Het paleis staat voor een fundamentele keuze

“Ik heb zonet aan de koning mijn eindverslag van mijn opdracht overgemaakt”, liet Geens vrijdagavond weten op een inderhaast samengeroepen persmoment in de Wetstraat. “Ik heb hem daarop gevraagd om van die opdracht ontheven te worden. Hij heeft die vraag aanvaard.” Geens werd eind januari uitgestuurd om een paars-gele regering vorm te geven, maar hij zag zijn missie doorkruist door “duidelijke mededelingen” van de PS dat de socialisten niet aan de tafel wilden met N-VA.

Een opvolger voor Geens is er nog niet. De koning zal maandag consultaties opstarten om die te vinden. De verschillende partijvoorzitters worden op het paleis verwacht. Wellicht pas dinsdag of woensdag wordt dan iemand anders aangeduid. Het is onduidelijk wie dit kan worden en wat zijn opdracht zal zijn. De voorbije maanden heeft de koning steeds vastgehouden aan paars-geel, een samenwerking tussen PS en N-VA, de twee grootste partijen in beide landsdelen. Blijft hij hierbij?

Magnette

Het ontslag van Geens komt er immers na een groot ‘valentijnsoffensief’ van Paul Magnette. De PS-voorzitter verklaarde paars-geel vrijdagochtend dood in een hele reeks kranten-, radio- en tv-optredens. Na “duizenden uren vergaderen zonder vooruitgang” is de socialist het naar eigen zeggen beu om te onderhandelen met N-VA. “We hebben niets gemeen met de N-VA en zullen ook geen gedwongen huwelijk aangaan. Hoeveel keer moeten we dit nog herhalen”, benadrukte Magnette.

Volgens Magnette zijn er alternatieven om een andere meerderheid te bouwen: zonder N-VA of zonder PS. Al weet Magnette donders goed dat er zonder PS eigenlijk geen werkbare coalitie gevormd kan worden. Zonder de Vlaams-nationalisten lijkt dat wel mogelijk. De zogenaamde Vivaldi-coalitie met socialisten, liberalen, groenen en christendemocraten beschikt over een ruime meerderheid in het federaal parlement. De PS probeert de formatie al maandenlang die kant uit te duwen.

N-VA-voorzitter Bart De Wever reageert – uiteraard – afkeurend. In een communiqué heeft hij het over een “dictaat van de PS”. Volgens De Wever meent “de derde partij van het land iedereen de wet te kunnen spellen en de onderhandelingen in de media te kunnen voeren. De PS wil zelfs verkiezingen uitlokken, enkel en alleen in de hoop om de N-VA te verzwakken en zichzelf te versterken.” In zijn interviews vertelde Magnette dat hij niet bang is voor een vervroegde stembusgang.

Verdeeld

Met zijn valentijnsoffensief probeert Magnette het paleis en vooral CD&V onder druk te zetten. Het signaal dat hij naar CD&V stuurt: ofwel gaan de christendemocraten straks mee in de Vivaldi-coalitie – de partij kan dan de premier leveren – ofwel dreigen  verkiezingen. Voor CD&V is dit een verscheurende keuze. De nieuwe voorzitter, Joachim Coens, heeft al meermaals gepast voor Vivaldi. Zijn grootste probleem met de formule is dat ze geen Vlaamse meerderheid heeft. Daarvoor is N-VA nodig.

Op het PS-hoofdkwartier is men er echter van overtuigd dat, als puntje bij paaltje komt, CD&V toch een bocht zal maken naar Vivaldi. CD&V heeft haar historische nederlaag op 26 mei 2019 nog lang niet verteerd. Bij nieuwe verkiezingen dreigt de partij verder te verschrompelen, tot een onbeduidend niveau. Coens heeft nog niet de tijd gekregen om de boel weer op orde te zetten. Door in een Vivaldi-coalitie te stappen zou hij vier jaar hebben om de partij opnieuw weerbaar te maken.

CD&V beweegt voorlopig niet. Vrijdagmiddag reageerde Coens, na een vergadering met zijn topministers, dat de demarche van Magnette geen indruk op hem maakt. “Ondanks dat het vandaag Valentijn is, gaat het niet over liefde in de politiek”, tweette hij. “Mensen verwachten oplossingen van de politiek.” Coens vindt nieuwe verkiezingen niet aan de orde. Voor vicepremier Pieter De Crem moet er desnoods maar een exotische piste, zoals paars-groen met cdH en Défi maar zonder CD&V, worden verkend de komende weken. Over Vivaldi is hij duidelijk: “Daar is geen partituur voor. Het klinkt bij voorbaat vals.”

Nochtans zeggen meerdere partijbronnen dat de federale fractie, aangevoerd door ACW’er Servais Verherstraeten, zich niet verzetten tegen Vivaldi. Het is de inhoud die voor hen primeert, niet de partijen die deel uitmaken van de coalitie. Ook gewezen opdrachthouder Geens zou eerder op deze lijn zitten. De Vlaamse CD&V-fractie is dan weer mordicus tegen. De Vlaamse Parlementsleden zitten de komende vijf jaar vastgeklonken aan N-VA. Zij willen hun coalitiepartner trouw blijven. Belangrijk detail: hun zetel staat ook niet op het spel bij nieuwe verkiezingen, in tegenstelling tot hun collega’s op het federale niveau.

Eendracht

MR, sp.a en Groen manen aan tot rust. “Wie nu geen oplossingen durft te vinden, zal dat na nieuwe verkiezingen nog minder doen”, benadrukt sp.a-voorzitter Conner Rousseau. Een waarschuwing voor zijn ‘mateke’ Magnette. “De Belgen hebben gestemd, de bevolking wil een regering, het land heeft nood aan stabiliteit”, oordeelt de nieuwe MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez. Hij zoekt meteen de zwakke plek van de PS op. Wie niet capabel is om akkoorden te sluiten, werkt niet in het belang van België, zegt Bouchez. Een teer punt ten zuiden van de taalgrens, waar eendracht nog altijd macht maakt.

Magnette vindt dat hij in zijn recht is: zijn partij kan niet verplicht worden om mee te stappen in paars-geel als daar te weinig sociale maatregelen tegenover staan. Hij heeft het onder meer over hogere minimumpensioenen en -uitkeringen. “We gaan geen regering steunen die de besparingspolitiek van Michel I voortzet”, aldus Magnette. Volgens de PS-voorzitter wil N-VA bovendien een deel van de sociale zekerheid splitsen. De Wever heeft het in zijn communiqué zelf over “een duidelijke evolutie naar Vlaamse en Waalse autonomie”. Wat zeker is: voor N-VA kan een regeringsdeelname niet zonder communautair luik.

“Ik heb het gevoel dat er een definitief veto werd uitgesproken van de PS tegen N-VA”, zei Geens. “Ik heb heel veel goede wil ervaren bij beide voorzitters, maar de koord is aan een kant gebroken.”

De bal ligt nu in het kamp van de koning. Volgende week wordt duidelijk welke richting hij die uittrapt.