verandert bovendien het traject en de regeling op een 70-tal lijnen. Een overzicht van de verschillende vervoersbewijzen vindt u hier.

Maandag zullen veel scholieren voor het eerst alleen met de bus of tram rijden. Voor hen heeft De Lijn deze tips.  

Wie met de auto naar school gaat, parkeert best niet aan de schoolpoort, zegt VIAS. “Het is rustiger voor iedereen als je de wagen wat verder parkeert, en het laatste stuk te voet aflegt”, klinkt het. “Een slecht geparkeerd voertuig kan ervoor zorgen dat een kind dat oversteekt niet goed ziet én niet goed zichtbaar is.” Kinderen die kleiner zijn dan 1m35 moeten ook correct vastgemaakt worden in een aangepast kinderzitje.

En dan is daar het moment van afscheid nemen aan de schoolpoort. “Zeker voor de jongste kinderen is dat een spannend moment. Wij hebben de gewoonte om die eerste schooldag op 2,5 jaar te laten beginnen, een van de vroegste leeftijden in Europa”, weet Michel Vandenbroeck, hoofddocent gezinspedagogiek aan de Universiteit Gent. “Maar elke overgang is lastig, vooral voor kinderen die de gang van zaken niet kennen.” Vandenbroeck legt uit hoe u dat moment vlot kan laten verlopen.

“Een lijn trekken op de speelplaats waar ouders niet over mogen, of ‘snel een zoen en weg is uw kapoen’, dat soort beleid is echt het verleden”, zegt de professor. Volgens Vandenbroeck is het beter als ouders met hun kleuter even een plek krijgen op school, door bijvoorbeeld samen “een uurtje de klas, de speelplaats en de refter te bezoeken, liefst voordien”. “Veel scholen laten kinderen vanuit de kinderopvang al eens de kleuterschool bezoeken. Of omgekeerd: de kleuterjuf die langskomt in de opvang.”

“Er is een zeer grote consensus dat je je kind niet rap rap moet loslaten”, zegt de pedagoog dus. “Maar als je dan weggaat, moet het afscheid wel kort zijn: niet weggaan en nog eens terugkomen.” Om jonge kinderen op dat moment voor te bereiden, kan het helpen om thuis op een kalender af te tellen naar de eerste schooldag, of kleuters inspraak te geven in welke kleren ze zullen aandoen, en hun brooddoos of boekentas te laten kiezen.

“Ouders voelen natuurlijk ook druk”, zegt professor Stefan Ramaekers, wijsgerig pedagoog aan de KU Leuven. Dat is volgens Ramaekers ook “maatschappelijke druk”. “Via Smartschool, oudercontacten en mails word je voortdurend opgeroepen om het schoolse functioneren van je kind op te volgen. We willen natuurlijk dat onze kinderen zo snel mogelijk hun talenten kunnen ontdekken, en stellen hoge verwachtingen. Daar zouden we misschien moeten leren om te blijven luisteren naar onze kinderen. Laten we de eerste schooldag niet meteen fixeren op die prestaties, maar met een open blik aan het schooljaar beginnen.”