‘Ik ben een overlever’: Naomi Campbell wordt 50

Het is een on­vergetelijk moment in de annalen van de modegeschiedenis: Linda Evangelista, Christy Turlington, Stephanie Seymour, Kristen McMenamy en Naomi Campbell, die in strakke, zwarte jurkjes in een fotostudio in New York City op zandduinen poseren. Fotograaf Richard Avedon stelt scherp en schiet zijn beelden. Op dag één van een vijfdaagse fotosessie in 1992 maken ze een reeks voor de reclamecampagne van Versace. Gianni Versace leeft nog, het world wide web is nagelnieuw en ene Jeff Bezos is een jonge kerel die bij een Wall Street-hedgefonds werkt.

Nu, bijna dertig jaar later, werkt bijna niemand van dat beroemde clubje nog als model, op Naomi Campbell na, die straks vijftig wordt. Ze tart de gangbare opvatting dat een modellencarrière even vluchtig is als die van een topsporter: zo poseerde Campbell in 2018 nog voor een Versace-campagne aan de zijde van Kaia Gerber, de tienerdochter van haar vriendin Cindy Crawford. Deze zomer haalde ze haar eerste Calvin Klein-campagne binnen en poseerde ze in lingerie voor beelden die meteen viraal gingen, 27 jaar nadat Kate Moss wereldberoemd werd in CK-slips. En vorige week nog opende ze het winterdefilé van Tommy Hilfiger tijdens de modeweek in Londen.

Er is ook een samenwerking met Bezos, intussen Amazon-baas en rijkste mens ter wereld: in Making the Cut, een realityreeks over jonge modeontwerpers die volgende maand van start gaat op Amazon Prime Video, zit ze mee in de jury en is ze adviserend producer. Daarnaast heeft ze haar eigen YouTube-kanaal, Being Naomi, waar sommige filmpjes ruim een miljoen views haalden. Op Instagram heeft ze drie miljoen meer volgers dan Crawford, en bijna zeven miljoen meer dan Christy Turlington. En ondanks Campbells nuchtere levenswijze dezer dagen – ze drinkt zelden cafeïne en ruilde haar sigaretten in voor vapen met mangosmaak – blijft ze een magnetische aantrekkingskracht uitoefenen op roddelbladen en paparazzi. Wil je weten wat Naomi twee dagen geleden aanhad? Kijk dan op de​ site van de Daily Mail. De tabloid volgt haar doen en laten met een toewijding die ze normaal gezien voor de Kardashians reserveren (ter info: onlangs droeg ze een rode leren jumpsuit).

“Ik ben een overlever”, zegt Campbell en ze nipt van haar koffie met amandelmelk. Ze is voor een zeldzame tussenstop van vierentwintig uur in haar woonplaats New York. “Mijn leven is niet onbesproken en dat beweer ik ook niet. Ik ben de eerste om toe te geven dat ik verslaafd was. Ik ben God heel dankbaar dat ik afgekickt ben van de drugs en alcohol.” Elke avond voor het slapengaan en elke ochtend voor haar dagelijkse glas selderijsap knielt ze neer om Psalm 91 op te zeggen: “Ik zeg tegen de Heer: ‘Bij U ben ik zo veilig als in een schuilplaats, zo veilig als in een burcht. Ik vertrouw op U’.”

De voorbije zomer werkte Campbell in een tijdspanne van dertig dagen een vliegschema af dat zelfs Jules Verne zou doen duizelen: van Parijs naar New York, Tokio en Senegal, terug naar Parijs, en dan naar Sicilië, Oostenrijk en Zuid-Frankrijk - bijna 40.000 kilometer, zowat de omtrek van de aarde. Dat alles om een cover voor de Braziliaanse ​Vogue in te blikken en met onder meer Leonardo DiCaprio, Katy Perry en prins Harry Google Camp bij te wonen, een jaarlijkse meeting waar invloedrijke celebs over problemen zoals de klimaatopwarming komen discussiëren. Afgelopen september organiseerde ze in Londen haar benefietmodeshow Fashion for Relief en in december nam ze de Fashion Icon-award van de British Fashion Council’s in ontvangst, een bekroning van haar modecarrière.

