Bart De Wever from zero to hero: bekijk hier 5 topfragmenten uit "Wissel van de macht" over 20 jaar N-VA
In de vierde aflevering van de Canvas-reeks “Wissel van de macht” kijkt journalist Marc Van de Looverbosch naar de partijgeschiedenis van de N-VA. De laatste twintig jaar van de partij lezen als het verhaal van een vloedgolf: van interne aardbevingen in de Volksunie en een gezamenlijke stroming met CD&V, tot de machtige golf die de N-VA vanaf 2012 wordt onder voorzitter De Wever. Bekijk hier vijf topfragmenten uit de aflevering.
De keukentafel van Bart De Wever
Het begin van deze eeuw: niemand geeft een sikkepit om de N-VA. De partij ontstaat nadat Vlaams-nationalistische Volksunie verdeeld raakt. Een deel van de Volksunie, de zogenoemde “Toekomstgroep” onder Bert Anciaux, wil een progressieve en een economisch linkse weg inslaan. De conservatieve groep “Vlaams-nationaal” onder Geert Bourgeois wil opnieuw meer nationalistische en rechtse klemtonen leggen.
“We moesten er alles aan doen om Bert Anciaux buiten te krijgen”, kijkt N-VA-kopstuk Liesbeth Homans terug op die periode. De groep rond Anciaux gaat uiteindelijk verder als Spirit, nadat Geert Bourgeois een ledenreferendum over de situatie wint: in 2001 sticht hij de N-VA uit de assen van de Volksunie.
Bart De Wever, toen nog een jonge partijmilitant, vertelt hoe de standpunten van de partij vorm kregen aan zijn keukentafel in Berchem:
Op veel krediet van politieke analisten kan de N-VA op dat moment niet rekenen. “Een doodstrijd”, “het einde van een deel van de Vlaamse beweging”, zo herinnert De Wever zich de commentaren.
Volgens Theo Francken, nu een van de bekendste N-VA’ers, werd de partij afgedaan als een groep “scoutsjongens”. Bij de federale verkiezingen van 2003 raakt Geert Bourgeois als enige verkozen in het parlement. Pijnlijk, want Spirit wint samen met SP.A wél de verkiezingen.
Valentijn tussen N-VA en CD&V
Geïnspireerd door het voorbeeld van SP.A en Spirit, gaan de verliezers van 2003 een kartel aan, de afspraak om met één lijst naar de kiezer te trekken. Op Valentijnsdag 2004 groeit daar een bijzonder verbond uit: CD&V en N-VA kijken elkaar verliefd in de ogen en het kartel CD&V/N-VA ziet het levenslicht.
Die formule heeft duidelijk succes. Na de Vlaamse verkiezingen van 2004 belandt N-VA in de regering van Yves Leterme (CD&V). Doordat Bourgeois in de regering stapt, ligt de weg open voor Bart De Wever om partijvoorzitter te worden, een functie die hij 15 jaar later nog steeds bekleedt.
Ook toen hamerde N-VA sterk op de belangen van Vlamingen, bijvoorbeeld door aan te dringen op de splitsing van de kieskring BHV, al wordt die splitsing uiteindelijk pas doorgevoerd in 2012.
Het einddoel blijft altijd Vlaamse onafhankelijkheid, zeggen de meeste partijkopstukken. “Die gang zullen we verderzetten”, zegt ook De Wever nu nog, al is hij niet meer zeker of het ooit met onafhankelijkheid zal eindigen:
De vuist van Dedecker
Het verstandshuwelijk tussen CD&V en N-VA wordt voor het eerst echt verstoord in 2006, wanneer Jean-Marie Dedecker uit de VLD wordt gezet, en lid wordt van de N-VA. Kartelpartner CD&V gaat niet akkoord, en de kopstukken van de twee partijen maken een deal zodat N-VA meer verkiesbare plaatsen krijgt.
Dedecker beweert dat er toen ook 550.000 euro is neergeteld om hem uit de N-VA te kopen. De leden van de N-VA kiezen uiteindelijk om in het kartel met CD&V te blijven, waardoor Dedecker na amper tien dagen de partij opnieuw moet verlaten.
In “Wissel van de macht” wordt duidelijk hoe De Wever in 2006 ontsnapte aan een vuistslag van Dedecker, als ze elkaar treffen in de coulissen van de VRT. Dedecker is enorm teleurgesteld dat De Wever hem toen liet vallen.
