Vlaamse topwetenschappers blikken vooruit naar 2030: Hoe zullen we kunnen overleven op Mars?

VRT NWS laat in deze reeks 7 Vlaamse topwetenschappers in de toekomst kijken. Aan welk baanbrekend onderzoek werken ze en hoe zullen zij ons leven de komende tien jaar veranderen? Volg het hier, een hele week lang.

De ogen van microbioloog Natalie Leys beginnen te fonkelen als ze ons een metalen voorwerp ter grootte van een schoendoos overhandigt. "Dit doosje werd twee jaar geleden met een raket richting het internationaal ruimtestation ISS gelanceerd, waar het zes maanden gebleven is", vertelt ze enthousiast. "In het doosje zaten bacteriën waarvan we willen weten of ze mensen in leven kunnen houden op andere planeten.

Het is meteen de eerste keer dat wij iets aanraken dat in een baan om de aarde is geweest. En even voor alle duidelijkheid: u bent niet in een sciencefictionverhaal terechtgekomen. Wetenschappers wereldwijd onderzoeken momenteel wel degelijk hoe ze mensen kunnen laten overleven op de maan of op Mars.

"Op dit moment gaan we eigenlijk kamperen in de ruimte: astronauten nemen alles mee wat ze nodig hebben en extra materiaal wordt om de zoveel tijd met een nieuwe raket naar het ISS gevoerd. Maar als we ooit richting de maan of Mars gaan, zou dat veel te omslachtig en te duur zijn. En dus moeten we op zoek naar manieren waardoor we onszelf ter plekke van het nodige zuurstof, water en voedsel kunnen voorzien. Daarvoor moeten we uitzoeken wat het hoogst nodige is dat we van onze aarde moeten meenemen."

Microbioloog Natalie Leys legt in deze video uit welke vragen moeten worden beantwoord om te kunnen overleven op Mars:
(lees verder onder de video)

Momenteel wordt voor een antwoord op die vraag vooral in de richting van bacteriën gekeken. "Bacteriën kunnen heel veel voor ons doen. Ze kunnen bijvoorbeeld het giftige CO2 dat wij uitademen, omzetten in voedingsstoffen. Maar ze kunnen ook zuurstof produceren of het ureum uit onze urine omvormen tot nitraten, zodat we er planten mee kunnen bemesten", zegt Natalie Leys. "We bouwen dus eigenlijk een circulair systeem waarin de afvalstoffen van de bemanning of de uiteindelijke Marsbewoners zo veel mogelijk hergebruikt worden."

Dat onderzoek van Leys en haar team maakt deel uit van het ambitieuze MELiSSA-project, waar de Europese Ruimtevaartorganisatie ESA al bijna 30 jaar mee bezig is. "Binnen het SCK-CEN bestuderen wij vooral wat de invloed is van straling op de bacteriën die we willen meenemen in de ruimte. Op aarde zijn we grotendeels beschermd tegen schadelijke straling dankzij onze atmosfeer en ons magnetisch veld. Maar op de maan zijn die beschermlagen er niet en ligt de stralingsdosis zo’n 500 keer hoger. Op Mars is dat zelfs 1.000 keer hoger."

"Ik vind het waanzinnig fascinerend om biologische systemen die miljoenen jaren onder aardse omstandigheden geëvolueerd zijn te transporteren naar totaal andere plaatsen in het universum."

Omdat Leys zo gepassioneerd en vol vuur vertelt, durven we het bijna niet te vragen. Maar is leven in de ruimte niet héél ver van ons bed? "Helemaal niet. Tegen 2030 is het de bedoeling dat we een bemand onderzoeksstation op de maan hebben. In eerste instantie om wetenschappelijk onderzoek te doen, zoals op Antarctica. Daaruit willen we onder andere leren hoe we op termijn mensen naar Mars kunnen sturen. Maar ik zie ons later ook gewoon leven of op reis gaan naar de maan."

Teslabaas Elon Musk, die ook een eigen ruimtevaartbedrijf heeft, wil al tegen 2030 de eerste mensen naar Mars sturen. Die timing vindt Leys misschien toch iets te optimistisch. "Maar wie weet... De drive en de goesting zijn internationaal duidelijk aanwezig om dit te doen slagen. Mensen zijn nu eenmaal ontdekkingsreizigers, en in tien jaar kan er veel gebeuren. Het is opvallend hoe goed de internationale samenwerking op dit vlak loopt, ondanks de politieke verschillen tussen een aantal grootmachten."

Maar zelfs als het nooit tot een bemande missie naar Mars zou komen, dan is dit onderzoek absoluut niet verloren. De nieuwe kennis is volgens Leys minstens even belangrijk voor ons leven hier op aarde. "We moeten veel meer hergebruiken en recycleren. Er zijn limieten aan onze aarde, die we nu helemaal aan het uitputten zijn. Het circulair denken binnen ons ruimtevaartonderzoek, waarin we afvalstoffen zien als het startpunt voor iets anders, moet ook hier op aarde veel meer ingang vinden."

En misschien kunnen ook kankerpatiënten van het onderzoek profiteren. "Momenteel bekijken we in een ander project hoe we de astronauten zelf zo goed mogelijk kunnen beschermen tegen schadelijke stralen tijdens hun ruimtemissies. Eén van de pistes die we onderzoeken is een voedingssupplement dat het afweersysteem een boost kan geven, zodat de impact van de straling minder groot is. Als dat werkt, kunnen we die supplementen misschien ook wel aan kankerpatiënten geven vlak voor ze bestraling krijgen."

Ten slotte speuren de ruimtevaartonderzoekers voor de missies vooral naar bacteriën, algen of planten die niet afhankelijk zijn van een bepaald klimaat of van een bepaalde bodemsamenstelling. Want die zijn in de ruimte compleet anders. "Die kennis kunnen we dan weer inzetten in extreem droge of onvruchtbare gebieden op aarde. Als we voedsel, water en zuurstof kunnen produceren op Mars, kunnen we dat ook op de moeilijkste plekken op onze eigen planeet."

Morgen hebben we het met bio-ingenieur Liesbet Geris over het printen van levende implantaten en organen. Zal er in 2030 een kloppend hart uit onze printer rollen?