24 vragen over corona beantwoord: lopen zwangere vrouwen meer risico? En wat na de krokusvakantie?

In een eerder artikel hebben we de belangrijkste vragen over het coronavirus al beantwoord: wie loopt het meest risico? Hoe bescherm je je? Wanneer verdwijnt het virus? De antwoorden op deze en andere vragen vind je hier.

Viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven): “Vooreerst omdat het coronavirus nieuw is. Elk jaar maakt de griep wereldwijd tussen de 250.000 en 500.000 dodelijke slachtoffers, het coronavirus heeft tot nog toe minder dan 3.000 doden gemaakt. Bovendien heeft niemand - uitgezonderd zij die nu van het virus genezen zijn - antistoffen aangemaakt. Die hebben we wel voor griep. Dat zorgt ervoor dat niet de hele bevolking vatbaar is voor griep, maar wel voor het coronavirus. Komt daarbij dat we er rekening mee moeten houden dat corona makkelijker overdraagbaar is dan griep en vermoedelijk ook dodelijker.” Er zijn meer mensen die griep krijgen dan mensen die corona krijgen, maar het ziet ernaar uit dat een groter percentage coronabesmettingen fataal afloopt.

Van Ranst: “Een epidemie woedt lokaal, een pandemie in verschillende landen op verschillende continenten. Bij een pandemie kan iedereen - een hele bevolking - het virus krijgen. Volgens de criteria van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zitten we met een pandemie. Punt. Toch is de organisatie voorzichtig met die kwalificatie, omdat er landen zijn die een draaiboek in gang trekken van zodra de WHO van een pandemie spreekt. Die landen voeren dan volgens het boekje allerhande maatregelen in, terwijl het beter is te kijken wat er op het terrein gebeurt en navenant op te treden. Zo gaan minder middelen en tijd verloren.”

Van Ranst: “Op grond van wat we nu weten, hoeven zwangere vrouwen zich geen zorgen te maken over het nieuwe virus. Er zijn nog niet veel zwangere vrouwen die het nieuwe coronavirus Covid-19 hebben opgelopen, en zij die het wél kregen, zijn er niet erg ziek van geworden. Eerdere varianten van het coronavirus, die enkel een verkoudheid opleveren, vormden alvast geen probleem voor zwangere vrouwen en hun baby. Wel raad ik zwangere vrouwen aan de algemene richtlijnen te volgen: uit de buurt blijven van mensen die hoesten of niezen en wat vaker de handen wassen. We weten dat griep voor een zwangere vrouw gevaarlijk is en dat ze er goed aan doet zich te laten vaccineren. Maar voor het coronavirus hebben we nog geen vaccin.”

Van Ranst: “Corona is geen vogelvirus, in tegenstelling tot influenza. Of huisdieren het virus kunnen overdragen, is nog niet getest, maar we verwachten van niet. Destijds waren er katten met het SARS-virus, maar voor corona is dat onwaarschijnlijk.”

Van Ranst: “Die renners worden zeer goed opgevolgd. De kans is dus klein dat er één tussen zit met het virus. En die drinkbussen? Ach, als de mensen die ze opvangen daar blij van worden, zie ik er geen kwaad in. Je moet het virus in de longen krijgen om besmet te raken, en dat zie ik met zo’n eventueel besmette drinkbus niet gebeuren. Evenementen waar een professionele organisatie achter zit, zullen heel waarschijnlijk plaatsvinden. Evenementen die door amateurs op poten worden gezet, zullen afgelast worden omdat de organisatoren een financiële kater vrezen. Bij een ongelooflijke uitbraak van het virus in Milaan, zie ik Milaan-San Remo wel afgelast worden. Over het algemeen geldt dat er minder gevaren zijn bij evenementen in de open lucht dan bij evenementen waarvoor massa’s mensen in zalen bijeenkomen.”

