‘Banken moeten ten dienste van de maatschappij staan, niet omgekeerd’

De Verenigde Naties vragen alle banken hun positieve impact op de maatschappij via kredieten en beleggingen te vergroten. De organisatie stelde een lijst met zes principes samen, die daarbij moeten helpen. We vroegen tekst en uitleg aan Triodos Bank, die samen met andere banken mee aan de principes schreef.

De Verenigde Naties hebben zonet hun lijst met Principles for Responsible Banking de wereld ingestuurd. “De principes kunnen worden beschouwd als een broertje of een zusje van de Principles for Responsible Investment die de Verenigde Naties in april 2006 hebben gelanceerd”, zegt Kees Vendrik, hoofdeconoom van de Nederlandse Triodos Bank. 2300 vermogensbeheerders wereldwijd, met 85.000 miljard dollar in beheer, hebben de principes voor verantwoord investeren onderschreven.

De Verenigde Naties vinden de tijd rijp voor financiële instellingen om nog een stapje verder te gaan, en ook buiten de afdeling vermogensbeheer aan duurzaamheid te denken. “De banken moeten de maatschappij dienen, en niet omgekeerd”, zegt Vendrik. “De principes zijn de erkenning dat bankieren niet neutraal is en dat elke beslissing van de banken een maatschappelijke impact heeft”, benadrukt Thomas Van Craen, directeur van Triodos België.

De banken die de principes van de Verenigde Naties ondertekenen, mogen dus niet meer louter de belangen van hun aandeelhouders of hun klanten vooropstellen. Triodos is een van de banken die meewerkten aan de principes van de Verenigde Naties. Behalve Triodos hebben enkele Nederlandse banken, zoals ING, ABN AMRO en Rabobank, en Belgische banken, waaronder KBC, al aangegeven dat ze de principes actief zullen omarmen.

Een van de principes is dat banken het gesprek moeten aangaan met alle belanghebbenden. “Wij praten bijvoorbeeld geregeld met wetenschappers, met het veld, met bedrijven die een koploper in duurzaamheid zijn, met maatschappelijke organisaties, enzovoort, om de vinger aan de pols te houden”, legt Vendrik uit. “Wij willen voortdurend leren.”

“In België wordt vooral op het niveau van beleggingsproducten gekeken of ze ecologisch en maatschappelijk verantwoord zijn”, voegt Van Craen toe. “De principes voor verantwoord bankieren daarentegen gaan over de hele bedrijfsvoering, de volledige balans. De banken die de principes ondertekenen, moeten meetbare doelstellingen formuleren, communiceren over hun vooruitgang en de resultaten laten controleren door een externe partij.”

Stappen vooruit

De ene bank staat in maatschappelijk verantwoord bankieren al verder dan de andere bank. Daarom kunnen banken zelf beslissen op welk niveau ze instappen. “Er zijn starters, middelmatige en ervaren banken. Het belangrijkste is dat elke bank, op eender welk niveau, stappen vooruit zet”, zegt Vendrik. Wanneer de banken in de loop der jaren onvoldoende vooruitgang boeken, halen de Verenigde Naties ze weer van de lijst met ondertekenaars. “Dan riskeert die bank reputatieschade”, zegt Van Craen.

Triodos Bank is ook kritisch voor zichzelf. Vendrik: “Wij hebben veertig jaar ervaring met duurzaam bankieren, maar ook wij kunnen nog veel vooruitgang boeken. Onze bank heeft via leningen en beleggingen mee geholpen de uitstoot van bijna 3 miljoen ton CO2 in 2018 te vermijden. Maar we hebben nog altijd bedrijven in onze portefeuilles die CO2 uitstoten. We kunnen samen met die bedrijven bekijken op welke manier dat beter kan. We hebben plannen om die impact op het milieu nog verder te verkleinen. Via organische landbouw kunnen we een positieve impact hebben op de biodiversiteit en ook in sociale inclusie kunnen we nog een wereld van verschil realiseren.”

“Ik verwacht dat banken de vraag zullen krijgen van klanten, aandeelhouders, overheden en toezichthouders of ze de principes hebben ondertekend”, zegt Van Craen. “Als de banken niet tekenden, volgt ongetwijfeld de vraag waarom niet. Als een bank daar geen goed antwoord op kan geven, dan riskeert ze reputatieschade. Als ze wel tekende, dan moet de daaropvolgende vraag zijn op welke manier ze haar engagement zal nakomen. Als een spaarder niet weet wat met zijn spaargeld gebeurt, dan kan hij zich de vraag stellen of het nog wel zijn spaargeld is.”

Instrument voor overheden en toezichthouders

Volgens Vendrik is het heel belangrijk dat de CEO’s van de banken de principes ondertekenen, zodat ze leiderschap tonen en een omslag in de bedrijfscultuur teweegbrengen. “Elke bank beslist zelf of ze tekent, maar het ondertekenen is niet vrijblijvend”, legt Vendrik uit. “Elke bank moet onderzoeken waar ze een negatieve impact op de maatschappij heeft en waar een positieve impact. De bedoeling daarvan is dat banken hun negatieve impact verkleinen en hun positieve impact vergroten. Het gaat zowel over de beleggingen als over de kredieten.”

Voor de overheden en de toezichthouders kan de rapportering van de banken een belangrijke bron van informatie worden en een instrument. “De financiële sector is een weerspiegeling van de economie. De overheden die het Klimaatakkoord in Parijs hebben ondertekend, moeten binnenkort nationale plannen maken om uit te leggen hoe ze die doelen zullen bereiken. Uit de rapportering van de banken kunnen zij allicht informatie halen over de sectoren of de domeinen waar nog het meeste vooruitgang kan worden geboekt.”

Van Craen voegt eraan toe dat de rapportering de toezichthouders ook kan helpen de risico’s in kaart te brengen. “Banken met een grote afhankelijkheid van de fossiele economie lopen een risico, want het gebruik van fossiele brandstoffen zal de komende jaren moeten worden afgebouwd.”