Wie is Qaboes bin Said al Said, de sultan die in Leuven een hotel afhuurde?

Er wordt gefluisterd dat de sultan een duizelingwekkend bedrag betaalde om in hotel The Fourth te verblijven. En dat hij elke dag vanuit het UZ Gasthuisberg verse maaltijden bestelde in het hotelrestaurant Tafelrond. Wat best zou kunnen, natuurlijk, de reputatie van ziekenhuiseten indachtig. Anderzijds was er ook een foto van een taxi die een dampende kookpot aflevert aan het hotel.

Verder wordt gezegd dat de 79-jarige man aan darmkanker lijdt, maar het ziekenhuis hield zich strikt aan het medische geheim van hun nieuwste vippatiënt.

Veertiende generatie

Wat we wel zeker weten: vorige zaterdag landde sultan Qaboes bin Said al Said en zijn gevolg met maar liefst drie vliegtuigen op Zaventem. Ze huurden alle 42 kamers van het viersterrenhotel op de Grote Markt van Leuven af, in eerste instantie om er twee maanden te verblijven. Er was ook wat commotie over een aantal wagens die Qaboes en co. doodleuk op het autovrije plein parkeerden, maar die kwestie was vlug weer uitgeklaard, na overleg met de stad en de politie. De auto’s werden elders geparkeerd, tenzij het om veiligheidsreden niet anders kon.

Bekend is ook dat het niet de eerste keer is dat Qaboes met zijn gezondheid sukkelt. En dat baart zorgen: Oman is een stabiel en geopolitiek belangrijk land, maar de kinderloze sultan heeft geen opvolgers. Wat zal er gebeuren met Oman als de grote leider niet te genezen blijkt?

Qaboes werd in 1940 geboren als de enige zoon van Sultan Said bin Taimur. Hij is de veertiende generatie van de Al Said-dynastie, die Oman al sinds 1744 bestiert. Op zijn zestiende werd Qaboes naar een privéschool in Groot-Brittannië gestuurd, later studeerde hij aan de militaire academie in Sandhurst. Hij diende zelfs even in het Britse leger, en werd gestationeerd in Duitsland. Daarna ging hij op wereldreis.

Toen hij in 1966 naar huis terugkeerde, zat het er dik tegen. Zijn zeer conservatieve vader was niet opgezet met Qaboes’ wereldlijke avonturen en plaatste zijn zoon onder huisarrest. Een vergissing, zo zou blijken. De ambitieuze Qaboes bestudeerde de geschiedenis van het land en de islam, en besloot dat zijn vader een ouderwets en zwak staatshoofd was, en dat het land onder hem steeds meer geïsoleerd raakte.

Renaissance-man

Met steun van Groot-Brittannië en het nationale leger koos Qaboes voor de vadermoord: in 1970 pleegde hij een staatsgreep. Die gebeurde zonder bloedvergieten, al schoot de oude sultan zichzelf wel per ongeluk in de voet. Hij deed noodgedwongen afstand van de troon, liet het land over aan zijn zoon en werd naar Groot-Brittannië overgevlogen, waar hij tot aan zijn dood zou verblijven in – jawel – een luxehotel.

Qaboes was toen 29, en klaar om een frisse wind door de Golfstaat te jagen. Dat was nodig ook. Oman had in die tijd geen enkele secundaire school, slechts één ziekenhuis en nauwelijks tien kilometer aan geasfalteerde wegen. De economie overleefde amper op visvangst en landbouw.

De nieuwe sultan liet scholen en ziekenhuizen bouwen, legde een telecommunicatie- en elektriciteitsnetwerk aan en voorzag in honderden kilometers aan nieuwe wegen. Hij bouwde (lucht)havens uit en boorde de oliebronnen aan. Door die boost van investeringen openden in Oman stilaan banken, hotels en andere privébedrijven, net als universiteiten. Overigens: toerisme is tegenwoordig een van de belangrijkste economische pijlers van Oman.

Qaboes vroeg ook lidkaarten aan van de Verenigde Naties en de Arabische Liga. Slavernij werd eindelijk afgeschaft en er kwamen sociale voorzieningen. De ‘renaissance-man van Oman’, zo werd de sultan vaak genoemd.