Van Ranst: “Mensen die in contact zijn gekomen met een besmet persoon, de zogenaamde contactpersoon, zullen in quarantaine moeten gaan. Maar dat hoeft niet noodzakelijk op de werkplek te gebeuren. Dat kan ook thuis. De referentieziekenhuizen in ons land zijn er enkel voor besmette en zieke mensen.” De besmette persoon zal nog door de bevoegde diensten ondervraagd worden om uit te maken met wie hij sinds zijn besmetting in contact is geweest. Die contactpersonen zullen dan op hun beurt in quarantaine geplaatst worden.

De situatie is anders voor wie echt ziek werd en voor wie enkel uit voorzorg - wegens contact met een besmet persoon - in quarantaine wordt geplaatst. Nele Mertens (Acerta): “De werknemer kan een doktersattest aan de werkgever bezorgen, die dan het loon voor die ziektedagen volledig uitbetaalt wegens het gewaarborgd maandloon. Hierbij moet ik opmerken dat zo’n doktersattest weliswaar de meest gangbare manier van aangifte zal zijn, maar strikt genomen is wie in quarantaine belandt niet noodzakelijk ziek en zonder ziekte kan de dokter voor die persoon ook geen ziekte-attest afleveren.”

“Op 7 februari heeft de minister van Werk wel afgekondigd dat tijdelijke werkloosheid wegens het coronavirus kan worden aangevraagd”, vervolgt Mertens. “Daarop heeft de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RvA), die uitbetaalt, de instructie gegeven dat de werkgever tijdelijke werkloosheid kan inroepen en de werknemer dan 65% van zijn loon via de RvA krijgt uitbetaald. Natuurlijk kan de werknemer ook zijn vakantiedagen opgebruiken.”

Het coronavirus houdt, net als het griepvirus, niet van warmte. Dat doet wetenschappers hopen dat de verspreiding ervan tegen de zomer zal afnemen. Van Ranst: “Hier moet ik wel een kanttekening maken. In een hotelkamer of een kantoorgebouw met airco ligt de temperatuur lager, dus daar kan het virus overleven. Hier zien we in de warme zomermaanden gewone coronavirussen, die jaarlijks circuleren en voor verkoudheden zorgen, niet opduiken. Het lijkt dus een warmtegevoelig virus. In Singapore is het momenteel warmer dan 27 graden en hebben we toch besmettingen. Maar vergeet niet dat het virus bij mensen zit, en dat die 90% van de tijd in ruimtes zitten waar de airco de temperatuur onder de 27 graden houdt.”

Van Ranst: “Het virus kan, weliswaar in labo-omstandigheden, enkele dagen overleven op levenloze materie zoals de verpakking van producten. Maar een pakje uit China is 36 dagen onderweg. Wat als je je favoriete olijfolie in Italië hebt besteld? Dan zou een besmet persoon al moeten gehoest hebben op je fles. Vervolgens moet het virus daarop nog overleven én moet jij het bij ontvangst nog in je longen krijgen. Persoonlijk snuif ik niet aan pakjes. Dus nee, daarover hoef je je geen zorgen te maken.”

Van Ranst: “Dat hangt af van het enthousiasme waarmee de besmette persoon hoest. (lacht) Nee, ernstig: we nemen aan dat een afstand van twee meter volstaat om buiten de gevarenzone te blijven. Daarnaast is het, net zoals in het griepseizoen, verstandig wat vaker je handen te wassen. Laat je niet vangen aan zogenaamde antivirale zeepjes en zakdoekjes. Zeep is zeep, de goedkoopste variant is prima. Het is best papieren zakdoekjes te gebruiken die je meteen weggooit. Van zodra er in ons land een corona-epidemie zou zijn, wat nog helemaal niet aan de orde is, zou ik toch proberen geen handen meer te schudden.”

Van Ranst: “Neen, dat lijkt me niet nodig. Maar wie in een gebied is geweest waar de lokale overheid een quarantaine heeft bevolen, zal wellicht ook in quarantaine zijn gegaan. Zo niet, moet die persoon bij terugkeer aan zijn huisarts laten weten dat hij in risicogebied is geweest. Die huisarts zal dat vervolgens melden aan de gezondheidsinspecteur, die op zijn beurt een quarantaine zal bevelen. Maar kinderen die in Livigno zijn gaan skiën, waar geen corona is gesignaleerd, daar gaan we geen zotte dingen mee doen.”

