Experts infectieziekten komen in opstand tegen de overheid: ‘We zijn niets met deze kakofonie’
Het contrast alleen sprak boekdelen. Terwijl regeringsverantwoordelijken zich tot donderdagavond in stilzwijgen hulden, vulden experts en rectoren van de universiteiten de stilte met een alarmkreet. Hun stelling: als we zo verder doen, stevenen we af op Italiaanse toestanden.
Dit is heel serieus. Kort gezegd is dat de boodschap van zeven experts met achtergrond in de epidemiologie, virologie, biostatistiek en gezondheidseconomie. Onder hen enkele usual suspects als Marc Van Ranst (KU Leuven), Herman Goossens en Pierre Van Damme (allebei UAntwerpen). Drie experts die de afgelopen dagen al in De Morgen duidelijk lieten verstaan dat ze verregaandere maatregelen vanuit de overheid willen.
Volg de laatste ontwikkelingen omtrent het virus in onze liveblog
De experts komen in opstand omdat hun adviezen door de politiek in de wind geslagen worden. Nadat woensdag al de ene na de andere gezaghebbende stem te kennen gaf dat de maatregelen maar beter strikt en maximaal opgevolgd konden worden en beter nog verstrengd zouden worden, bleef overheidscommunicatie tot donderdagavond uit. Intussen hadden steden en gemeenten, cultuurhuizen, sport- en jeugdbewegingen al de ene na de andere aangekondigd dat evenementen en bijeenkomsten zouden worden afgelast.
Ze krijgen nu niet alleen de steun van de vijf Vlaamse universiteitsrectoren, maar ook van collega-experts. Want de overheid zegt wel te luisteren naar de wetenschappelijke adviezen, maar doet dat in de praktijk veel te weinig, menen ze. “We zijn niets met de kakofonie aan halfslachtige maatregelen die nu heerst”, stelt ook infectiedeskundige Steven Callens (UZ Gent). “Wat nu nodig is, zijn eenduidige maatregelen, die komen vanuit één orgaan dat het hele land beslaat. In dat orgaan moeten ook medische en epidemiologische experts zetelen. Het is nu of nooit. Als we nu niet ingrijpen en de piek van besmettingen proberen te beperken door drastischer maatregelen te nemen, dan komen we terecht in Italiaanse toestanden. Slagen we erin om de piek te beperken tot die van een stevige seizoensgriep, dan kunnen we dit aan.”
Kaartavond of schoolfeest
De experts vallen voornamelijk over de grens van 1.000 mensen die geadviseerd wordt door de overheid om te bepalen of een evenement nog kan doorgaan of niet. “De minister liet uitschijnen dat die grens wetenschappelijk is, maar dat klopt niet. Het gaat hier duidelijk om een politieke beslissing”, zegt professor Callens. “En die beslissing heeft heel veel onduidelijkheid teweeggebracht op het lokale niveau. Ik hoor burgemeesters van kleine gemeenten zeggen dat die maatregel op hen geen effect heeft, want dat zij nooit dat soort grootschalige evenementen hebben. Maar een kaartavond met enkele honderd mensen of een schoolfeest waar ouderen en jongeren samenkomen, daarbij is de kans op overzetting zeker even groot.”
Ook specialist infectieziekten Erika Vlieghe (UAntwerpen) laat er geen twijfel over bestaan. Zij zit, net als professor Marc Van Ranst overigens, in het wetenschappelijk comité dat de overheid moet adviseren. Toch ondertekende ze mee het statement. “Er moet veel strakker naar onze adviezen geluisterd worden”, zegt Vlieghe stellig. “Nu zijn die in een soort van sofistische, halfslachtige richtlijn gegoten. Maar we zijn niets met halve of zachte maatregelen of geneuzel of er nu 1.000 dan wel 989 zitjes mogen zijn. Zo gaan we de strijd tegen het virus echt niet winnen.”
Professor Vlieghe zegt teleurgesteld te zijn. “Natuurlijk moet elk wetenschappelijk advies vertaald worden in beleid. En daar horen compromissen bij. Maar er zijn grenzen aan wat aanvaardbaar is. We mogen niet aan windowdressing doen.”
De experts ergeren er zich aan dat politici wel de beslissingsverantwoordelijkheid opeisen, maar vervolgens niet door durven pakken. In dit geval was het met name de Vlaamse regering die bij de crisisvergadering van dinsdag op de rem is gaan staan en ‘proportionele’ maatregelen voldoende achtte. Op die manier hoopte ze de economie zoveel mogelijk te sparen. Het resultaat was dat de verzamelde regering alleen een halfslachtige aanbeveling kon doen.
Met één stem
De experts richten zich in hun statement ook naar de bevolking, omdat een deel van hen nog altijd lacherig doet over de adviezen die verspreid worden. Zoals handen wassen, uit de buurt van zieken blijven en zelf thuis blijven bij ziekte. Het is volgens hen nog steeds sociaal aanvaard dat mensen zich daar niets van aantrekken. De overheid moet dan ook dwingender communiceren, zodat de sense of urgency bij de bevolking groter wordt. “Daarom is het belangrijk dat de overheid met één stem spreekt”, stelt professor Callens. “Er moet één beslissend orgaan zijn en de rest moet uitvoeren. Het delegeren naar lagere echelons is hier geen goed plan.”
De experts en de vijf rectoren stellen ook met aandrang aanvullende maatregelen voor. Die moeten volgens hen onmiddellijk doorgevoerd worden én strikt gecontroleerd worden. Ze adviseren onder andere om alle bijeenkomsten, indoor én outdoor, waarbij mensen enkele uren samen doorbrengen op een beperkte oppervlakte af te gelasten. Ze pleiten ook voor een capaciteitsverhoging op het openbaar vervoer en het openstellen van de eersteklasseplaatsen zodat dat passagiers beter gespreid worden.