Exclusieve chatgroep

“Ze heeft overal connecties. Ze kan iedereen bellen als ze hulp nodig heeft”, zegt Linda Evangelista. Zij raakte goed bevriend met Campbell in het modewereldje van de jaren negentig, toen relatief onbekende fotomodellen beroemd­heden de loef afstaken op de tijdschriftencovers. Ze noemt Campbell bij haar bijnaam, Omi, en ze spreken elkaar bijna wekelijks, ofwel telefonisch, ofwel in wat de meest exclusieve chatgroep in het modemilieu moet zijn, met leden als Christy Turlington, Steven Meisel, Marc Jacobs en Anna Sui. “Naomi sleept je mee in haar wereld: het ene moment sta je in Londen, het volgende moment in India, en nog wat later misschien in Afrika. Het is een draaikolk”, zegt een ander lid van de chatgroep, Edward Enninful, hoofdredacteur van de Britse ​Vogue. Hij leerde Naomi kennen toen hij op zijn negentiende chef-mode was bij i-D​-Magazine. Op de dag van hun eerste foto­sessie nodigde ze hem uit om samen met haar in een privéjet naar Dublin te vliegen. Volgens Enninful, die Campbell in 2017 aan boord haalde als Vogue-redacteur, heeft ze de mystiek van oude Hollywoodsterren als Greta Garbo en Marlene Dietrich. “Naomi begon in een periode toen modellen nog echt hun vak moesten leren”, zegt hij. “Ze is niet alleen enorm ambitieus, maar ook ongelooflijk gefocust. Naomi vindt het geweldig om model te zijn. Als je haar fotografeert, besef je dat maar een handvol modellen kan wat zij kan. Ze is ronduit betoverend.”

Campbell weet intuïtief dat mysterieus zijn loont, ze heeft dat strategische zelfbewustzijn van filmsterren en toppolitici. “Mijn troef is dat je me soms te zien krijgt en dan weer niet: ik verschijn en verdwijn”, zegt Campbell over haar lange carrière. “Reizen heeft op de een of andere manier mijn leven gered. Ik vertel aan zeer weinig mensen wat ik doe en waar ik naartoe ga.”

Een fotomodel wordt vaak gezien als een levende etalagepop die professioneel lacht voor de foto, niet als iemand met een sterke persoonlijkheid. Bij Naomi is net dat laatste een deel van haar imago geworden. Ze switcht moeiteloos van kokette charme, lieflijke uitstraling en bambi-ogen naar bikkelharde ernst. “Als Naomi geen model was,” zegt Enninful, “zou ze een klein land kunnen besturen. Net als de meeste zwarte mensen in alle branches moet ze dubbel zo hard vechten. Naomi heeft altijd gevochten en nu zelfs nog meer.”

Als je aan Campbell vraagt of ze denkt dat mensen bang voor haar zijn, zegt ze: “Misschien.” Ze vertelt een anekdote over die keer toen ze als klein meisje werd geslagen door een jongen. Ze rende niet weg om hem te gaan verklikken, maar sloeg terug.

Campbell werd geboren in het Zuid-Londense Streatham. Haar Jamaicaanse moeder Valerie Morris-Campbell, een professionele danseres, emigreerde in de jaren vijftig naar het Verenigd Koninkrijk. Naomi’s vader staat niet vermeld op haar geboorte­attest. Hij verliet haar moeder toen ze vier maanden zwanger was en ze ontmoette hem pas op haar eenenveertigste, vijf maanden voor zijn dood.

Haar eerste publieke optreden was een videoclip van Bob Marley, Campbell was toen zeven jaar. Ze wou altijd in de spotlights staan, bij voorkeur vooraan in het midden. “Ik drijf mezelf alleen tot het uiterste omdat ik weet dat ik het aankan”, zegt ze zelf. “Zelfs al ben ik uitgeput, zodra je me voor de camera zet, verdwijnt die vermoeidheid.”

