België maakt aanspraak op 5,48 miljard euro uit Europees herstelfonds: “Groter plaatje is belangrijker: onszelf helpen door anderen te helpen”

De Commissie stelde woensdag het herstelfonds Next Generation EU voor. Dat moet 750 miljard euro bevatten dat de Commissie op de kapitaalmarkten ophaalt. Met het geld moeten via subsidies en leningen landen, regio's en sectoren geholpen worden die door de coronacrisis getroffen zijn. Het fonds wordt geïntegreerd in de volgende meerjarenbegroting van de Europese Unie, die - als het van de Commissie afhangt - een totale slagkracht van 1.850 miljard euro zou krijgen.

Uit een werkdocument van de Commissie blijkt dat Italië en Spanje op de meeste steun aanspraak kunnen maken. De twee landen zijn dan ook het hardst getroffen door de crisis. Voor de Italianen is 173 miljard euro gereserveerd, voor de Spanjaarden 140 miljard euro. Het gaat telkens om een combinatie van subsidies en leningen. België zou in het kader van het herstelfonds enkel subsidies, en geen leningen krijgen. Een bedrag van 5,48 miljard euro wordt aan de kant gezet. België wordt ingedeeld in de groep van tien landen met het hoogste bbp per capita. Geen van die tien heeft volgens de verdeelsleutel van de Commissie recht op leningen. Ook Nederland, Duitsland en Frankrijk zitten in die groep. Nederland heeft uitzicht op 6,76 miljard euro, Duitsland op 28,8 miljard en Frankrijk op 38,8 miljard.

Alle bedragen zijn voorwaardelijk en zijn door de Commissie dan ook niet officieel meegedeeld. Enerzijds omdat over het Commissievoorstel nog onderhandeld moet worden door de lidstaten zelf, anderzijds omdat aan de toekenning van het geld uit het herstelfonds bepaalde voorwaarden verbonden zijn. Het gaat dus niet om blanco cheques. Zo wordt er binnen het fonds een instrument opgericht dat de investeringen en hervormingen op lidstaatniveau zal ondersteunen. De lidstaten moeten zelf hun herstelplannen ontwerpen, maar moeten zich daarbij wel houden aan de prioriteiten die op EU-niveau zijn afgesproken, zoals in de klimaat- en energieplannen en de transitieplannen. Dit instrument zal 560 miljard euro kunnen verdelen, het gros van de beschikbare middelen uit het herstelfonds, dus.

De overige middelen uit het fonds worden via bestaande EU-programma's verdeeld, die op die manier worden versterkt. Zo gaat er 55 miljard euro extra naar cohesiebeleid, 15 miljard euro naar een landbouwfonds en 94 miljard euro naar het onderzoeksprogramma Horizon Europe. Er komen ook een nieuw gezondheidsprogramma en nieuwe instrumenten die private investeringen moeten stimuleren.

Volgens vicepremier en minister van Financiën Alexander De Croo (Open Vld) heeft die 5,48 miljard euro enkel betrekking op de steun die via het voornoemde instrument verdeeld wordt, de Recovery and Resilience Facility. Bovendien is er nog geen totaalbeeld van het hele pakket. Het geciteerde cijfer is dan ook voorbarig, aldus De Croo. “Ons land zou kunnen intekenen op bijkomende middelen van EFSI en EU Invest, waar bijvoorbeeld geen verdeelsleutels voor vastgelegd worden.” 

“Hoeveel middelen waar zullen terechtkomen, zal ook in grote mate afhangen van de uiteindelijke financieringsnoden en de precieze voorwaarden van de verschillende instrumenten. Die details zijn vandaag nog onvoldoende duidelijk en het is weinig zinvol om hierover te speculeren. Mijn uitgangspunt is altijd geweest: financiering moet terechtkomen daar waar de noden zijn”, aldus De Croo. 

België heeft als kleine, open exporteconomie alle voordeel bij een breed pan-Europees herstel, zegt De Croo nog. “Je moet het ruimere plaatje bekijken en de baten van een sterke Europese economie meerekenen. Economisch gezien is België (...) een van de grootste ‘verdieners’ aan Europa.” Ook minister van Europese Zaken Koen Geens (CD&V) zei al dat het er niet toe doet om tot op het bot uit te spitten hoeveel baat elke lidstaat precies heeft bij het plan dat de Commissie woensdag heeft voorgesteld.

Een mix van subsidies en leningen, zoals de Commissie voorstelt, is de aanpak die Geens naar eigen zeggen al langer verdedigt. “Dit is solidariteit en verantwoordelijkheid in de praktijk. Wie niet deelt in het leven krijgt ook niets.” Dat zwaar getroffen regio’s als het Italiaanse Lombardije weer rechtkrabbelen, is ook in het belang van België, zegt Geens. “Als de handelsstromen, bijvoorbeeld van en naar Noord-Italië, weer volledig op gang kunnen komen, helpt dit zowel Noord- als Zuid-Europa.” Of concreet voor België: “Het is van belang dat onze export opnieuw ten volle op gang kan komen, onze kmo’s leven daarvan.”