Communicatie-expert over uitschuiver Jan Jambon: ‘Blijf dichter bij de feiten, daar is genoeg discussie over mogelijk’

In een portret van de Vlaamse regeringsleider tekende de krant De Tijd afgelopen weekend een uitspraak op die Jambon minstens tweemaal deed, en die achteraf nergens op gebaseerd bleek. Hij had het over asielzoekers die, na een lange asielprocedure, retroactief zoveel kindergeld kregen dat ze er een huis van konden kopen. Onmogelijk, oordelen experts.

Van Aelst: “Je kan deze hele discussie op twee manieren bekijken. Voor sommigen zal dit een bewijs zijn dat politici in Vlaanderen ook meer en meer een loopje nemen met de waarheid. Anderzijds stel je vast dat een uitspraak van een politicus die feitelijk niet klopt nog altijd wordt betwist: er wordt over getweet, er worden kranten mee volgeschreven. Dat wil zeggen dat het er nog toe doet of iemand de waarheid spreekt. De discussie wordt nog steeds gevoerd. Mensen rondom Jambon voelden zich ook verplicht om de uitspraak te kaderen.”

Het was niet zomaar een verhaal dat Jan Jambon toevallig uit zijn mouw schudde. Op Facebook schreef hij zelf dat het ‘bij herhaling ter sprake kwam aan de onderhandelingstafel bij de vorming van onze Vlaamse regering’. Het is dus een verhaal waarop beleid gebaseerd werd – ook al weten we niet of het klopt.

“Het is vooral een beetje ongelukkig dat de uitspraken op twee totaal verschillende manieren verdedigd werden. Er is de strekking-Theo Francken, die zegt: als je begint te rekenen, zou die situatie in extreme omstandigheden weleens kunnen ontstaan. Volgens het kabinet-Jambon en bijvoorbeeld ook Vlaams Parlementslid Wilfried Vandaele (N-VA) was het een uitspraak ‘bij wijze van spreken’. Je moet dus niet letterlijk nemen wat Jambon zei: het was een manier om aan te tonen dat het om grote bedragen ging.”

“De vraag is dan of politici op die manier kunnen communiceren. We zitten natuurlijk in een tijdperk dat elke uitspraak, ook in besloten kring, snel publiek gemaakt kan worden. Als minister-president moet je daar rekening mee houden. Je woorden doen ertoe. Uitspraken gaan een eigen leven leiden, gaan rond op sociale media, en dan hoor je morgen op café: asielzoekers kunnen met dat geld écht een huis kopen. Dat is het gevaar als iemand met de status van Jan Jambon zo’n uitspraak doet.”

Wat onthouden mensen na deze discussie? Dat Jambon een uitspraak heeft gedaan die niet klopt, of dat asielzoekers retroactief kindergeld krijgen?

(lacht) “Dat is een goeie vraag, een die ik graag zou onderzoeken. Veel hangt af van met welke bril je in het debat stapt. Als je er al van overtuigd bent dat asielzoekers veel te veel krijgen in ons land, dan doet het er niet veel toe of ze daar al dan niet een huis van kunnen kopen. Dan zal je onthouden dat ze te veel krijgen, punt uit.”

“Open Vld-voorzitster Gwendolyn Rutten benadrukte in haar reactie dat de maatregel van het retroactief kindergeld ondertussen al is afgeschaft. Er was onder de Vlaamse coalitiepartners consensus dat die maatregel te genereus was. Het lijkt me legitiem om dan de beslissing te verdedigen om dat af te voeren.”

Ook de woordvoerder van Jambon hamerde daarop: deze regering maakt komaf met die maatregel. Die was nota bene ingevoerd door de vorige regering, met dezelfde coalitiepartners, en ook geleid door N-VA.

“Klopt. Als je het helder uitlegt, wordt snel duidelijk dat niemand die gevolgen voor ogen had toen de maatregel werd ingevoerd. Het was goed bedoeld, maar het resultaat liet te wensen over – dus wordt het weer afgevoerd. Prima, zou ik zeggen! Vervolgens gaat Jambon voor eigen achterban spreken, en wil hij zich wat op de borst kloppen voor zijn beleid. Maar je hebt daar helemaal niet de uitspraak voor nodig die Jambon deed. In dat opzicht is het een beetje jammer. Zeker een minister-president moet daar zijn waarde niet uit halen. Blijf dichter bij de feiten, daar is genoeg discussie over mogelijk.”

Vreest u dat de feiten er steeds minder toe gaan doen? Zeker op sociale media lijken veel mensen meer begaan met het eigen grote gelijk dan met de werkelijkheid.

“Ik ben daar bezorgd over, maar wel nog steeds hoopvol. Als je de commotie van de voorbije dagen ziet, verwacht ik niet dat Jambon dit zal herhalen. Het zou een heel ander verhaal zijn mocht Jambon zeggen: ik heb dat gezegd, het is nog waar ook, en jullie liegen. Dat neemt niet weg dat die uitspraken wel een probleem zijn.”

“Recent was er discussie over een uitspraak van Francken, dat 80 tot 90 procent van de asielzoekers alleenstaande mannen waren. Francken gaf achteraf toe dat dat fout was. Dat is een groot verschil met bijvoorbeeld Donald Trump: die zou dat niet gedaan hebben.”