“Naomi was als kind al heel erg vastbesloten”, zegt Lisa Vanderpump, bekend van The Real Housewives of Beverly Hills. Als tiener ontmoette ze de achtjarige Naomi, toen ze in 1979 allebei een rol kregen in de Britse tv-show Kids. Vanderpump weet nog dat ze dacht: wat een heethoofdje. Ze ziet Campbell nog altijd af en toe.

Campbell heeft haar doorzettingsvermogen misschien wel te danken aan haar moeder. Die nam vaak opdrachten aan waarvoor ze moest reizen, om daarmee het schoolgeld voor de acteeropleiding van haar dochters te betalen. “Zodra ze zich erbij had neergelegd dat ik modellenwerk wilde doen, maakte ze me duidelijk dat ik beter zou moeten zijn dan de anderen”, zegt Campbell.

Opa mandela

Gelukkig kon ze vertrouwen op haar talent en lef: toen ze als zestienjarige voor het eerst in New York aankwam, ging ze recht van de luchthaven naar een studio in Manhattan voor een fotosessie met de beroemde fotograaf Steven Meisel. Ze doste zich uit in een feestjurk met een pofrok en begon te dansen, zwierend met een paardenstaart die tot haar middel reikte. “Ze was vreselijk verlegen”, herinnert Meisel zich. “Maar ze stond daar en acteerde als de beste - alsof ze nooit iets anders had gedaan.” De foto’s verschenen in februari 1987 in de Amerikaanse Vogue: Campbell begon dus bij het tijdschrift vóór Anna Wintour, die er al dertig jaar hoofd­redacteur is.

De nieuwe ster kreeg al snel de bijnaam Bambi vanwege haar ranke benen, fluisterstem en grote ogen met lange wimpers. “Ze had een hees stemmetje, maar zodra de camera begon te draaien, of zodra ze over de catwalk liep, was ze een professional”, zegt modeontwerpster Anna Sui. Ze raakte in die tijd goed bevriend met Campbell en maakte vaak kleding op maat voor haar. “Niemand loopt zoals zij... Wie anders kan beenstukken met niets eronder en een vlinder op de achterkant dragen?”

Campbell verwijst onder meer naar Sui en Meisel als haar ‘gekozen familie’, een zelf samengesteld groepje waartoe ook ontwerper Azzedine Alaïa behoorde. Ze hadden al sinds haar zestiende een hechte band en zijn overlijden in 2017 was dan ook een zware schok. Hij was een vaderfiguur voor haar. Nadat ze elkaar toevallig ontmoetten in Parijs toen haar handtas was gestolen, logeerde ze vaak bij hem thuis. Ze noemde hem papa en behandelde hem ook zo: dan klom ze uit het raam om ’s nachts op stap te gaan, waarop hij haar kwam zoeken en haar mee naar huis sleepte. Ook nu nog barst ze in tranen uit als zijn naam valt.

Haar andere vaderfiguur was Nelson Mandela, de oud-president van Zuid-Afrika, die ze ‘opa’ noemde. In de jaren negentig begon hij haar regelmatig in Zuid-Afrika uit te nodigen. Als hij haar belde, liet ze alles vallen om naar hem toe te kunnen. “Hij nam me mee naar kinderziekenhuizen en scholen. Ik wist niet goed wat ik daar deed, maar het gaf me een vredig gevoel. Alsof ik daardoor een doel in mijn leven had.”

Black beauty

Rond diezelfde periode belandde haar carrière in een stroomversnelling. Ze haalde in december 1987 als eerste zwarte model de cover van ​Vogue en in 1991 volgde de cover van ​Time​. Maar desondanks zegt Campbell dat ze systematisch minder werd betaald dan haar blanke collega’s.

“Ik wil niet dat gekleurde modellen even lang moeten wachten als ik om hetzelfde loon te krijgen”, zegt ze daarover. Ze coacht modellen van de volgende generatie, zoals de Zuid-Soedanese Adut Akech (“Ik nodigde haar meestal uit bij mij thuis; ik wilde zeker zijn dat ze at”) en trekt ten strijde met onder andere ex-model, agent en activist Bethann Hardison, Vogue-redacteur André Leon Talley, impresario Steve Stoute en Enninful. Hardison was mede­oprichter van de Diversity Coalition (waarvan ook Campbell lid is), die zich op de modellenwereld richt. Ze houden bijvoorbeeld bij welke spelers diversiteit niet steunen.