Ezels als uithangbord 

De bevolking van Oman geniet voorrechten die in sommige Golfstaten nagenoeg ondenkbaar zijn. Zo is er vrijheid van religie en vind je in Oman ook kerken – al is de overgrote meerderheid van de bevolking islamitisch. Er is geen grondwet, wel een zogeheten ‘basiswet’. Er bestaan twee adviesraden, waarvan één verkozen wordt. Ook vrouwen mogen dan gaan stemmen.

Toch is vrijheid een relatief begrip in het rijk van Qaboes, die het langst regerende staatshoofd in het Midden-Oosten is, en na de Britse Elizabeth en Hassanal Bolkiah uit Brunei de langst regerende ter wereld. De laatste verkiezing in Oman dateert van 2011, en politieke partijen zijn onbestaand. 

De sultan is en blijft een alleenheerser, en in de praktijk is van een scheiding der machten in het land geen sprake. Qaboes is ook hoofd van het leger, minister van Defensie en Buitenlandse Zaken en voorzitter van de centrale bank. Hij vaardigt de wetten uit, stelt rechters aan en kan straffen opleggen en opheffen.

“Er heerst een zekere vrijheid, maar net als in de meeste landen in die regio is kritiek op de sultan heel delicaat”, vertelt Yasmine AlFawaz, een consultant voor bedrijven die geïnteresseerd zijn in de regio. Human Rights Watch beoordeelt het land als ‘niet vrij’. Kritiek op de sultan is bij wet verboden, foltering is de beproefde reactie daarop. De media worden aan banden gelegd en wie een ngo wil oprichten, moet daarvoor een overheidslicentie aanvragen.

Geïnspireerd door de Arabische Lente werd ook in Oman hier en daar geprotesteerd tegen corruptie en voor meer werkgelegenheid voor jongeren. Of de bevolking hem werkelijk weg wilde, was door het gebrek aan vrije berichtgeving nooit duidelijk. De sultan kondigde een paar (sociale) maatregelen aan, maar fundamentele hervormingen bleven uit.

De Omani hanteren trouwens een nogal onconventionele manier om toch hun gal te spuwen: ze beschilderen ezels met slogans. “Enkel in Oman wordt de ezel gebruikt als een mobiel uithangbord om sentimenten tegen het regime uit te drukken”, schreef de Amerikaanse antropoloog Dale Eickelman daar ooit over. “Er is namelijk geen enkele manier waarop de politie haar waardigheid kan behouden terwijl ze een ezel in beslag neemt.”

Allemansvriend

Een despoot dus, maar wel een stijlvolle despoot, zoals The Guardian hem ooit omschreef. De man blijkt immers een groot cultuurliefhebber. Hij bespeelt het orgel en de luit, waagt zich al eens aan een eigen compositie en heeft zijn eigen symfonisch orkest.

Internationaal is Qaboes ook een allemansvriend. Hij onderhoudt nog steeds een nauwe band met Groot-Brittannië – amper twee weken geleden was prins William nog bij hem op bezoek. Ook met België zijn de relaties hecht, weet AlFawaz: “Het Consortium Antwerp Port beheert samen met de overheid van Oman de haven van Duqm.”

De sultan geniet de reputatie het meest wereldse en bedachtzame staatshoofd uit de regio te zijn. Noem Oman gerust het Zwitserland van de regio. “Het land onderhoudt een goede verstandhouding met aartsvijanden Saudi-Arabië en Iran”, vertelt AlFawaz. “Zelfs met Israël zijn de relaties goed, toch zeer uitzonderlijk in die regio.”

Achter de schermen neemt Qaboes bij conflicten de rol van bemiddelaar op. Volgens WikiLeaks was het Oman dat in 2007 enkele Britse zeilers, gevangengenomen door Iran, vrij kreeg. Tegelijk staat het door zijn ligging geopolitiek sterk: Oman beheert, samen met Iran, de belangrijke Straat van Hormuz, die de olierijke Perzische Golf verbindt met de Arabische Zee.

Maar nu de sultan ernstig ziek is, staan de zenuwen in Oman en omstreken dus strak gespannen. Geheel tegen de conventies in is Qaboes immers gescheiden én kinderloos. Broers heeft hij evenmin.

De vraag is dus: wat gebeurt er met Oman wanneer de sultan overlijdt? Officieel is het aan een koninklijke raad om een van de neven van Qaboes te kiezen. Er wordt gesuggereerd dat de sultan stiekem zelf iemand heeft aangeduid via geheime documenten.

Maar als hij die kwestie al heeft geregeld, dan blijft de zieke Qaboes daar alleszins zeer vaag over.