Pro League lanceert handleiding tegen racisme en discriminatie: “Voetbalpubliek is discriminatie kotsbeu”

De voorbije weken stak het fenomeen opnieuw pijnlijk de kop op, in binnen- en buitenland. Zo waren er de afgelopen weken onder meer de oerwoudgeluiden aan het adres van Romelu Lukaku en Mario Balotelli in Italië en de nazigroet die een Mechelse supporter bracht naar Charleroi-speler Marco Ilaimaharitra. De Pro League wilt op deze manier de discriminerende en kwetsende spreekkoren uit de stadions weren.

Ilaimaharitra racistisch bejegend:

De vereniging van profclubs adviseert voetbalclubs om preventief te handelen, maar ook repressief te werk te gaan. "We willen het bewustzijn creëren dat discriminatie geen plaats heeft in onze stadions", zegt co-auteur en woordvoerder Stijn Van Bever.

De Pro League werkte anderhalf jaar aan de richtlijnen. De handleiding van 60 pagina's is gebaseerd op drie pijlers, legt Van Bever uit. "Enerzijds komt het de clubs toe om duidelijk te maken dat spreekkoren geen plaats hebben in en rond het stadion, of meer algemeen op de club", stelt de woordvoerder van de Pro League. "Als er toch nog racistische of discriminerende uitlatingen plaatsvinden, moeten de supporters worden geïdentificeerd en gesanctioneerd. Die bestrafte fans moeten vervolgens lessen volgen voor ze opnieuw toegelaten worden in het stadion."

Voor de handleiding haalde de Pro League zijn inspiratie over de landsgrenzen in Engeland en Nederland, meer bepaald bij Feyenoord. De Joodse supporters voelden zich niet langer welkom in De Kuip, omdat andere Feyenoord-fans voornamelijk in de topper tegen Ajax regelmatig anti-joodse gezangen lanceerden. De Amsterdammers staan gekend onder de bijnaam ‘joden’ omdat hun club zich vroeger in de joodse buurt van Amsterdam bevond. De Rotterdamse club zette daarom een samenwerking op met het Anne Frank-huis. De Pro League zal gelijkaardige workshops op touw zetten om supporters die een stadionverbod opgelegd kregen opnieuw te re-integreren in de tribunes. "Net als Feyenoord moet het de bedoeling zijn dat we supporters een spiegel voorhouden om ze te confronteren met hun gedrag. We willen het bewustzijn creëren dat discriminatie geen plaats heeft in onze stadions. We kunnen spreekkoren niet langer wegstoppen alsof het individuele acties zijn."

Van Bever probeert met behulp van teamwork het probleem en de perceptie van straffeloosheid te tackelen. "Het Bondsparket en de disciplinaire instanties van de voetbalbond sanctioneren de clubs, die op hun beurt de supporters tot de orde roepen met eventuele uitsluitingen. "Al hopen we natuurlijk dat onze richtlijnen zo weinig mogelijk gebruikt moeten worden. Elk incident is er één te veel. De impact op de spelers is enorm. En men gaat vaak voorbij aan de impact die het heeft op de supporter naast jou of de ballenjongens."

De Pro League heeft naar aanleiding van zijn handleiding enkele (ex-)voetballers aan het woord gelaten tijdens een panelgesprek. Joachim Mununga, voormalig speler van onder meer KV Mechelen en huidig staflid bij OH Leuven, was één van de sprekers en zorgde voor een kippenvelmoment. “Ik koester nog steeds wrok en zelfs haat.”

De voormalige voetballer met Congolese roots was tijdens voetbalwedstrijden meermaals het slachtoffer van racistische spreekkoren. “Ik draag nog veel rancune en haat met me mee. Ik vind het zelfs heel moeilijk om erover te praten. Racistische spreekkoren: dat is pure verkrachting. Als ik Pierre François (CEO van de Pro League, red.) hoor zeggen dat het een complex probleem is, word ik opnieuw kwaad”, aldus de 31-jarige ‘Joe’. “Er moet dringend tegen opgetreden worden. Op bepaalde momenten voelde ik me in de steek gelaten. Ik ben nooit ondersteund geweest door mijn clubs of ploeggenoten. Zij verplichtten me bijna om mijn tranen te verdringen.”