“Naomi was het eerste zwarte fotomodel dat de perceptie van black beauty veranderde, en ze heeft zich altijd verantwoordelijk gevoeld voor die rol”, zegt Valentino-ontwerper Pierpaolo Piccioli. Hij haalde Campbell onlangs binnen voor de pre-herfstcampagne 2019 van Valentino en als afsluiter voor de haute-coutureshow in de lente van 2019 (hij ontwierp trouwens ook haar outfit voor het Met Gala 2020, het jaarlijkse rodeloperevent in New York). “Hoewel ze bij het begin van haar carrière veel weerstand en discriminatie moest overwinnen, heeft ze het nu helemaal gemaakt. Maar ze is nooit vergeten wat ze heeft doorstaan en wil elk zwart fotomodel daarvoor behoeden.”

Zo weigerde Campbell dit jaar een aanbod om mee te lopen in een modeshow met een volledig zwarte cast.

“Ik kan mijn mening niet verkondigen en het tegenovergestelde doen, niet voor alle geld van de wereld”, zegt Campbell. “Het gaat niet om het geld, het gaat om de integriteit van wat ik zeg. Hiermee instemmen zou heel schijnheilig zijn. Ik ga mezelf niet verraden.”

“Leven als zwarte vrouw was niet makkelijk, toen niet en nu nog niet,” zegt Meisel daarover. “Maar ze heeft iedereen overtroffen.”

“Ik verwachtte nooit dat de dingen vanzelf zouden gaan”, zegt Campbell. “Ik hou van underdogs, omdat ik zoveel jaren een underdog ben geweest. Mijn hele leven is een uitdaging geweest. Ik heb zo vaak ‘nee’ en ‘onmogelijk’ te horen gekregen. Die nee’s hebben me geholpen om meer veerkracht te ontwikkelen.”

De recente heropleving van haar carrière volgt op een woelig decennium. Campbell pleitte drie keer schuldig aan geweldpleging en kreeg alternatieve straffen opgelegd om aan haar woedeuitbarstingen te werken, onder meer in 2007, omdat ze een ex-huishoudster met een gsm had verwond. In 2010 raakte ze verstrikt in het proces over de oorlogsmisdaden van Charles Taylor, de oud-dictator van Liberia, vanwege ongeslepen diamanten die hij door zijn personeel aan haar liet bezorgen. Tijdens haar getuigenis in Den Haag straalde ze zo’n filmsterachtige arrogantie uit dat een fragment van de rechtszaak werd opgenomen in een online filmcompilatie die fans maakten met als titel: Naomi Campbell being shady AF - vrij vertaald: ‘zo louche als maar kan zijn’. Zelfs bij het Jeffrey Epstein-schandaal raakte ze betrokken: paparazzi maakten foto’s op het feest voor haar eenendertigste verjaardag, waar Epstein aanwezig was. In een YouTube-commentaar noemde Campbell Epsteins misdaden “onvergeeflijk”.

Altijd de beste

“Naomi heeft negen levens”, zegt ex-model Bethann Hardison. “Het is net een werk van Tolstoj, even dik als Oorlog en vrede, met heel lange hoofdstukken.” In het huidige hoofdstuk is Campbell minstens één keer per maand in Afrika, waar ze haar bekendheid inzet voor allerhande projecten. Zo reist ze naar het Nigeriaanse Lagos voor de Arise Fashion Week, waar Afrikaanse ontwerpers worden gepromoot, en naar een kamp voor Syrische vluchtelingen, waar Save the Children een educatief centrum sponsort. Ze moedigt modelabels aan om te investeren in Afrika (zoals Gucci, waar ze in de diversiteitsraad zetelt) en brengt ze rechtstreeks in contact met universiteiten in Ghana, Zuid-Afrika, Kenia en Nigeria om veelbelovende studenten te rekruteren. Tegelijk pakt ze merken aan die zichzelf mondiaal noemen, maar niet aanwezig zijn in Afrika. “Je kunt geen mondiaal merk zijn als je een volledig continent negeert.” Haar eigen Fashion for Relief-initiatief heeft geld ingezameld om armoede en ebola te bestrijden in Afrika.

