Plofkraak-epidemie in ons land: ‘De beste remedie? Inzetten op cashloos betalen’
Woedt er een plofkraak-epidemie in ons land? Tussen 2015 en 2017 waren er vier, dit jaar waren er al 22. Argenta werd deze maand al drie keer getroffen en sluit zijn bankautomaten voor onbepaalde duur. ‘We moeten inzetten op minder cash en een hogere pakkans’, stelt de bankenkoepel Febelfin.
“Eigenlijk was het een bomaanslag. Dat is het steeds vaker. De daders gebruiken zware explosieven. Niet alleen de kluis, maar ook het gebouw raakt dan fors beschadigd.” Karel Van Eetvelt, de CEO van Febelfin, vindt duidelijk dat het woord ‘plofkraak’ te slap is geworden voor de recente, steeds agressievere aanslagen op bankkluizen, zoals die in Sint-Niklaas in de nacht van dinsdag op woensdag.
Rond halftwee deden criminelen de kluis van een Argenta-kantoor in de Oost-Vlaamse stad exploderen. Het pand waar het kantoor gevestigd is, raakte ernstig beschadigd. Ook auto’s in de buurt liepen averij op. De daders zijn spoorloos. Over een eventuele buit kan het Oost-Vlaamse parket vooralsnog niets zeggen.
Er lijkt sprake van een plofkraak-epidemie. Vorige week waren er ook al twee plofkraken, één in Essen en één in Stabroek. Argenta werd de laatste tijd herhaaldelijk getroffen, onder meer drie keer in de afgelopen maand. Het neemt daardoor een drastische beslissing: al zijn bankautomaten gaan voor onbepaalde tijd dicht. “De golf van steeds agressievere plofkraken dwingt ons hiertoe”, stelt de bank.
Plofkraken komen doorgaans in golven. Toch zitten we dit jaar al aan 22 in ons land. Vorig jaar waren het er 18. Dat is veel als je naar de jaren ervoor kijkt. In 2014 waren er negen plofkraken, in 2015 en 2016 nul en in 2017 vier. En dan plotseling al twee jaar een twintigtal, waaronder twaalf plofkraken in veertien maanden in Limburg alleen al. “Wij maken ons dan ook zorgen”, zegt Van Eetvelt.
Flopkraak
Eén duidelijke verklaring is er niet. Wat volgens hoogleraar criminologie Marc Cools (UGent) zeker meespeelt in de opmars is dat plofkraken letterlijk explosief nieuws zijn. De media-aandacht brengt sommigen op ideeën. “Ook zie je dat de pakkans klein is. Dat motiveert daders evenzeer.”
Cools verwacht wel dat het aantal plofkraken weer zal afnemen. “Het is een praktijk die plotseling fel opflakkert, omdat er aanvankelijk weinig verweer tegen is.” De criminelen leren in korte tijd hoe ze het nog succesvoller kunnen aanpakken. Pas wanneer de geviseerde sector alle gaten in zijn verdediging heeft gedicht, stelt Cools, zwakt de praktijk weer af.
Sinds de juweliers hun winkels veel minder bereikbaar maken voor voertuigen, zijn er nauwelijks nog ramkraken. Sinds de geldtransporten met plofkoffers werken, zijn de overvallen op geldtransporten die in de jaren 90 opflakkerden ook verleden tijd.
Maar terwijl ramkraken bijna altijd een fikse buit opleveren, valt op dat dat bij de plofkraken niet zo is, of toch zeker niet zo lijkt.
Zo weinig mogelijk details
In Kinrooi wisten plofkrakers in juni vorig jaar 400.000 euro mee te graaien, maar dat soort berichten is uitzonderlijk. Exacte cijfers over gestolen geldsommen bij plofkraken zijn niet beschikbaar. In de berichtgeving gaat het vooral over hoe weer eens niets werd buitgemaakt en hoe een plofkraak ‘een zoveelste flopkraak’ werd. Dat kan komen doordat inktpatronen in de bankkluizen de geldbiljetten meteen besmeuren bij een kraak, waardoor ze onbruikbaar worden.
Toch is lang niet zeker of de buit altijd zo mager is als wordt gesuggereerd. “In Nederlandse zaken zie je toch geregeld een grote buit”, zei de Nederlandse criminoloog Cyrille Fijnaut daarover tegen de VRT. “Bendes gaan echt niet zoveel risico’s nemen als er geen kans op succes is. Maar men wil plofkraken natuurlijk zo zinloos mogelijk doen lijken.”
Van Eetvelt bevestigt dat de bankensector die strategie hanteert. “Wij geven inderdaad het liefst zo weinig mogelijk details. Het is gebeurd dat een krant op anderhalve pagina in detail uitlegde hoe een plofkraak werkt, waarna copycats opdoken. En de bedragen die daders stelen, zijn uiteraard al helemaal iets waar we de aandacht niet op willen vestigen.”
Daders blijven hoe dan ook proberen, omdat de pakkans klein is en omdat ze denken dat het maar één keer moet lukken om een groot bedrag binnen te harken, stelt Cools.
Nederlandse bendes
Die pakkans moet dus omhoog. Daarvoor is meer inzicht en informatie nodig. “Nu vermoeden we dat het vaak Nederlandse bendes zijn die in de grensstreek hun slag slaan omdat ze dan weer snel het land uit zijn”, zegt Cools. “We vermoeden ook banden met de georganiseerde misdaad. Maar gedegen kennis is er niet.”
Betere samenwerking met Nederland is volgens Van Eetvelt prioritair om de pakkans te verhogen. “In België zijn er serieuze inspanningen van justitie en politie, maar de samenwerking met Nederland moet echt beter.”
Daarnaast onderstreept Van Eetvelt het belang van de omschakeling naar cashloos betalen. Met het Waals Gewest werkt de bankenfederatie aan opleidingen van een halve dag voor mensen die daar niet goed weg mee weten.
“Jammer genoeg krijgen we van de andere politieke niveaus amper steun”, zegt Van Eetvelt. “Cashloos betalen is nochtans de toekomst. En ook de beste remedie tegen plofkraken. Maar als ik in het parlement meer overheidssteun voor de opleidingen vraag, reageert de politiek korzelig. Daar ben ik kwaad over. Zo hou je de mensen dom en plofkraken aantrekkelijk.”