Mununga ziet wel een mentaliteitswijziging, zij het beperkt. “Ik hoopte dat het nog sneller zou gaan, maar we zetten in elk geval al stappen. Het is goed dat we erover praten. Dat is de eerste stap. Je moet mensen opnieuw opvoeden. Supporters hebben geen besef van de draagwijdte van hun woorden. Helaas is racisme een banaliteit geworden. Daarom is sensibilisatie en opvoeding belangrijk voor iedereen die in een stadion komt. Er moet meer aandacht voor zijn, want zo’n kwetsende woorden draag je een leven lang mee”, getuigde de ex-speler van KV Mechelen, Moeskroen en Beerschot.

“We kunnen heel lang praten over preventieve maatregelen, sensibilisering, scholingen en workshops”, stak Pierre François tijdens een panelgesprek van wal. “Maar we zijn nu op een scharniermoment gekomen: het publiek is racisme en discriminatie beu. Veel clubleiders vinden dat de Pro League nog te weinig doet om dat probleem in onze stadions aan te pakken. We moeten iets extra doen om de ambities na te komen om racisme, discriminatie en homofobie voorgoed te bannen. Het momentum is daar.”

Volgens Pierre François is dat geen makkelijke ambitie om te bewerkstelligen. “Want niet iedereen heeft het altijd in de gaten dat je anderen kwetst. Zelfs als je gewoon meezingt, kan dat kwalijke gevolgen hebben. En wat met zelfspot of humor? Moeten we dat ook bestraffen?”, vroeg de CEO van de Pro League zich luidop af. “Het merendeel van die personen zijn zich niet helemaal bewust van wat ze roepen of zingen. Ze willen meestal enkel de tegenstander destabiliseren. Maar je moet hen aanleren dat er andere manieren bestaan om dat te bereiken. Daarom organiseren we workshops, zodat de terugkeer van supporters in tribunes na een stadionverbod probleemloos verloopt.”

“Hoewel het moeilijke materie is, praten de profclubs vandaag gelijkgestemd. Dat is niet zo evident in de context van het voetbal. De Pro League heeft geen schrik om sancties op te leggen aan haar eigen clubs. Alle clubs moeten zich bewust zijn van hun maatschappelijke rol. Alle clubverantwoordelijken verwachtten hulp van de Pro League. Dat bieden we met deze handleiding, want duidelijkheid over de best practices is de enige oplossing”, aldus François.

Volgens professor filosofie en ethiek Ignaas Devisch (UGent) is onze maatschappij steeds gevoeliger aan het worden voor de problematiek van racisme en discriminatie. Devisch haalt verschillende voorbeelden van minimalisering van racisme aan uit het buitenland. Zo werden bijvoorbeeld de oerwoudgeluiden richting Romelu Lukaku door Italiaanse journalisten niet altijd serieus genomen. “Die minimalisering heb ik in ons land niet gezien. Er is een positieve evolutie aan de gang. Ik vrees dat we racisme nooit kunnen bannen uit de samenleving, maar onze gevoeligheid is er wel voor toegenomen. We staan op een momentum”, aldus de professor in de filosofie en ethiek.

Volgens Devisch bestaat er geen mirakeloplossing om discriminatie volledig te bannen uit de voetbalstadions, maar het minimum is een wisselwerking tussen beleid en gemeenschap. “Als club moet je zeer kordaat kunnen optreden. Eerst moet je aan identificatie doen en duidelijke, lineaire maatregelen treffen om duidelijk te maken dat je iets niet toelaat. Als mensen over de grens gaan, moet het duidelijk zijn wat de consequenties daarvan zijn.”