“Ik besef nu wat mij te doen staat in Afrika: dit continent helpen om stappen vooruit te zetten. Gedaan met dat ‘ocharme Afrika’-gedoe”, zegt ze.

Haar YouTube-kanaal werd gelanceerd in november 2018. Het is een forum geworden waar ze herinneringen aan Mandela deelt, en post over de band met haar moeder, met wie ze anderhalf jaar geleden voor een campagne van Burberry poseerde. Er zijn ook onbewaakte momenten, zoals een recente post waarin ze een van haar reistrucs uitlegt - handschoenen aantrekken en haar vliegtuigstoel ontsmetten - en die meer dan 1,75 miljoen keer werd bekeken. “Ik wil controle hebben over de inhoud”, zegt ze. “Mensen vragen me voortdurend of ze een docu over mij mogen maken. ‘We zullen u een kleine vergoeding geven’, zeggen ze dan. Denken ze dat ik dom ben? Ik weet hoe mijn leven eruitziet. Ik weet dat mijn leven een bonte boel is. Alsof ik dat gratis wil prijsgeven! Echt niet.”

Robert Kyncl, chief business officer bij YouTube, zegt dat Campbells kanaal alle verwachtingen overtreft. “Zo kenden de mensen Naomi de voorbije decennia niet”, zegt hij, en hij wijst erop dat ze ook de pogingen van YouTube ondersteunt om de mode- en beauty­industrie te veroveren. “Naomi kan een geweldige brug zijn om dat te bereiken, ze leidt nieuwe gebruikers naar YouTube.”

“Naomi is een van die zeldzame mensen van wie je aanvoelt dat ze altijd de besten zullen zijn in alles wat ze doen, wat dat ook is,” zegt haar goede vriend Jony Ive, voormalig chief design officer bij Apple. Net als vele anderen houdt Ive contact met Campbell via sms’jes en telefoontjes – haar iPhone ligt altijd binnen handbereik.

In lijn met haar nomadische levensstijl is Campbell niet gehecht aan materiële voorwerpen, zelfs niet aan de smaragden ringen en gouden kettingen met diamanten die ze draagt. “Als ik iets verlies, ga ik ervan uit dat het bestemd was om verloren te raken. Ik zoek er niet naar. Het was bestemd om te verdwijnen. Als een juweel dat ik draag valt, en ik vind het terug, draag ik het niet meer.” Ze vertelt dat ze sowieso voorzichtig is met wat ze draagt. “Ik ben heel bijgelovig wanneer iemand me een kledingstuk of een juweel geeft. Ik kijk altijd naar de bedoeling die erachter zit.”

Ook in relaties is ze terughoudend: na decennialang daten met bekende mannen doet ze het nu rustig aan. “Ik vind privacy belangrijk om elkaar te leren kennen, en ik vrees dat mijn werk geen privacy toelaat. Al heb ik mijn trucjes. Die heb ik geleerd van Robert De Niro.” Met hem had ze begin jaren negentig een relatie.

Wat kinderen betreft, zegt ze: “Nu nog niet - ik zie wel wat het universum me brengt.” Voorlopig heeft wat het universum haar brengt veel van een ‘gekozen familie’. Het jonge model Adut Akech noemt haar mama, en ze voelt zich verantwoordelijk voor veel van de kinderen die ze via haar liefdadigheidswerk leert kennen.

Intussen moet Campbell naar Rwanda en Marokko voor liefdadigheidsprojecten, terug naar Azië voor Making the Cut en naar Italië voor fotosessies, dan naar Londen voor een samenwerking met haar oude vriend Kim Jones, ontwerper voor Dior Men, en dan weer naar New York. “Ik rust niet op mijn lauweren. Dat is niet mijn stijl. Mijn moeder heeft me ingeprent dat je altijd naar meer moet streven.

Campbell koestert even hoge verwachtingen voor de mensen om haar heen. “Ik ben alles of niets”, zegt ze. “Maar push me niet naar het niets.” 

© The Wall Street Journal