LEES OOK: Moet je je kind maandag wel naar school sturen? En hoe praat je met jongeren over het coronavirus? (+)

Van Ranst: “Ik wil een vurig pleidooi houden voor het verstandig gebruik van mondmaskers. Die horen voorbehouden te worden voor mensen die ziek zijn en voor mensen die in ziekenhuizen of in thuisverpleging met zieke mensen in contact komen. Taxichauffeurs of kassiersters die een mondmasker dragen? Dat is nergens voor nodig. Meer nog: het is oneigenlijk gebruik van middelen waarvan we geen overschot hebben.” Ook hier wijzen experts op het zinloze van een mondmasker.

Voorlopig is het, gezien de voortdurende verspreiding van het virus, onmogelijk reisbestemmingen af te raden dan wel te adviseren. “We kunnen enkel aanraden de reisadviezen van Buitenlandse Zaken op te volgen”, zegt Steven Van Gucht van Sciensano, het federaal onderzoekscentrum voor Volksgezondheid. Buitenlandse Zaken paste haar reisadvies voor China een maand geleden aan. Alle reizen naar de provincie Hubei worden tijdelijk afgeraden. Bovendien wordt landgenoten aangeraden om niet-essentiële reizen naar de andere Chinese provincies (uitgezonderd Hongkong) uit te stellen. Voor Italië geldt dan weer de instructies van de lokale autoriteiten te volgen.

En wat met uw plannen voor de zomervakantie? Van Gucht: “Onmogelijk te zeggen hoe we er dan voorstaan. Misschien spreken we dan niet meer over het coronavirus, misschien bevindt het zich dan in landen waar het nu nog niet is opgedoken.” Hier lees je meer over de impact van het virus op je reisplannen. (+)

Van Gucht: “Doe vooral wat je graag doet, waar je zin in hebt. Ik ga graag in mijn eentje in de natuur wandelen, maar daarmee riskeer ik de ziekte van Lyme te krijgen door een tekenbeet, iets wat je niet riskeert in een groot hotel met veel gasten.”

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat de kans dat een besmette persoon ernstig ziek wordt op ongeveer 20 procent, en 2 procent dat hij zou overlijden. “Wanneer de longen door de aandoening het lichaam niet meer van voldoende zuurstof voorzien, kunnen andere orgaanfuncties zoals de nieren uitvallen of kunnen er complicaties optreden bij patiënten die al last hebben van long- of hartkwalen”, klinkt het. De griep is minder dodelijk, met een sterftecijfer van 0,1 procent van de patiënten. In principe moet het afweersysteem van gezonde mensen het virus aankunnen.

“Theoretisch gezien kan het virus nog veranderen”, zegt professor Herman Goossens, diensthoofd klinische biologie aan het UZ Antwerpen. “Mutaties kunnen ervoor zorgen dat het virus gevaarlijker en agressiever wordt. Maar voorlopig zijn er geen aanwijzingen dat het die kant uitgaat voor het coronavirus.”

“Er reizen miljoenen mensen de wereld rond. Iedereen testen die op Zaventem landt of op de luchthaven van Charleroi, is praktisch onhaalbaar”, zegt professor Goossens. “Autoriteiten moeten een afweging maken van wat haalbaar is en wat niet. Bovendien kan iemand al drager zijn van het virus zonder dat hij of zij symptomen vertoont en dus hebben die testen weinig zin. Er zijn ook mensen die gewoon griep hebben en hun koorts zou een vals alarm kunnen geven.” De experts wijzen er ook op dat er te weinig personeel en middelen zijn om iedereen te screenen.

Neen, dat kan niet. “Wie het virus één keer heeft gehad, heeft antistoffen opgebouwd”, zegt professor Van Ranst. “Philip Soubry bijvoorbeeld, de enige Belg die tot nog toe het virus in z'n lichaam had, heeft antilichamen en zal ook niemand meer besmetten.” Wie corona heeft gehad, is immuun tegen de ziekte.

