Verhofstadt: ‘Dit is niet de manier om een pandemie aan te pakken’

Italië en Spanje gaan in lockdown, maar Nederland volgt de strategie van groepsimmuniteit. Het ene land sluit de grenzen, het andere niet. Het is een kakofonie. 

“Ik kijk daar erg sceptisch naar. Dat is niet de manier om een pandemie aan te pakken. Dat moet zo klaar, coherent en eenduidig mogelijk gebeuren, zeker op het Europese continent, dat uit allemaal kleine landen bestaat. Maar volksgezondheid is een nationale bevoegdheid, de lidstaten hebben dat nooit willen overhevelen naar de Europese Unie, en dus zie je een aanpak op 27 manieren. Dat leidt tot vreemde toestanden. De Duitsers leveren geen mondmaskers aan Italië. Belgen shoppen en gaan op café in Nederland terwijl het hier niet mag. Sommige Oost-Europese landen sluiten de grenzen, met risico’s voor het goederentransport. Dat houdt de economie keihard tegen en goederen besmetten niet, hé.” 

En dus de vraag: waar zit de Europese Unie? Waar zit Charles Michel? Hij lijkt onzichtbaar. 

“Dat zou ik zo niet zeggen. Hij gaf woensdag nog een statement en er zijn erg veel teleconferenties tussen de lidstaten om de aanpak te coördineren. Michel doet wat hij kan, maar zijn handen zijn gebonden. De Europese president kan alleen maar coördineren. En dat is onvoldoende tijdens een gezondheidscrisis in een continent zoals Europa.” 

Maar kan hij niet eens op tafel slaan, Nederland met de vinger wijzen, in tijden van acute nood? Je zou bijna durven denken dat in crisis een communistische dictator zoals in China heilzamer is. 

“Hij klopt op tafel, in de vergaderingen. En ik zou het autoritaire regime van China niet als goede voorbeeld nemen. Dat land hield corona zes weken lang verborgen. Pas op 23 januari ging Wuhan in lockdown. Ik kijk dan liever naar Zuid-Korea. Die democratie begon eind januari, meteen na de uitbraak, de bevolking massaal te testen. Daardoor slaagde het land erin om de verspreiding van het virus te beperken. Zuid-Korea, maar ook Japan, tonen hoe een transparante aanpak vanuit één centraal punt werkt. Je zal zeggen ‘daar is hij weer’, maar je kan geen pandemie indijken met 27 verschillende stemmen.” 

Hoe kan Europa met één stem reageren? Door van volksgezondheid een Europese bevoegdheid te maken? Bonne chance. 

“Neen, ik pleit voor een Europees gezondheidsagentschap. We hebben vandaag al een geneesmiddelenagentschap en een gezondheidsagentschap, maar zij hebben geen bevoegdheden. Ze mogen enkel data verzamelen en aanbevelingen doen. Een Europees gezondheidsagentschap moet bij de eerste signalen van een pandemie onmiddellijk maatregelen kunnen uitrollen die de lidstaten verplicht moeten naleven. Het kan gaan over het uitwisselen van materiaal, over het sluiten van bepaalde gebieden in Europa, en over samen onderzoek voeren naar het virus.“ 

Komt de raad van de gezondheidsministers niet samen en kunnen zij niks in beweging duwen? 

“Raden genoeg vandaag. Maar om tot een beslissing te komen in een raad met nationale vertegenwoordigers moet er unanimiteit zijn. Als één land een andere mening heeft, gebeurt er niets.”  

Hemeltergend. 

“Ja, de Unie zou beter beginnen werken met meerderheden, zoals dat gebeurt in elke goed werkende democratie.”  

Na de sanitaire crisis volgt de economische crisis. En daarin heeft de EU wel slagkracht. 

“De vraag is niet of we in recessie komen, maar hoe we er niet te lang in blijven hangen, zoals na de financiële crisis. Toen hebben we veel te lang gediscussieerd over wat de beste aanpak was. Dat moeten we nu vermijden. Christine Lagarde van de Europese Centrale Bank geeft een goede voorzet. Ze haalt een monetaire bazooka boven en pompt bijna 1.000 miljard euro in de eurozone. Maar daarbovenop moet de Europese politiek een Europees stabiliteitsprogramma oprichten dat overbruggingskredieten en investeringskredieten voorziet om de recessie zo goed mogelijk door te maken.”  

Zal de crisis de anti-Europese gevoelens niet nog meer aanwakkeren? 

“(windt zich op) De nationalisten die nu zeggen: zie eens Europa, het doet niks. Wel, dat zijn dezelfde nationalisten die altijd weigerden om meer bevoegdheden aan Europa te geven. Ik hoop dat de mensen, ondanks het coronavirus, genoeg bij het verstand zijn om dat te verstaan. Ik wil ze op hun woord nemen, hé. Stem mee voor zo’n Europees gezondheidsagentschap. Gaan ze dat doen? Ik denk het niet. Dan moeten ze zwijgen, vind ik. Ik ben zeer kritisch over de Europese Unie. Maar mijn conclusie is niet: schaf Europa maar af.” 

Dat zou ons nu eens verbazen. 

“(lacht) Het moet juist een aansporing zijn om Europa de juiste instrumenten te geven. Allez, je moet de mensen niet bang maken met ‘meer Europa’. Nu heb je wat meer Europa nodig ja, en soms , zoals op het vlak van de regeltjes, wat minder Europa. Het is een kwestie van een ander, beter en efficiënter Europa.” 

Maar dat hebben we al vaak gehoord. Ook na de migratiecrisis klonk het dat het anders moest. 

“Na de brexit is een serieuze oefening afgesproken om de Unie te hervormen en een gelijkaardig drama te vermijden. Het enige goede aan deze crisis, naast de mooie solidariteit tussen de mensen,  is dat het de ogen kan openen van hen die de ogen sloten om Europa te herorganiseren.”