Direct naar artikelinhoud
Cultuurbesparingen

Artiesten over ‘lepe truc’ Jambon: ‘We laten ons niet uit elkaar spelen’

Acteur Michael Pas leidt het protest aan het Vlaams Parlement.Beeld BELGA

De cultuursector, die gisteren massaal op straat kwam om te protesteren tegen de besparingen, staat weigerachtig tegenover het voorstel van minister Jan Jambon (N-VA) om zelf een alternatieve begroting op te maken. Ze willen vooral druk zetten op meerderheidspartijen Open Vld en CD&V. ‘Gaan zij zich als makke lammetjes voor de kar van de N-VA-ideologie laten spannen?’

Als de cultuursector “een betere opdeling kan vinden, dan ben ik bereid om daarover in debat te gaan. Ik zal daar met veel plezier en met open vizier naar kijken.” Het was het opvallendste moment in de toelichting die Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA), ook bevoegd voor Cultuur, gisteren gaf in de commissie Cultuur. Dagenlang al borrelt er verontwaardiging, boosheid en protest op uit de cultuursector, omwille van de forse besparingen die Jambon vooropstelt: dat vooral de projectsubsidies, die met 60 procent worden verminderd en van 8,5 miljoen naar nog geen 3,5 miljoen worden teruggedraaid, wekt woede op. Pas in de commissiezitting gisteren reageerde hij daarop. Met een uitgestoken hand, leek het.

Maar dat wordt niet zo ervaren door de cultuursector. Die kwam ’s ochtends in Brussel op straat om zijn ongenoegen te uiten. Enkele honderden leden van de sector verzamelden zich ’s ochtends aan het Centraal Station, een kleine delegatie van hen woonde de commissievergadering bij. Onder anderen acteurs Tom Van Dyck, Wim Opbrouck, An Miller en Kevin Janssens namen plaats achterin de zaal en hoorden dat, als de sector zelf een alternatieve besparing voorstelt, Jambon bereid is daarover na te denken.

Achteraf waren de reacties sceptisch. “Een lepe truc om ons uit elkaar te spelen”, klonk het in de gangen van het parlement. “Het is niet de bedoeling dat we onderling ruzie beginnen te maken”, reageerde An Miller. “Dat we onder elkaar gaan discussiëren over wie het met minder moet doen, en wie met meer.” Ook Tom Van Dyck is die mening toegedaan. “Jambon probeert de bal terug naar ons te spelen. ‘Verdeel en heers’. Dat is zo gemakkelijk. Onze sector is al heel versplinterd: er zijn acteurs, filmmakers, muzikanten. Wie van ons moet je opbellen om voor heel de sector te spreken?”

De oppositiepartijen spraken meteen hun steun uit. “Een ‘alternatieve begroting’ vragen aan de sector zelf, ik vind dat cynisch”, zegt commissielid Katia Segers (sp.a). “Hij weet dat dit de beste manier is om de sector uit elkaar te spelen. Want de grote instellingen (die 3 tot 6 procent van hun subsidie moeten inleveren, EWC) gaan niet méér willen besparen om de projectsubsidiepot te vrijwaren.” Tijdens de commissiezitting zelf klonk eenzelfde geluid bij Groen. “Door de sector nu zelf met voorstellen te laten komen, zet u iedereen tegen elkaar op”, zei Vlaams Parlementslid Staf Pelckmans. “U zet alle cultuurmakers in een boksring en speelt zelf voor scheidsrechter.”

Jambons woordvoerder ontkent dat de minister-president verdeeldheid wil zaaien. “Wij zijn een bondgenoot van de sector. We hebben dezelfde ambitie: de Vlaamse cultuur laten stralen. Waarom al dat negativisme? De hele sector is solidair met elkaar en er heerst een consensus dat ons plan niet de juiste manier is. Als de sector ook een consensus kan bereiken over hoe het beter kan, zal de minister daar graag naar luisteren.”

Eerste minister Jan Jambon (N-VA) tijdens de zitting van de commissie Cultuur.Beeld Eric de Mildt

‘Ongezien’

Dat er eensgezindheid onder de cultuurmakers bestaat, werd deze week overduidelijk. Na de druk bijgewoonde actievergadering in de Beursschouwburg in Brussel – meer dan tweeduizend mensen waren aanwezig – trok ook de betoging van donderdagochtend heel wat volk. “ Eindelijk komt de cultuursector op straat”, riep Michael Pas, voorzitter van de Vlaamse acteursgilde, door een megafoon. “Dit is een momentum. Er is de afgelopen dagen al meer over cultuur geschreven in de media dan heel het afgelopen jaar.”