Heeft u al eens gezien wat meneer de brulaap mag zeggen omdat hij onafhankelijk is? Wat is dat voor een flauwekul
Pas twee jaar geleden is de vete bijgelegd, en Dedecker mocht in 2019 als onafhankelijk politicus de federale N-VA-lijst duwen. Dat is niet naar de zin van voormalig parlementsvoorzitter Jan Peumans (N-VA), die Dedecker een "brulaap" en een "ijdeltuit" noemt:
De keuze voor het kartel levert N-VA in 2007 een klinkende overwinning op. De dieptes van 2003 liggen definitief achter de rug. Maar Yves Leterme, de nieuwe CD&V-premier, kan zijn belofte van een grote staatshervorming niet waarmaken. In 2008 zegt de N-VA daarom het vertrouwen in het kartel op. Bourgeois verlaat de Vlaamse regering en al zes maanden later moet N-VA alleen naar de kiezer.
Na een passage van De Wever in de quiz “De Slimste Mens ter Wereld” gidst de populaire voorzitter zijn partij naar de eerste winst op eigen benen: ruim 13 procent bij de Vlaamse verkiezingen van 2009. “Ik denk niet dat ik ooit zo gefeest heb als die avond”, zegt hij zelf. “2009 is eigenlijk de echte geboorte van de partij.” In de onderhandelingen over een Vlaamse regering vinden de socialisten en de N-VA elkaar goed, maar kopstuk Jan Peumans (N-VA) krijgt opvallend geen ministerpost.
Boerenkrijg op Antwerpen
2009 blijkt een springplank voor de vervroegde verkiezingen van 2010, waarbij N-VA bijna 28 procent haalt. “N-VA staat vanavond voor ‘nil volentibus arduum’: voor hen die willen is niets onmogelijk”, zegt De Wever op verkiezingsavond. Maar het blijkt toch onmogelijk om mee te stappen in een regering met PS-premier Di Rupo, zelfs na een wereldrecord van meer dan 500 dagen aan de onderhandelingstafel.
De Wever beseft dat de partij met zo’n scores moét kunnen besturen, en richt zijn ogen op Antwerpen, waar SP.A-burgemeester Patrick Janssens de plak zwaait. Zelf maakt De Wever daarvoor een hele transformatie door, en doorstaat een zwaar dieet. Zo wordt hij zelf het toonbeeld van de partijslogan “De kracht van verandering”.
De campagne wordt in Antwerpen zo hard gespeeld, dat De Wevers overwinning voor een “grimmige ontlading” zorgt, zegt hij zelf. “Wij zijn de grootste partij van ‘t Stad”, schreeuwt hij eerst uit tijdens zijn overwinningsspeech, waarna een delegatie van de partij richting stadhuis wandelt.
Over die "mars" werd wel eens geschreven als een soort Boerenkrijg, een volkse triomftocht na de overwinning op de Antwerpse socialisten:
Vloed
Na enige moeite kan De Wever CD&V en Open VLD overtuigen tot een coalitie in de Scheldestad. Kris Peeters (CD&V) zegt dat hij daarbij “een bijdrage heeft geleverd om De Wever burgemeester te maken”. Een diner is er wel geweest, maar De Wever weerlegt dat het om "een vriendendienst” ging.
We hebben een bijdrage geleverd om Bart De Wever burgemeester van Antwerpen te maken
De lezing van de feiten dat ik daar bediend ben door CD&V en dat het een vriendendienst was, lijkt me ver van de waarheid. Ze zijn evengoed met hun gat in de boter gevallen
Met De Wever op het Schoon Verdiep heeft de partij zijn hoogtepunt echter nog niet bereikt. Een ledencongres doet N-VA terug doet opschuiven naar rechts, en de kiezer beloont die shift met monsterscores van meer dan 30 procent. De gele vloedgolf over Vlaanderen is een feit.
In Antwerpen verslaat Liesbeth Homans zowaar de CD&V-minister-president Kris Peeters. Daardoor krijgt ze nu nog steeds geen “goeiendag”, zegt Homans:
Na de verkiezingen van 2014 blijkt dat de Antwerpse coalitie wordt verdergezet in Vlaanderen en op federaal niveau. Hoe het die regering de afgelopen vijf jaar verging, ziet u in de volgende aflevering van “Wissel van de macht”.