Methaan, de onzichtbare bedreiging van ons klimaat
Even terug naar wat we gisteren schreven: aardgas (CNG) is best een klimaatvriendelijke brandstof als je ermee rijdt, maar het probleem zit bij de ontginning: aardgas bestaat voor het grootste deel uit het broeikasgas methaan en bij het ontginnen van aardgas lekt steeds een deeltje onzichtbaar weg. Maar wat is methaan precies? Hoe belangrijk is het als broeikasgas, vergeleken met CO₂? En wat met veeteelt en methaan? Maak kennis met de verborgen bedreiging van het klimaat.
Methaan (CH₄) is een kleurloos en reukloos gas. Het komt op natuurlijke wijze vrij bij vergisting van rottend organisch materiaal, onder meer in moerassen. Maar het zijn vooral menselijke activiteiten die zorgen voor heel wat methaanuitstoot. 60 procent van de totale methaanuitstoot is te wijten aan mensen.
De energiesector is samen met de veeteelt de grootste bron van methaan. Zo lekt er bij de ontginning van steenkool, aardolie en aardgas wel eens methaan weg. Vooral de exploitatie van aardgas vormt een probleem: aardgas bestaat voor 80 tot 90 procent uit methaan.
Methaan: tot 80 keer erger dan CO₂
Probleem: methaan is een zeer krachtig broeikasgas. Omgerekend 80 keer krachtiger dan CO₂. Maar methaan ontbindt veel sneller dan CO₂. Terwijl CO₂ makkelijk meer dan 100 jaar in de atmosfeer kan blijven hangen, is methaan na 10 tot 20 jaar verdwenen. De directe impact is enorm, maar ook over een periode van 100 jaar is methaan nog ongeveer 28 keer krachtiger dan CO₂. Methaan is na CO₂ dan ook het belangrijkste broeikasgas. Volgens het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) zou CO₂ voor 55% van de opwarming van onze aarde verantwoordelijk zijn. Methaan is een stevige tweede met 32%.
CO₂ tekent voor 55% van de klimaatopwarming, methaan is een stevige tweede met 32%
En daar heeft de energiesector en vooral olie- en gasontginning dus een belangrijke rol in. Volgens het Internationaal Energie Agentschap (IEA) kwam in 2017 bij de ontginning van aardolie en –gas wereldwijd 79 miljoen ton methaan vrij. Omdat methaan dus 28 keer krachtiger is dan CO₂ komt dat neer op 2,2 miljard ton CO₂. Ter vergelijking: ons land stootte in 2017 114 miljoen ton CO₂ uit, dat is bijna 20 keer minder.
Lekkend methaan ernstig onderschat
Maar dat zijn maar schattingen, geeft het IEA onmiddellijk toe. Want er is veel onduidelijkheid over hoeveel methaan er nu precies in de lucht gaat bij het aanboren van oliebronnen of gasbellen. De schattingen zijn vermoedelijk onderschattingen. Zo wees recent Amerikaans onderzoek uit dat bij de ontginning van gas in de VS er maar liefst 63% meer methaan ontsnapt dan de Amerikaanse overheid tot dan toe had aangenomen. Vele lekken worden gewoon niet opgemerkt omdat het methaan effectief totaal onzichtbaar en reukloos is.
Onderzoeksjournalisten van de New York Times konden met een speciale camera het ontsnappende methaan toch vastleggen. Dat leverde hallucinante beelden op, van lekken uit gasfabrieken, of een arbeider op een gasveld die nietsvermoedend midden in wolken ontsnappend methaan wandelde. Blijkbaar lekt het kleurloze en reukloze methaan op nogal wat plaatsen waar niemand dat verwacht.
ESA-satelliet ontdekt reusachtige methaanlekken
Nog verontrustender waren de bevindingen van de Europese Sentinel 5P-satelliet. Die werd in oktober 2017 gelanceerd en was uitgerust met het zogenoemde Tropomi-meetinstrument. Tropomi is een Nederlandse ontwikkeling en kan onder meer methaanconcentraties in kaart brengen. De satelliet was amper een paar maanden rondjes aan het draaien toen hij op een groot gaslek stootte dat veroorzaakt was door een ontploffing van een schaliegasinstallatie in Ohio, in de VS. Die zogenoemde "mega-emitter" pompte in amper 20 dagen tijd maar liefst 60.000 ton methaan de lucht in. Dat is 40% van de totale jaarlijkse methaanuitstoot in ons land. In 20 dagen tijd dus.
Even later was het alweer prijs: Tropomi ontdekte een groot lek in Turkmenistan. Uit een drietal opgegeven gasvelden was zowat 150.000 ton methaan ontsnapt, dat is ongeveer wat ons land jaarlijks uitstoot.
Ook lekken in Europa
De Amerikanen zijn zich meer en meer bewust aan het worden van de problemen. In Europa is dat blijkbaar minder het geval. Toch zouden we volgens de Amerikanen ons beter ook wat meer zorgen maken. Een wetenschapper van de Princeton University ging de methaanuitstoot meten van een aantal Britse boorplatforms op de Noordzee. Die bleken geen 0,13% van hun productie te verliezen, maar 0,32%. Dat is ruim anderhalve keer meer dan de exploitanten rapporteerden aan de Britse overheid.
De Britse boorplatforms zouden bijna anderhalve keer meer methaan verliezen dan ze rapporteren aan de overheid
De Amerikanen waarschuwen ook: Europa zou best eens in kaart brengen hoeveel methaan er lekt van het Russische, het Qatarese en het Algerijnse aardgas dat het zo rijkelijk importeert.
Het wordt hoe langer hoe duidelijker dat methaanlekken strikter moeten worden opgevolgd: daar wordt iedereen beter van. Het klimaat, de exploitanten van het aardgas zelf (lekkend gas betekent financieel verlies) en de auto's op CNG: hoe minder lekken, hoe groter hun kansen voor een bijdrage aan de strijd tegen de opwarming van onze planeet.
Of misschien moeten CNG-auto's zo snel mogelijk overschakelen op 100% biomethaan, methaan dat niet uit de aardbodem komt, maar uit groene vergistingsinstallaties. De mogelijkheden zijn er, maar de uitrol laat op zich wachten: voorlopig is er in ons land één tankstation dat volledig draait op biomethaan. De biomethaan wordt met tankwagens aangevoerd vanuit Nederland. Nochtans zou je het biomethaan ook perfect via het Belgische aardgasnetwerk kunnen transporteren. Maar dat lijkt nog verre toekomstmuziek: aan het Belgische aardgasnetwerk is amper één biomethaaninstallatie gekoppeld: die van het IOK in Geel. Die proefinstallatie injecteert sinds eind 2018 jaarlijks 500.000 m³ biomethaan in het gasnet. Dat is nog geen 0,003% van het totale Belgische gasverbruik.