Zes weken na mijn bezorgde brief aan de bevolking: bedankt om mij ongelijk te geven, we deugen wél
"Ons egoïsme gaat ons de das omdoen." De open brief van professor Wim Derave was er zes weken geleden niet naast. Na de vele lockdownfeestjes was de professor bezorgd en vreesde hij een catastrofe, want zouden we ons gedrag wel kunnen aanpassen? Nu we stapje per stapje uitzicht krijgen op een exit uit de coronamaatregelen maakt hij een tussentijdse balans op. "Bedankt om mij ongelijk te geven."
Het weekend van de kater na de lockdownfeestjes. Amper zes weken geleden, maar het lijkt wel een eeuwigheid. Het moment van de bruuske ommezwaai van "normaal" naar "niet normaal". Ik provoceerde jullie, de medemens, met een brief. Dat we het niet zouden kunnen. “We zijn een eigenwijs en tegendraads volk. Je m’en fous, zeggen we. Veel te veel gesteld op onze individuele verlangens om deze epidemie de baas te kunnen.” De brief ging al snel rond. Want het gaat toch niet waar zijn dat ons individualisme ons inderdaad de das gaat omdoen?
Ik kreeg lik op stuk. Gelukkig maar. Stel je maar eens voor dat ik gelijk had gekregen. Rutger Bregman was optimistischer en schreef er een boek over: "De meeste mensen deugen (wel)". Dat konden we nu inderdaad zelf vaststellen de voorbije zes weken. Op wat covidiots na (mensen die geen veilige afstand houden uit domheid, red.), was er massale burgerzin, gehoorzaamheid en solidariteit. Bedankt daarvoor.
Het was nodig. De zorg is niet ingestort, maar we hebben wel een flink pak rammel gekregen van dat virus. De woonzorgcentra incasseerden mokerslagen. Nog elke dag bezwijken te veel medemensen aan het virus dat de grootste oversterfte veroorzaakte die ons land de voorbije decennia heeft gekend. Maar zonder die plotse opflakkering van burgerzin, was het beslist een veelvoud en een catastrofe geworden.
Nog elke dag bezwijken te veel mensen aan het virus, maar zonder die plotse opflakkering van burgerzin was het beslist een veelvoud en een catastrofe geworden
Ik sprak vooralsnog in de verleden tijd. Alsof het allemaal voorbij is. Dat is het helaas niet. Het virus is nog altijd onder ons, het is nog steeds even besmettelijk en even dodelijk, en amper 3 procent van onze bevolking is immuun. Noem het dus eerder een tussenevaluatie na de eerste aanvalsgolf. Maar ondertussen kennen we het virus wat beter en –nog belangrijker- kennen we vooral onszelf wat beter.
Waarom was ik zo bezorgd? Vooreerst was er de valse start van de lockdownfeestjes. Die voorspelden niet veel goeds. Achteraf bekeken, was dat vooral uit onwetendheid. Te weinig mensen hadden toen al door dat het menens was. Het was voor iedereen nieuw. Niemand had zoiets van “allé ze, ‘t is weer lockdown” of ”alweer een pandemie”. Maar gelukkig was iedereen na dat weekend snel doordrongen van de ernst. Zelfs de koning kwam er aan te pas.
De lockdownfeestjes voorspelden niet veel goeds, maar achteraf bekeken waren die er vooral uit onwetendheid
Maar ik was vooral bezorgd omdat een gedragsverandering van een bevolking uitlokken immens moeilijk is. Hoeveel jaren doen we al bobcampagnes vooraleer het mondjesmaat begint door te dringen dat we best niet rijden met een glas teveel op? En nu moest het niet enkel gericht zijn aan die rijdende alcoholliefhebbers, maar aan iedereen. En niet in enkele jaren tijd, maar in een weekend.
Neen, qua gedragsverandering hebben we onze reputatie niet mee. Zelfs het klimaat lijkt sneller te veranderen dan ons gedrag. In heel wat aspecten is de klimaatcrisis trouwens gelijkaardig aan de coronacrisis. Ze eisen beide een collectieve en ingrijpende inzet. Ze kunnen beide dramatische gevolgen hebben. Ze vragen beide geloof in wetenschappelijke waarschuwingen voor een onzichtbare vijand (CO2 of een virus). Toch hebben we ze totaal verschillend aangepakt en worden klimaatjongeren nog steeds uitgelachen. Zolang het niet allemaal naar de wuppe is, doen we gewoon voort.
Waar zit dan het verschil? Misschien omdat het schrikbeeld van de mensonterende medische noodtoestanden rakelings naast ons passeerde: vanuit de Italiaanse regio Lombardije via de Spaanse hoofdstad Madrid naar New York. Het was geen ver-van-mijn-bed-show meer. En vooral, het resultaat van de opofferingen was tastbaar, zichtbaar en direct. Even thuisblijven en enkele weken later zakt de curve. Voor het flattenen - het afvlakken - van die CO2-curve zal dat nooit zo duidelijk zijn. Maar toch is de klimaatcrisis aanpakken eigenlijk minder lastig. Er zijn helemaal geen draconische maatregelen voor nodig en de economie moet niet volledig tot stilstand komen. Ze moet zelfs niet afremmen, maar enkel in een iets andere, duurzamere richting gestuurd worden.
We hebben geen excuus meer om ons achter te verschuilen om ook voor andere crisissen collectief ons gedrag aan te passen.
Wat we alvast kunnen leren uit deze eerste fase van deze coronacrisis:
- Dat het zinvol is te luisteren naar de waarschuwingen en richtlijnen van wetenschappers. Het in brand steken van 5G-masten heeft geen invloed op de toevloed op de intensive care, het "in uw kot blijven" wel.
- Dat de meeste mensen wel deugen en we een bevolkingsbrede gedragsverandering in een oogwenk kunnen realiseren.
We hebben dus geen excuus meer om ons achter te verschuilen om ook voor andere crisissen collectief ons gedrag aan te passen. Maar voorlopig dus eerst nog even focussen op corona. Daarin hebben we wel een eerste veldslag doorstaan, maar helaas nog niet de oorlog.
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.