Direct naar artikelinhoud
InterviewBiostatisticus

Biostatisticus: ‘Alles staat of valt met hoe goed onze bubbels van elkaar zijn geïsoleerd’

Geert Molenberghs.Beeld rv

Sinds een week mogen we bubbelen met vier andere personen, vrijdag heropenen de scholen en vanaf maandag kunnen we weer naar het museum. Het zijn ingrepen die een impact zullen hebben op de cijfers, meent biostatisticus Geert Molenberghs. ‘Tuurlijk maak ik me zorgen.’

De versoepelingen zullen een impact hebben. Niet enkel op ons gemoed, wellicht ook op de cijfers, benadrukt Geert Molenberghs (UHasselt, KU Leuven). Hij houdt als professor biostatistiek het aantal nieuwe besmettingen, ziekenhuisopnames of overlijdens in de gaten.

Het reproductiegetal, dat aangeeft hoeveel mensen iemand gemiddeld besmet, is daarbij cruciaal. Hoe is het daarmee gesteld? 

Molenberghs: “De recentste schattingen van het team aan de UHasselt geven aan dat het rond de 0,6 zit. Dat betekent dus dat als je 100 besmette mensen hebt, zij 60 mensen besmetten, en zij op hun beurt 36... Al moet ik een slag om de arm houden, want dat reproductiegetal is niet zo makkelijk te bepalen. Het is vooral cruciaal dat het onder de 1 zit, want dat betekent dat de epidemie afneemt.”

Hoeveel bedroeg dat cijfer op het hoogtepunt van de epidemie?

“Het hoogtepunt is altijd het begin, als mensen nog niet weten dat er een epidemie aankomt en zich gedragen zoals altijd. De meeste schattingen geven een reproductiegetal van 2,5, sommige zelfs hoger. Ter vergelijking: een seizoensgriep heeft een reproductiegetal van 1,5.

“Het laagste wat we de voorbije weken hebben gehaald is een reproductiegetal van 0,5 of net iets eronder. Stel, je houdt de lockdown aan, dan kom je uiteindelijk bij een reproductiegetal van 0. Dan is er niemand meer over om anderen te besmetten. Wat daarom niet betekent dat het gedaan is. Eén besmette reiziger kan de vlam weer in de pan doen slaan.”

Op dit moment neemt het aantal besmettingen dus weer licht toe. Een gevolg van de versoepelingen?

“Ja, in die zin is het verwacht. Dit is een heel besmettelijk virus. Van de recentste versoepelingen kunnen we nu overigens het effect nog niet zien. Daar is het nog veel te vroeg voor.

“Anderzijds, het is niet omdat je versoepelt, dat je sowieso naar een nieuwe golf evolueert. Als iedereen zich netjes aan de regels houdt – handen wassen, afstand bewaren, contacten beperken – en als die contact tracing goed wordt uitgevoerd, dan bestaat de kans dat we op korte en zelfs middellange termijn geen piek meer hebben. Op voorwaarde natuurlijk dat we vanuit het buitenland geen brandbom over de muur gegooid krijgen.”

Waarin zit het meeste risico? 

“Die uitbreiding van onze persoonlijke bubbel met vier mensen, denk ik. Door die maatregel creëer je netwerken waardoor een heleboel mensen met elkaar verbonden worden. Vergelijk het met elektriciteitslijnen die je tussen de mensen legt. Zet daar stroom op en iedereen staat onder stroom. Alles staat of valt met hoe goed die bubbels van elkaar zijn geïsoleerd.”

Ook de scholen openen opnieuw de deuren. Welke impact zal dat hebben? 

“Als we eerlijk zijn, moeten we toegeven dat het risico bij kinderen – en zeker kleine kinderen – heel klein is. Ze hebben geen tot nauwelijks symptomen, zijn veel minder besmettelijk, er is nauwelijks een mortaliteitsrisico... Als we ergens terug naar ‘het normaal’ moeten, dan zal het op de scholen zijn.

“Ik begrijp dat sommige ouders of leerkrachten zich ongerust maken, maar een risicoloze samenleving bestaat niet. Kinderen kunnen ook verongelukken onderweg naar school. Als we alle risico willen bannen, dan moeten we de scholen nooit meer opendoen.

“Op school zijn het niet de kinderen die voor het risico zorgen, wel de ouders. Samentroepen aan de schoolpoort met andere ouders om een babbeltje te doen: dat is nu geen optie.”

Contact tracers aan het werk. Geert Molenberghs: 'De contact tracers zijn cruciaal om nieuwe pieken te vermijden.’Beeld Tim Dirven

Klassen halveren, mondmaskers dragen tijdens de les, social distancing op de speelplaats... Hoe zinvol is het om daar energie in te stoppen als het risico toch miniem is? 

“Eerlijk gezegd denk ik niet dat we ons daarop moeten concentreren. Als ik kijk naar de mortaliteit bij 85-plussers, dan is dat toch van een heel andere orde dan bij de kinderen. Persoonlijk was ik het eens met viroloog Marc Van Ranst toen die zei dat de scholen eigenlijk gewoon open hadden kunnen blijven.” 

De versoepelingen volgen elkaar sneller op dan de virologen hadden gewenst. Maakt u zich zorgen? 

“Tuurlijk. Het zou onverstandig zijn om je geen zorgen te maken. Betekent dit dat we met zekerheid op een nieuwe piek afstevenen? Niet per se. We moeten mensen vooral blijven aanmoedigen om hun gedrag te blijven aanpassen en de zaken duidelijk uitleggen. Zodat ze niet meteen een arm pakken als ze een vinger krijgen.

“De contact tracers zijn cruciaal om nieuwe pieken te vermijden. Het is belangrijk dat ze er zijn, dat ze goed opgeleid zijn en hun werk kunnen doen. Dat maakt in alle scenario’s een wereld van verschil. Mits iedereen ook afstand bewaart, contacten beperkt, handen goed wast... is het perfect mogelijk dat we geen grote bergen meer over moeten, maar louter kleine verkeersdrempeltjes. Dat we dus opnieuw lichte stijgingen zien gedurende enkele dagen, maar dat het meteen weer afneemt. Maar liever zo’n bumpy road de komende maanden, dan nog enkele keren de rollercoaster op.”