EU-Hof veroordeelt Hongarije, Polen en Tsjechië omdat ze spreidingsplan migratie dwarsboomden

Omdat de Europese Unie geconfronteerd werd met een enorme toestroom aan migranten, werd in de zomer van 2015 besloten om met Italië en Griekenland twee van de ‘frontlijnstaten’ van de migratiecrisis te ontlasten met behulp van een spreidingsplan. Er werden in september van dat jaar twee besluiten goedgekeurd. De een had een vrijwillig karakter en verbond de deelnemende landen ertoe 40.000 mensen die een aanvraag om internationale bescherming hadden ingediend uit Italië en Griekenland te laten overkomen. Het tweede besluit, dat met een stemming onder de EU-landen werd doorgedrukt, was bindend en verplichtte de lidstaten om nog eens 120.000 migranten over te nemen. Voor alle landen werden quota opgesteld. Het spreidingsplan liep twee jaar, tot september 2017.

Verzet dat Hongarije en Slovakije voor het Europees Hof van Justitie tegen deze ‘herplaatsing’ van migranten hadden ingediend, leverde niets op. Omdat Hongarije echter zijn medewerking bleef weigeren en daarin gevolgd werd door Polen en Tsjechië, daagde de Europese Commissie op haar beurt de drie landen voor het Hof in Luxemburg. Hongarije en Polen hebben geen enkele migrant uit Italië of Griekenland overgenomen, Tsjechië beloofde er vijftig over te nemen, maar bleef steken op twaalf, terwijl elk van de drie landen vele honderden mensen hadden moeten laten overkomen.

In hun arrest hebben de rechters van het Europees Hof Polen, Hongarije en Tsjechië vandaag veroordeeld omdat ze niet aan hun verplichtingen hebben voldaan. Alle argumenten die de drie landen hadden aangebracht, zijn van tafel geveegd. Polen en Hongarije mochten zich niet beroepen op de handhaving van de openbare orde en de handhaving van de binnenlandse veiligheid om het spreidingsplan te dwarsbomen. Het Europees verdrag verleent hen dat recht niet, luidt het. Dat Tsjechië opwierp dat het hele plan slecht in elkaar stak, geeft ook dat land het recht niet zich eraan te onttrekken. Het deed daarmee afbreuk aan de solidariteit die net het opzet van het hele spreidingsplan was.

Zoals gezegd moest de spreiding plaatsvinden tussen 2015 en 2017. De veroordeling door het Hof is daarom in eerste instantie een puur formele kwestie. Normaal gezien moet een lidstaat die door het Hof veroordeeld is omdat hij niet aan zijn verplichtingen voldeed, dat zo snel mogelijk rechtzetten. Doet hij dat niet, dan kan de Europese Commissie via een nieuwe procedure een financiële sanctie proberen afdwingen.

 “Het arrest heeft geen gevolgen”, zei de Hongaarse minister van Justitie Judit Varga. “De quota zijn al lang niet meer geldig, en wij zijn dan ook niet verplicht asielzoekers op te nemen.” Ook de Poolse regering is ervan overtuigd dat het arrest geen praktische gevolgen heeft. De implementering van het spreidingsplan is niet langer mogelijk, verklaarde regeringswoordvoerder Piotr Muller.

De Tsjechische premier Andrej Babis geeft toe dat hij een juridische strijd verloren heeft, “maar dat is niet belangrijk”, zei hij aan persagentschap CTK. “Wat wel belangrijk is, is dat we geen migranten zullen aanvaarden en dat de quota intussen afgevoerd zijn. En dat is vooral dankzij ons.”

“De bal ligt nu hoe dan ook in het kamp van de Commissie”, luidt het bij het Hof. “Maar het kader waarin dit spreidingsplan actief was, is dus verstreken. Hoe dit nu verder moet worden aangepakt, lijkt dan ook voer voor juristen te zullen worden.” De beslissing om Hongarije, Polen en Tsjechië al dan niet een tweede keer voor het Hof te dagen, lijkt voor de Commissie mogelijk een moeilijke politieke beslissing te zullen worden.

In een reactie op het arrest sprak Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen donderdag niet over boetes voor Hongarije, Polen en Tsjechië. “Dit arrest gaat over het verleden, maar geeft ook de richting voor de toekomst aan. Het Hof is duidelijk over de verantwoordelijkheden van de lidstaten.” Zo zeiden de rechters dat landen zich niet mogen beroepen op de handhaving van de openbare orde en de handhaving van de binnenlandse veiligheid om het spreidingsplan te dwarsbomen. Ook het argument dat het plan slecht in elkaar stak, werd van tafel geveegd omdat dat afbreuk deed aan de Europese solidariteit die net het opzet van het hele plan was.

Na Pasen wil de Commissie een nieuw migratiepact voorstellen, dat de al jaren durende impasse over de Europese asiel- en migratiepolitiek moet doorbreken. De Commissie pleegt daarover al maanden overleg met de lidstaten, benadrukte von der Leyen nog eens.