Devisch, die met Club Brugge rond ethiek werkte, raadt heel wat maatregelen aan. Die kunnen best van bij de jeugdwedstrijden doorgevoerd worden en vastgelegd worden in een ethisch code. “Je kan van ouders rolmodellen maken of ze begeleiding geven om op een correcte manier te supporteren”, aldus de professor. “Maar ook die hele sfeer rond jeugdwedstrijden moet positiever. Zo is een breed opvoedingsproject nodig om sportiviteit aan te leren aan jonge voetballers en hun ouders. Die atmosfeer kan je als club zelf creëren, bijvoorbeeld door respect te tonen aan scheidsrechters. Daarnaast moeten clubleiders ook duidelijk maken wat de procedure is bij een voorval. Als Balotelli racistisch bejegend wordt: hoe reageer je als club? Stap je gezamenlijk van het veld of niet? Het is best dat daar vooraf afspraken over gemaakt worden. Maar clubs kunnen niet alles doen. Racisme is een maatschappelijk probleem dat in het voetbal opduikt. De voetbalsport kan niet alleen verantwoordelijk gesteld worden voor wat er in de samenleving gebeurt. De vraag is niet ‘hoe verdwijnt racisme?’, maar wel ‘hoe reageren we erop zodat het geen plaats meer heeft in voetbalstadions?”.

Devisch’ collega en sportpsycholoog Filip Boen (KU Leuven) voegde nog enkele aanbeveling toe tijdens zijn seminarie. Volgens Boen ligt het wangedrag van bepaalde supporters te verklaren in hun zoektocht naar een identiteit en groepsgevoel. “Daarom is het belangrijk dat de identiteit van voetballiefhebbers benadrukt wordt in plaats van de clubliefde. Dat is een gemeenschappelijk grond die van bij de jeugd moet benadrukt worden. Je kan bijvoorbeeld een erehaag vormen voor de winnaar, elkaar groeten voor én na de match of ouders kunnen elkaar de hand geven”, zegt de professor. “Ook goed om het wij-zij-denken te doorbreken is dat supporters opnieuw door elkaar moeten plaatsnemen in het stadion. Nu versterkt de scheiding van supporters in apart vakken de identiteitskwestie.” Ten slotte oppert Boen om de negatieve spreekkoren te counteren met positieve gezangen. “Je kan met de ultra’s of supporterskernen afspreken om positieve tegengezangen te lanceren, wanneer er discriminerende uitlatingen in de tribunes weerklinken. Zo doen supporters op een positieve manier aan zelfcensuur.”

Matthias De Roover, de winnaar van Mister Gay Belgium 2019, was eveneens aan het woord. “In het voetbal is men nog altijd als de dood voor de holebigemeenschap”, vertelde hij. De 26-jarige De Roover is zelf een amateurvoetballer en getuigde dat hij lang twijfelde om zich bij zijn ploegmaats te outen. “Ik kan er ook niets aan doen dat ik op mannen val. Uiteindelijk heb ik toch de knoop doorgehakt”, getuigde de voetballer van Eksaarde. “De reacties waren vrij positief. Mijn ploegmaats moedigden me zelfs aan om mee te doen aan de Mr. Gay-verkiezingen, zodat ik mijn verhaal kon doen. Ik besefte dat ik een voorbeeld kan zijn voor veel voetballers die ermee worstelen om uit de kast te komen.”

De Roover heeft wel geruchten opgevangen over homoseksuele voetballers in het Belgisch profvoetbal. “Maar op de allereerste outing is het nog steeds wachten. Het blijft een taboe en dat toont meteen ook aan dat er nood blijft aan rolmodellen, want eigenlijk zou een coming-out een evidente zaak moeten zijn. Als Mister Gay Belgium hoop ik dat voorbeeld te kunnen geven.”

Zelf is De Roover nooit het doelwit geweest van homofobe spreekkoren. De Waaslander verwijst onder meer naar het bekende spreekkoor “alle boeren zijn homo’s”. “Zo’n dingen hebben een enorme impact op bepaalde jongens. Sommigen staan op het punt zich te outen, maar moeten bij het horen van zo’n spreekkoren opnieuw beginnen in hun outingsproces. Daarom is het belangrijk om het de confrontatie aan te gaan, met supporters, clubs en spelers, zodat ze beseffen welke impact hun woorden en daden op mensen hebben.”