70 miljoen jaar geleden was een dag een half uur korter en duurde een jaar 372 dagen
70 miljoen jaar geleden waren de dagen een half uur korter dan nu. Een jaar bevatte daardoor 372 dagen. Dat zijn de in het oog springende resultaten van Belgisch onderzoek dat gepubliceerd werd in een internationaal geologisch vakblad. “We hebben ze te danken aan de studie van fossiele schelpen die dagelijks een groeiring vormen”, zegt onderzoeker Niels De Winter.
De onderzoekers bestudeerden fossiele schelpen die teruggevonden werden in het Samhan-gebergte in Oman. Ze dateren uit het krijttijdperk toen het gebied nog zee was. Paleoklimatoloog Niels De Winter van de VUB leidde het onderzoek waaraan ook de ULB en de UGent deelnamen.
“We hebben tweekleppige schelpen bestudeerd van 70 miljoen jaar oud”, vertelt De Winter in “De wereld vandaag” op Radio 1. “Het zijn schelpen van een uitgestorven weekdier. Ze zijn vergelijkbaar met de mossels en oesters van nu, maar hebben toch enkele bijzondere kenmerken."
"Dit soort schelpen groeit laagje voor laagje. Ze laten niet alleen de veranderingen van de seizoenen zien, maar ook de verandering per dag. De schelpen vertonen een soort groeiring per dag. We konden op die manier de lengte van een dag meten, de lengte van een jaar en de verhouding tussen beide.”
Beluister hieronder het gesprek in "De wereld vandaag" en lees voort onder de audio:
Dagen werden in 70 miljoen jaar half uur langer
Laag per laag
“De nieuwste technieken laten ons toe om heel gedetailleerd de groei van deze schelpen te zien, zelfs in fossiele vorm. Met een laser werd een heel klein stukje uit de schelp geschoten. Daarna werd met een heel hoge resolutie het stukje bestudeerd, laag per laag werden de variaties en de samenstelling berekend."
"De laagjes die deze schelpen vertonen, zijn al langer bekend bij wetenschappers. Maar tot zover konden ze enkel met een microscoop bestudeerd worden. Het oog gaf een serieuze foutenmarge. Door de lasertechniek en de computergestuurde verwerking hebben we nu veel nauwkeurigere conclusies kunnen trekken.”
Dankzij de maan
De oorzaak van de kortere dagen moet gezocht worden bij de maan. “Het is niet de baan van de aarde rond de zon zoals je zou kunnen denken, die het verschil maakt”’, merkt Niels De Winter op. “De omlooptijd van de aarde rond de zon is nauwelijks veranderd door de geologische geschiedenis. Een jaar duurde 70 miljoen jaar geleden ongeveer even lang als nu."
"Het verlengen van de dagen wordt veroorzaakt door de aantrekkingskracht tussen aarde en maan. Het is de maan die de rotatie van de aarde rond haar as geleidelijk afremt. Tegelijk verwijdert de maan zich ten opzichte van de aarde. Het is een fenomeen dat zich uitstrekt over miljoenen jaren en dus rechtstreeks verantwoordelijk is voor het lengen van de dagen.”
De Winter en zijn collega-onderzoekers beschouwen hun werk nog niet als voltooid. Ze willen gelijkaardige schelpdieren onderzoeken in andere tijdperken. De studie werd gepubliceerd in het wetenschappelijk vakblad “Paleoceanography and paleoclimatology”.