Hoe geraakt België uit de lockdown? En wat gaat eerst weer open: winkels, horeca of scholen?

Allereerst dé hamvraag: wanneer kunnen we beginnen af te bouwen?

Een vraag waarop op dit moment niemand concreet wil en ook kan antwoorden. Al geeft wel elke expert zo zijn of haar gokje. Die schommelen van – bij de optimisten – ten vroegste eind april tot – de pessimisten – ergens eind mei. Een ding lijkt zeker: de huidige maatregelen zullen sowieso verlengd worden tot 3 mei, al is dat door de Veiligheidsraad nog niet officieel bekrachtigd.

Alles hangt af van hoe de epidemie verder evolueert en vooral hoe het zit met de capaciteit in de ziekenhuizen. Zolang de ziekenhuizen stampvol liggen, is het niet het moment om de fameuze ‘grip’ al te lossen. Zelfs niet lichtjes. Want elke maatregel die teruggeschroefd wordt, zal onvermijdelijk extra patiënten opleveren. De curves moeten eerst behoorlijk dalen vooraleer we heel voorzichtig kunnen afbouwen.

“Ook als we kunnen beginnen af te bouwen, wordt het een langdurig proces”, laten zowel Erika Vlieghe als Marc Van Ranst optekenen. Volgens Van Ranst waren de strenge maatregelen invoeren op zich een makkie. “Kwestie van maatregelen op een velletje papier te zetten, daar enkele uren over discussiëren en hop, het was gefikst”, zegt hij. “Die maatregelen weer afbouwen zal een pak moeilijker zijn en vooral lang duren.” 

Vlieghe ziet dan weer een ‘accordeonstrategie’ als mogelijkheid: sommige regels versoepelen en die daarna weer verstrakken als het virus zich opnieuw verspreidt.

Wat met de scholen? Wanneer kunnen die weer open?

Ook daarover durven experts nauwelijks iets te zeggen, al vindt geen van hen het een goed plan om de scholen na de paasvakantie weer te openen. Of dat na 3 mei eventueel wel kan, zal – opnieuw – afhangen van de ziekenhuiscapaciteit en het verloop van de epidemie  op dat moment. 

Het scholenvraagstuk wordt wellicht het moeilijkste waarover de expertengroep zich moet buigen. Scholen zijn bij uitstek plaatsen waar social distancing moeilijk ligt. Tenzij je ervoor kunt zorgen dat niet iedereen tegelijk op de speelplaats rondloopt of in leslokalen samenzit. Er circuleren nu al ideeën om volgens graad te werken en elke graad op een ander tijdstip enkele uren les te geven, gecombineerd met afstandsonderwijs. Of scholen bijvoorbeeld eerst enkele dagen per week open te doen en dan afwachten wat het effect is op het aantal besmettingen. 

Volgens Pierre Van Damme, epidemioloog aan de UAntwerpen, zouden nauwkeurige cijfers over wie in ons land al besmet is geweest en dus, wellicht, beschermd is tegen het virus kunnen helpen. Als blijkt dat een behoorlijk deel van de kinderen beschermd is, is de beslissing de scholen weer open te doen makkelijker te nemen.

Wat gaat eerst weer open? Winkels, horeca of scholen?

Dat is nu net het huiswerk dat de expertengroep zal moeten maken. Volgens professor Erika Vlieghe, die de groep voorzit, is het nog veel te vroeg om daar al uitspraken over te doen. Toch lijken de neuzen steeds meer in de richting van een ‘eerst-de-scholen-dan-de-rest’-scenario te wijzen. Minister van Economie Nathalie Muylle (CD&V) liet zich al ontvallen dat zij er rekening mee houdt dat de horeca pas als laatste zal opengaan. Ook  virologe Anne-Mieke Vandamme (KU Leuven) zei in De Morgen al dat ze in die richting denkt. 

Onze experts zullen ook heel goed naar Oostenrijk kijken, zegt professor Vlieghe in Het Laatste Nieuws.  Daar mogen eerst de kleine winkeltjes open, daarna de grote en nog later de scholen en de horeca. “Voor ons kan het zeer leerrijk zijn te zien welk effect hun exitstrategie heeft.”

Massa-evenementen zoals festivals, maar ook buitenlandse reizen blijven een moeilijkheid, zeggen ongeveer alle experts. De restricties daarop opheffen komt wellicht helemaal op het laatst.

Moeten we dan ook, zoals in Oostenrijk, straks allemaal een mondmaskertje dragen?

Onder meer enkele burgemeesters voerden de voorbije dagen de druk op om mondmaskers te verplichten voor iedereen die buitenkomt. Interfederaal woordvoerder Steven Van Gucht blijft voorlopig bij zijn standpunt. “Als iedereen verplicht is anderhalve meter van elkaar te houden, is het niet nuttig het dragen van een mondmasker op straat op te leggen.” Al sluit ook hij niet uit dat erover nagedacht kan worden in een volgende fase, “wanneer er opnieuw intenser contact is tussen mensen”.

Welke rol zullen testen en apps spelen in de exitstrategie?

Een grote rol. Zolang we geen goed vaccin hebben en er geen afdoende antivirale behandeling is, gaan we wellicht naar een combinatie van zoveel mogelijk mensen testen, het inzetten van contact tracing-apps die opsporen wie in de buurt is geweest van een besmette persoon en nog een aantal social distancing-regels, vooraleer we van alle strenge maatregelen afraken. Dat die combinatie weleens goed zou kunnen werken, bleek uit een studie van de universiteit van Oxford die vorige week in het wetenschappelijke tijdschrift Science verscheen. 

De immuniteitstesten, die vaststellen wie de infectie al heeft doorgemaakt en dus hoogstwaarschijnlijk beschermd is, zullen ten vroegste eind april voor grote groepen burgers beschikbaar zijn. Ondertussen laat Philippe De Backer (Open Vld) weten dat zijn Taskforce Teststrategie al een twintigtal voorstellen binnen heeft van appontwikkelaars. Die worden nu allemaal onderzocht. Bovendien zijn er ook nog een aantal privacykwesties die uitgeklaard moeten worden in verband met die apps. Met andere woorden: ook deze piste is niet meteen voor de eerste weken.

Gaan we ooit wel echt terug naar helemaal normaal?

Steeds meer experts proberen de bevolking voor te bereiden op een ongemakkelijke waarheid: wat we als normaal beschouwden, komt wellicht de eerste jaren niet helemaal terug. “De kans is vrij groot dat Covid-19 elk jaar zal terugkeren”, legt Steven Van Gucht uit. “Op termijn als een seizoensverkoudheid, maar we moeten eerst nog een periode door waarin we heel wat ernstige infecties zullen hebben en dus mogelijk maatregelen nodig zullen zijn. Om een evenwicht te hebben met voldoende immuniteit bij de bevolking, zullen nog vele jaren moeten voorbijgaan.”

Volgens viroloog Marc Van Ranst wordt het zelfs nooit meer zoals vroeger. Dat zegt hij in het weekblad Humo. Onze kinderen bij de grootouders onderbrengen wanneer ze ziek zijn en niet naar school kunnen, is wellicht verleden tijd. Van Ranst: “Ik mag hopen dat een soort collectief inzicht rijpt dat we dat niet meer kunnen maken, ons zieke kind parkeren bij de kwetsbaarste mensen in onze omgeving.”