“De overgrote meerderheid geneest spontaan”, zegt professor Goossens. “Hun lichaam maakt antistoffen aan die het virus geleidelijk aan het lichaam uitdrijven.” Hoe snel je geneest, hangt af van de klachten. Wie weinig symptomen heeft of milde klachten, geneest sneller, meestal na een paar dagen. Patiënten die er erger aan toe zijn en in het ziekenhuis zijn opgenomen, hebben meer tijd nodig om te herstellen. “Zij kunnen soms weken ziek zijn.”

“In China genezen er meer patiënten dan dat er bijkomen”, zegt professor Van Ranst. Wereldwijd zouden ruim 75.000 mensen (van het totaal van ruim 162.000 patiënten) al genezen zijn. Van Ranst nuanceert: “Het probleem is dat de cijfers vanuit China niet betrouwbaar zijn. Het aantal doden zal min of meer correct zijn. Maar het aantal gevallen dat genezen, is wellicht een onderschatting. Niet alle provincies geven de cijfers even goed door.”

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zal het 18 maanden duren voor er een vaccin op de markt is. Dat lijkt lang, maar is het niet. Normaal gezien duurt het voorzien van een vaccin tien jaar. Dat komt omdat een vaccin niet alleen gemaakt moet worden, maar ook nog eens getest moet worden op dieren én mensen. Pas daarna kan aan de autoriteiten, zoals het European Medicines Agency, gevraagd worden het vaccin goed te keuren.

“We hoeven ons geen zorgen te maken”, zegt minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld). “We hebben veel ziekenhuizen, en die hebben een grote capaciteit. Het gaat ook niet alleen om het aantal plaatsen of bedden, maar om de omkadering: hoeveel verplegend personeel beschikbaar is bijvoorbeeld, hoeveel dokters. Een aantal ziekenhuizen in ons land is als referentieziekenhuis aangeduid. Daar gaan besmette personen dus eerst naartoe.” Het gaat onder meer over het Brusselse Sint-Pietersziekenhuis. Belgen die uit Wuhan gerepatrieerd werden, zaten dan weer twee weken in het militair hospitaal in Neder-over-Heembeek. “Als de bedden vol zijn in die ziekenhuizen, zijn er ook nog de universitaire ziekenhuizen." En ook: “Gezonde mensen zullen we nooit in de ziekenhuizen leggen. Als zij in quarantaine moeten gaan, zal dat thuis gebeuren.”

Viroloog Van Ranst: “Op dit moment is het voor hen even gevaarlijk als voor ons allemaal. Het virus is immers nog niet in het land. Als het er wel is, lopen verpleegkundigen natuurlijk een verhoogd risico omdat ze met patiënten in contact komen. Gelukkig zijn onze gezondheidswerkers geen tachtigers en zijn ze in goede gezondheid. Ze zijn het ook gewoon om met dit soort situaties om te gaan. Verpleegkundigen en artsen staan altijd op de eerste rij als er infecties moeten bestreden worden. Ze verdienen daarvoor ons respect en we moeten hen voorzien met alle nodige beschermingsmiddelen zoals handschoenen en maskers om het verhoogd risico bij contact met patiënten te verkleinen. Gelukkig zijn onze verpleegkundigen en artsen goed opgeleid. Ze zijn niet bang, ze zijn goed geïnformeerd en ze zijn zo goed mogelijk gevaccineerd.”

Van Ranst: “Neen, dat is zeker niet zo. We doen er alles aan om mensen die koorts hebben af te raden naar het ziekenhuis te gaan. Ze moeten eerst contact opnemen met hun huisarts. Mensen die met een infectie worden opgenomen, worden meteen apart gehouden. De kans dat je bij de bakker besmet raakt, is groter dan in het ziekenhuis.”

Bekijk hier het volledige gesprek met Marc Van Ranst en Maggie De Block in VTM NIEUWS:

Leer alles over het coronavirus in dit dossier.