Direct naar artikelinhoud
Verkiezingen Polen

Onder regeringspartij PiS is Polen tot op het bot verdeeld

Verkiezingsposters van regeringspartij PiS in Polen.Beeld AFP

Zondag gaat Polen naar de stembus. Onder de zekere winnaar, regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS), is Polen tot op het bot verdeeld. De kloof gaat dieper dan de dagelijkse politiek, zo blijkt in Gietrzwald, een dorp waar ooit Maria zou zijn verschenen. Het is Polen in een notendop.

Het dorp oogt vredig, verscholen tussen lieflijke heuvels en lommerrijke bossen. Ruim vijfhonderd inwoners, drie winkeltjes en een fors uitgevallen kerk. Maar schijn bedriegt.

“Die man geef ik geen hand meer”, zegt Pawel Jarzabek over de voormalige burgemeester. Blijkbaar is die afkeer wederzijds: “Ik kwam hem laatst tegen. Toen deed hij alsof hij me niet zag.” 

Jarzabek was jarenlang directeur van het cultuurcentrum, het kloppende hart van de kleine gemeenschap. Tot de conservatieve Recht en Rechtvaardigheidspartij (PiS) aan de macht kwam en ‘de Goede Verandering’ verkondigde. De burgemeester veranderde mee en ontsloeg hem. ‘Patriottische’ cultuur deed zijn intrede: een lezing over communistische verraders, een ‘onafhankelijkheidsbijeenkomst’ ter ere van anti-communistische helden, een zanger bekend door zijn hymne ‘Droom over Kaczynski’ – een lofzang op de verongelukte tweelingbroer van de PiS-voorzitter Kaczynski .

Het publiek werd van buitenaf aangevoerd, want de dorpelingen boycotten het cultuurcentrum, vertelt Jarzabek. “Het amateurtheater repeteerde bij iemand thuis.”

Ultra-katholiek

De man achter de omstreden burgemeester heet Boguslaw Rogalski, een oud-politicus die PiS in het Europarlement adviseerde. Hij woont in een gehucht buiten het dorp. “Rogalski is extreem-rechts, een nationalist en ultra-katholiek”, gromt Jarzabek. “Hij wil in deze gemeente zijn goddelijke koninkrijk op aarde stichten.” 

Rogalski zelf ziet dat heel anders. Juist de ánderen willen hun stempel op het dorp drukken: “Zij proberen van Gietrzwald een extreem-links El Dorado te maken.” Veel inwoners zijn kinderen van communisten, betoogt hij met een verwijzing naar de geschiedenis. 

Gietrzwald is naast Lourdes en Fatima de enige plek in Europa waar Maria volgens het Vaticaan echt is verschenen, in 1877. Volgens gelovigen sprak zij bij die gelegenheid zelfs Pools. Maar de communisten hadden zoals bekend niet veel op met religie. “Ze probeerden van Gietrzwald een communistische enclave te maken”, aldus Rogalski. “Ze haalden hun eigen mensen hier naartoe en hun kinderen wonen hier nog steeds.” Het zijn deze mensen die zich volgens Rogalski verzetten tegen ‘het herstel van de Poolse identiteit’ en die ervoor zorgen dat PiS in Gietrzwald nog geen kwart van de stemmen krijgt.

Het dorp Gietzrwald.Beeld Ekke Overbeek

De Goede Verandering

Als ergens in het dorp de ‘Poolse identiteit’ zichtbaar is, dan is het in de voormalige boekhandel van de Samulowski’s. De Samulowski’s streden al in de negentiende eeuw voor de Poolse zaak, toen het dorp nog Dietrichswalde heette en in Oost-Pruisen lag. Ieder jaar werd aan hun huis een altaar gebouwd voor Corpus Christi, de katholieke feestdag waarop in elk Pools kerkdorp een processie wordt gehouden. Zo ging het ruim een eeuw lang, tot vier jaar geleden. “Sinds PiS aan de macht kwam, wordt er aan ons huis geen altaar meer gebouwd voor Corpus Christi”, zegt Teresa Samulowska. “Het ergste is de manier waarop; er werd geen woord over werd gesproken.”

Ondertussen weet iedereen waarom: de Samulowski’s zijn geen sympathisanten van ‘de Goede Verandering’. Mevrouw Samulowska redigeert sinds jaar en dag de dorpskrant. Ook die werd inzet van de stammenstrijd. De rechtbank moest beslissen wie de naam ‘Gazeta Gietrzwaldzka’ mocht gebruiken. In het dorp verschenen ondertussen twee versies: één voor en één tegen de nieuwe orde. “De taal van die andere krant droop van haat en vijandschap.”

Voorlopig is de strijdbijl begraven. Rogalski’s burgemeester werd twee jaar geleden weggestuurd in een referendum, Teresa Samulowska redigeert weer de enige dorpskrant en Pawel Jarzabek is terug in het cultuurcentrum.

Maar de tegenstellingen zijn niet verdwenen. Jarzabek koopt nog altijd niet bij de winkelier die de weggestuurde burgemeester steunde. Rogalski, de man achter de lokale ‘Goede Verandering’, houdt daarentegen bij hoog en laag vol dat hij geen vijandigheid in het dorp ontmoet. Samulowska weet hoe dat kan: “Ik zie hem hier nooit meer op straat.” De voormalige burgemeester met zijn vrouw wel, maar de woorden die daarbij vallen zijn wat haar betreft niet voor herhaling vatbaar.

“Wonden helen, maar sommige mensen passen zulke methodes toe, dat er grote littekens achterblijven.”