Hoeveel duurder mogen medicijnen nog worden?

‘Belgen brengen uitroeiing hiv weer wat dichterbij.’ Het bericht werd de voorbije dagen verspreid door zowat alle Belgische media, waaronder deze krant. Onderzoekers van het UZ Gent zijn erin geslaagd te achterhalen waar de kleine hoeveelheid hiv-restvirus zich schuilhoudt bij patiënten die aidsremmers krijgen. En dat is goed nieuws, want het is een belangrijke stap naar de ontwikkeling van een therapie om de ziekte definitief uit te roeien. Het vertrouwen in de wetenschap is bij dezen alweer wat gegroeid.

Tegelijk zijn we met z’n allen in de ban van de kleine Pia, een negen maanden oude baby uit Wilrijk die werd geboren met een zeldzame genetische ziekte: spinale musculaire atrofie (SMA). Tot voor kort zou de ziekte het doodvonnis hebben betekend voor Pia, maar dankzij een nieuwe technologie van het Zwitserse farmabedrijf Novartis zou ze met één spuitje genezen kunnen worden. Alleen kost dat spuitje 1,9 miljoen euro. Een bedrag dat de ouders gelukkig kunnen betalen dankzij een succesvolle crowdfunding-campagne.

En zo worden we geconfronteerd met een dilemma dat de komende jaren alleen maar prangender zal worden. De wetenschap schenkt ons een steeds langer en gezonder leven. Maar hoe geavanceerder de medische technologie, hoe hoger de prijs.

Tientallen Pia’s per jaar

“De afgelopen jaren is de medische wereld steeds meer te weten gekomen over erfelijke ziekten en kankers, en weten we bijvoorbeeld welk defect in het DNA verantwoordelijk is voor een bepaalde kanker. Met gentherapie kan dat defect worden hersteld”, zegt professor genetica Jean-Jacques Cassiman. “De prijs voor die behandelingen zal in dezelfde grootorde liggen als die van Pia.”

Ook immunotherapie staat op de rand van de doorbraak. Daarbij wordt het eigen afweersysteem van een patiënt gebruikt om een kanker te bestrijden. Sommige van deze therapieën worden al terugbetaald in België, bijvoorbeeld bij melanoom of agressieve huidkanker, en blijken de levensverwachting te verhogen. Maar ze zijn wel duurder dan chemotherapie. De overheid betaalt zo’n 100.000 euro per jaar per patiënt.

“Pia is een precedent”, zegt Lieven Annemans, hoogleraar in de gezondheids- en welzijnseconomie (UGent). “De komende jaren gaan er heel veel dure behandelingen op de markt komen. In het geval van sommige ziekten gaat dat om tientallen Pia’s per jaar, bij andere honderden. Als zij allemaal twee miljoen euro kosten, dan gaan we met een groot probleem zitten.”

Volgens professor Cassiman is het aan de overheid om de woekerprijzen te beperken. Farmabedrijven moeten de vraagprijs voor een nieuw medicijn voorleggen aan de FOD Economie. In die prijs verrekenen ze de kosten die ze hebben gemaakt voor de ontwikkeling van het medicijn. “Als ze tien geneesmiddelen hebben getest en er komen er uiteindelijk slechts twee op de markt, dan rekenen ze de kost voor die overige acht mee in de prijs”, zegt hij.

Ook Annemans vindt dat de Belgische overheid best wat assertiever zou mogen zijn in de onderhandelingen, en dan vooral als het gaat over prijzen van goedkope geneesmiddelen waarvan het patent al vervallen is. Die zouden nog sneller moeten zakken, vindt de gezondheidseconoom. “Het geld dat via generieke producten vrijkomt, kan dan besteed worden aan innovatie.”

Belangrijke nuance is wel dat de invloed van een klein landje op internationale farmareuzen zoals Novartis beperkt is. Vandaar dat het prijsoverleg volgens de experts beter nog op Europees niveau zou worden georganiseerd.

Viagra of babymedicijn

Naarmate de medische wereld haar limieten verlegt, duikt er echter een fundamentele vraag op. Waarom leggen we als maatschappij niet zelf vast hoeveel een gewonnen levensjaar waard is? “Dan is het op voorhand duidelijk hoeveel geld we aan een bedrijf willen betalen, en bestaat er ook een duidelijke maximumgrens”, zegt Annemans.

In Nederland is dat maximumbedrag bijvoorbeeld 100.000 euro per gezond levensjaar, althans bij ernstige ziekten. Als een medicijn dus twintig extra kwaliteitsvolle jaren oplevert, is de overheid bereid om 2 miljoen euro te betalen. Cassiman: “Op lange termijn kan dat goedkoper uitkomen. De klassieke behandeling van hemofiliepatiënten kan nu bijvoorbeeld ook al honderdduizenden euro’s per jaar kosten.”

Dat het systeem zijn limieten heeft, blijkt echter in het Verenigd Koninkrijk. Daar geldt een terugbetalingsgrens van 30.000 pond per gezond levensjaar. Maar in werkelijkheid worden sommige goedkopere medicijnen er amper gefinancierd, zoals Viagra, terwijl duurdere geneesmiddelen wel worden terugbetaald. Voor babymedicijnen worden er bijvoorbeeld bedragen tot 150.000 pond per extra levensjaar terugbetaald. Het ene vinden we nu eenmaal belangrijker dan het andere.

Als maatschappij moeten we het debat over die criteria durven aangaan, vinden de experts. Wat doen we bijvoorbeeld met mensen boven de tachtig jaar? Gaan we die nog behandelen? Cassiman: “De laatste twintig jaar is de medische wereld enorm geëvolueerd. Het is maar logisch dat we ook de beprijzing herbekijken.”