Volgens cijfers van persagentschap Belga kwamen er in totaal ‘enkele honderden’ mensen op straat, onder wie heel wat bekende gezichten, van gevestigde waarden als Josse De Pauw, Maaike Cafmeyer en Tom Dewispelaere tot opkomende, jonge makers als Anne-Laure Vandeputte en Evgenia Brendes. Acteurs Frank Focketyn en Kris Cuppens hadden voor de gelegenheid zelfs een geel hesje aangetrokken. “Dit is nog nooit gebeurd”, stelt acteur Peter Van den Eede. “Maar we komen niet op straat tégen iemand. We komen op straat vóór de kunsten. Kunstenaars zijn geen vijanden van het volk. Kunstenaars zijn vrienden van het volk.”

Wie niet binnen kon in het parlement, bleef op straat staan om hun aanwezigheid te laten gelden. “Ongezien”, volgens Katia Segers. “Hun aanwezigheid was indrukwekkend”, zegt Stephanie D’hose (Open Vld). “Wij hoorden in de zaal de mensen buiten scanderen. De sector heeft veerkracht getoond.” Karin Brouwers (CD&V): “Dat geroep van op straat, dat dringt wel door.” Zowel Brouwers als D’hose hadden zich de afgelopen dagen, als parlementsleden van de meerderheidspartijen, kritisch uitgelaten over de geplande besparingen.

Daarom wilde de sector net op die partijen druk zetten.  “Ik vraag me af of zij zich ook als makke lammetjes achter de kar van de N-VA-ideologie te laten spannen”, vertelde Van Dyck. “Of hebben zij het lef om te veranderen in een steenezel en als coalitiepartners duidelijk te maken aan de minister dat deze besparingen niet kunnen? Ik hoop dit signaal te krijgen.”

Acteurs Maaike Cafmeyer en Wim Opbrouck.Beeld Eric de Mildt

Schade beperken

Heel luid klonk dat signaal niet. Op voorhand leken de besparingen een wig in Jambons meerderheid te drijven. De eensgezindheid die de meerderheid woensdag uitstraalde, toen Open Vld-minister Bart Somers in het parlement uithaalde naar Filip Dewinter (Vlaams Belang) in verband met de brand in een gepland asielcentrum in Bilzen, was er nauwelijks op het vlak van cultuurbeleid.

Vooral aan liberale kant klonk er kritiek. Toen de commissiezitting net was begonnen, zette partijboegbeeld en voormalig cultuurminister Patrick Dewael die dissidente stem nog wat kracht bij op Twitter: “Cultuurbeleid is meer dan het conserveren van ons roemrijk verleden”, verwees hij naar de plannen van Jambon om vooral in te zetten op cultureel erfgoed in plaats van op jonge makers. “Als we onvoldoende investeren in hedendaagse kunst verschraalt ons verleden. De creaties van nu zijn het erfgoed van morgen.”

Jambon moest zijn keuzes dus niet enkel verdedigen tegen de oppositie en tegen een boze cultuursector, maar ook tegen zijn eigen coalitiepartners. Op dat vlak heeft hij de schade alleszins kunnen beperken. Zowel D’hose als Karin Brouwers (CD&V) bedankten de minister-president voor de hand die hij uitstak. “Het is een groot gebaar om tot een oplossing te kunnen komen”, zegt D’hose. “Nu is het aan de sector om die uitgestoken hand aan te nemen, en te tonen dat ze met een stem kunnen spreken.” Brouwers: “De minister-president is de afgelopen dagen te vaak afgeschilderd als een halve cultuurbarbaar, maar dat is hij niet. Hij heeft geluisterd naar de sector.”

Toch heeft Jambon het ongenoegen niet kunnen wegnemen. Tijdens een tijdelijke schorsing van de zitting kwam het tot een korte verbale aanvaring tussen Victoria Deluxe-maker Dominique Willaert en Vlaams Belanger Filip Brusselmans. Brusselmans toonde zich tijdens de vergadering verheugd over de besparingen: “Veel van de punten die u hebt aangehaald, staan in ons partijprogramma”, feliciteerde hij Jambon. Hij omschreef de protesterende cultuurmakers als “typische cultuurbobo's, enkel geïnteresseerd in het geld van de Vlaming”. Willaert noemde het politieke schouwspel ‘slecht theater’. Het is maar de vraag of regisseur Jan Jambon met zijn uitgestoken hand voor een plottwist heeft gezorgd. De sector is van plan om het beleid te blijven aanklagen, zegt Pas. “We gaan bekijken wat haalbaar is.”